Το φάντασμα φεύγει

Ενώ του Ροθ "Το φάντασμα φεύγει" εγώ ξαναγυρίζω έπειτα από τριών σχεδόν εβδομάδων απουσία, "πλούσια με όσα κέρδισα στο δρόμο", έχοντας για άλλη μια φορά καταλάβει "οι Ιθάκες τι σημαίνουν". Οι εμπειρίες του ταξιδιού σίγουρα θα βρουν κάποια στιγμή την καταγραφή τους, όμως για την ώρα περιορίζομαι στο σχολιασμό του τελευταίου μου αναγνώσματος.

Διερωτώμαι, καθώς διαβάζω ακόμα ένα Philip Roth, πώς γίνεται ένας συγγραφέας να μπορεί να κρατήσει το ενδιαφέρον, συχνά να γοητεύσει τον αναγνώστη, στριφογυρίζοντας διαρκώς σχεδόν στα ίδια θέματα. Κι όμως αυτό συμβαίνει με τα βιβλία του γνωστού, Αμερικανού συγγραφέα. Η εβραϊκή του ταυτότητα, η σύγχρονη Αμερική, η έκπτωση του ανθρώπινου σώματος και τα γηρατειά (στα τελευταία του τουλάχιστον βιβλία) έρχονται και επανέρχονται. Κι όμως κάθε φορά βρίσκει τον τρόπο να τα χειρίζεται διαφορετικά, κάθε βιβλίο του είναι κι ένα καινούριο ελκυστικό ανάγνωσμα.

Από τον κανόνα δεν ξεφεύγει ούτε το πιο πρόσφατα μεταφρασμένο στα Ελληνικά βιβλίο του "Φεύγει το φάντασμα" (Πόλις, 2009, μετ. Κατερίνα Σχινά). Στην πρώτη κιόλας παράγραφο μας δίνονται καίριες πληροφορίες: ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής, που σε λίγο μαθαίνουμε ότι είναι ο συγγραφέας Νέιθαν Ζούκερμαν (λογοτεχνική persona του Roth), ξαναγυρίζει στη Ν. Υόρκη έπειτα από 11 χρόνια πλήρους απομόνωσης σ' ένα σπιτάκι στο βουνό, διακόσια δέκα χιλιόμερα μακριά. Έχει ήδη υποστεί αφαίρεση καρκινωματώδους προστάτη και τώρα επιστρέφει για να δοκιμάσει μια θεραπεία που πιθανόν να τον απαλλάξει από την ακράτεια, εξαιρετικά δυσάρεστη και ενοχλητική συνέπεια της εγχείρησης. Βρισκόμαστε τρία χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου, δηλ. στο 2004.

Στην πόλη κάποιες συναντήσεις θα τον επηρεάσουν σε βαθμό να σκέφτεται να μην επιστρέψει στην απομόνωση του βουνού του. Τυχαία συναντά την Έιμη Μπελέτ, που υπήρξε σύντροφος του Λόνοφ, ενός συγγραφέα που υπήρξε κάποτε πρότυπο για τον νεαρό τότε Ζούκερμαν και που εξακολουθεί να τον θαυμάζει και να τον μελετά. Η Μπελέτ είναι τώρα γερασμένη κι έχει κι αυτή υποστεί εγχείρηση για αφαίρεση όγκου στον εγκέφαλο. Η δεύτερη συνάντηση είναι μ' ένα νεαρό ζευγάρι, τον Μπίλι και την Τζέιμι, που σε μια αγγελία τους στην εφημερίδα ζητούσαν να ανταλλάξουν για ένα χρόνο το διαμέρισμά τους στη Ν. Υόρκη μ' ένα εξοχικό σπίτι στο βουνό. Στην αγγελία απαντά ο Ζούκερμαν κι έτσι γνωρίζονται. Η νεαρή γυναίκα ασκεί μια ακαταμάχητη έλξη στον ηλικιωμένο και ανίκανο πια σεξουαλικά συγγραφέα. Μια τρίτη συνάντηση γίνεται αφορμή για να εμπλέξει ο Roth και άλλα θέματα στη μυθοπλασία του. Ένας νεαρός επίδοξος συγγραφέας, ο Κλάιμαν, επίμονα πολιορκεί και ενοχλεί τον Ζούκερμαν. Θέλοντας να γράψει μια βιογραφία για τον αγαπημένο συγγραφέα του Ζούκερμαν, τον Λόνοφ, προσπαθεί να του αποσπάσει πληροφορίες για ένα μυστικό στη ζωή του νεκρού πια Λόνοφ.

Όλα αυτά τα πρόσωπα με έντεχνο τρόπο συνδέονται και γίνονται οι φορείς των θεμάτων που απασχολούν τον Roth: οι συνέπειες της 11ης Σεπτεμβρίου, η απαξίωση της Κυβέρνησης Μπους, η σχέση ζωής και συγγραφής, η ερωτική επιθυμία που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί, οι ανθρώπινες σχέσεις, η σωματική αδυναμία, ο αδυσώπητος χρόνος, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που θίγονται. Στο μυθιστόρημα επίσης παρεμβάλλονται θεατρικοί διάλογοι, έργο που υποτίθεται γράφει ο Ζούκερμαν. Ακριβώς εδώ βλέπουμε πώς οι πρσωπικές εμπειρίες μετατρέποντια σε τέχνη.

Το μυθιστόρημα βρίθει λογοτεχνικών και άλλων αναφορών που καθιστούν αναγκαίες τις επεξηγηματικές σημειώσεις της μεταφράστριας στο τέλος του βιβλίου.

Άλλος ένας λοιπόν κλασικός Roth. Για τους εθισμένους στον τρόπο γραφής του, πάντα ενδιαφέρων και ελκυστικός.