Τετάρτη, Δεκεμβρίου 29, 2021

Θάνατος στα σύννεφα


 Agatha Christie
Θάνατος στα σύννεφα
Ψυχογιός, 2021
Μετ. Χρήστος Καψάλης
(Α΄έκδ. 1935)
Διακοπές Χριστουγέννων χωρίς μια Άγκαθα Κρίστι δεν νοούνται για μένα. Η χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα, κατά κανόνα ημισκότεινη, το κλείσιμο από νωρίς στο σπίτι, ο άφθονος ελεύθερος χρόνος, όλα συνηγορούν για την ανάγνωση ενός βιβλίου μυστηρίου. Και τι καλύτερο από την αγαπημένη μου Άγκαθα;
Η φετινή επιλογή ήταν το "Θάνατος στα σύννεφα". Ανήκει, όπως μας πληροφορεί ο πρόλογος, στα λεγόμενα μυστήρια "κλειδωμένου δωματίου" (locked-room mystery), μιας τεχνικής στην οποία η Άγκαθα Κρίστι είναι εξπέρ. Στο είδος αυτό της αστυνομικής λογοτεχνίας το έγκλημα διαπράττεται κάτω από συνθήκες που μοιάζουν αδιανόητες. Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, ο δράστης είναι αδύνατο να έχει μπει και να έχει βγει από τον χώρο του εγκλήματος, που συνήθως είναι ένα κλειδωμένο δωμάτιο. Στο "Θάνατος  στα σύννεφα" είναι η καμπίνα ενός αεροπλάνου".
Σε μια πτήση από το Παρίσι στο Λονδίνο στην οποία ταξιδεύει και ο Ηρακλής Πουαρό, βρίσκεται νεκρή στο κάθισμά της, δολοφονημένη προφανώς, η μαντάμ Ζιζέλ, μια Γαλλίδα τοκογλυφος. Πώς μπόρεσε λοιπόν κάποιος από τους υπόλοιπους επιβάτες να διαπράξει το έγκλημα χωρίς να γίνει αντιληπτός; 
Στο αεροπλάνο ταξιδεύουν επίσης η Κόμισσα Σίσελι Χάρμπερι, η υπηρέτριά της, μια παιδική φίλη του συζύγου της, μια κομμώτρια, ένας γιατρός, ένας οδοντίατρος, ένας Γάλλος αρχαιολόγος με τον γιο του, ένας συγγραφέας, ένας διευθυντής εταιρείας και δυο αεροσυνοδοί. Ποιος απ' όλους αυτούς διέπραξε το έγκλημα; 
Όταν το αεροπλάνο προσγειώνεται, όλοι περνούν από ανάκριση, αλλά ο δολοφόνος φυσικά δεν εντοπίζεται. Ο Πουαρώ αναλαμβάνει δράση. Με βάση τα ερωτήματα: Ποιος ωφελείται από το έγκλημα; Ποιος μπορούσε να το διαπράξει χωρίς να γίνει αντιληπτός; Ποιος είχε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το όργανο του εγκλήματος, δηλ. ένα δηλητηριασμένο αγκάθι, όπως αυτό φάνηκε; Φυσικά τη λύση θα δώσει, όπως πάντα, ο δαιμόνιος ντέτεκτιβ.
Δεν θα έλεγα ότι το "Θάνατος στα σύννεφα" είναι από τα καλύτερα της Άγκαθα Κρίστι, είναι όμως μια καλή συντροφιά για ένα βροχερό, μελαγχολικό, χειμωνιάτικο απόγευμα.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 22, 2021

Ανθρώπινη δουλεία


 Σώμερσετ Μωμ
Ανθρώπινη δουλεία
Μεταίχμιο, 2021
Μετ. Επίμετρο, Νίκος Α. Μάντης
Ο Σώμερσετ Μωμ (1824-1919) ήταν Άγγλος θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και διηγηματογράφος. Αν και δημοφιλέστατος στην εποχή του, οι τότε κριτικοί, πιθανόν ακόμα και  σύγχρονοι, δεν τον κατατάσσουν στην πρώτη γραμμή της αγγλικής λογοτεχνίας (όπως π,χ, την Βιρτζίνια Γουλφ, τον Τζέημς Τζόυς, τον Ουίλλιαμ Φώκνερ κ. ά.), ίσως γιατί το ύφος του δεν είναι δυσνόητο, αλλά παραδοσιακό και απολύτως κατανοητό. Όμως το αναγνωστικό κοινό μέχρι σήμερα εξακολουθεί να τον αγαπά και να τον διαβάζει. Απόδειξη οι πολλές εκδόσεις των έργων του, οι θεατρικές παραστάσεις και οι κινηματογραφικές μεταφορές, που του δίνουν την καταξίωση την οποία η επίσημη κριτική του αρνήθηκε.
Δυο από τα έργα του, " Στην κόψη του ξυραφιού" και "Το βαμμένο πέπλο" έχω παρουσιάσει παλαιότερα. Η "Ανθρώπινη δουλεία", έργο του 1915, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί στην αγγλική γλώσσα. Θεωρείται επίσης το πιο αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα, αφού στον πρόλογο του έργου γράφει ανάμεσα σ' άλλα: "Η ανθρώπινη δουλεία" δεν είναι αυτοβιογραφία, αλλά αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα. Πραγματικότητα και φαντασία έχουν ενωθεί αξεχώριστα" .
 Κεντρικός ήρωας είναι ο Φίλιπ Κάρεϊ. Πολύ μικρός μένει ορφανός και την ανατροφή του αναλαμβάνει ο θείος του με τη σύζυγό του, ένα άκληρο ζευγάρι, σε μια επαρχιακή, αγγλική πόλη. Ο θείος είναι εφημέριος κι έτσι ο Φίλιπ μεγαλώνει σ' ένα θρησκευτικό περιβάλλον, με αυστηρή τήρηση των τύπων και λιγότερο σχετικό με την ουσία του Χριστιανισμού. Φτωχικό περιβάλλον, μετρημένο το φαγητό, πολύ κρύο εντείνουν τα δυστυχισμένα παιδικά χρόνια του Φίλιπ που γνωρίζει επίσης στο σχολείο τη σκληρότητα και τον χλευασμό, προπάντων εξαιτίας μιας εκ γενετής αναπηρίας στο πόδι. 
Τελειώνοντας το σχολείο αρνείται να ακολουθήσει το ιερατικό στάδιο για το οποίο τον προόριζε ο θείος του και πάει στη Χαϊδελβέργη για να μάθει Γερμανικά. Εκεί γνωρίζει και συνδέεται με νέους ανθρώπους, καινούριες ιδέες. Οι συζητήσεις γύρω από θρησκευτικά θέματα τον κάνουν να αναθεωρήσει πολλές από τις απόψεις του για τη θρησκεία.
Γυρίζει στο Λονδίνο, μπαίνει μαθητευόμενος σ' ένα λογιστικό γραφείο, αλλά γργήγορα καταλαβαίνει πως δεν είναι αυτή η κλίση του. Φεύγει για το Παρίσι για να παρακολουθήσει μαθήματα ζωγραφικής. Ένας άλλος κόσμος ανοίγεται μπροστά του. Νέες γνωριμίες, φιλίες, νέες ιδέες. Όμως ούτε εκεί στεριώνει. Γυρίζει στο Λονδίνο και γράφεται στην Ιατρική Σχολή.
Σ' ένα φαγάδικο που συχνάζει γνωρίζει μια σερβιτόρα, την Μίλτρεντ. Καθόλου όμορφη, καθόλου καλός χαρακτήρας. Κι όμως θα του γίνει έμμονη ιδέα. Πρόκειται για έναν αρρωστημένο έρωτα, για μια συναισθηματική εξάρτηση που θα προξενήσει στον Φίλιπ αφάνταστη δυστυχία. Εκείνη τον εγκαταλείπει, παντρεύεται άλλον κι όταν, δυστυχισμένη και αποτυχημένη ξαναγυρίζει κοντά του, εκείνος τη βοηθά. Πάλι τον εγκαταλείπει κι όμως όταν ξαναγυρίζει τη δέχεται ξανά και ξανά. Θα βυθιστεί στην έσχατη εξαθλίωση για να μπορέσει κάποτε ν' απαλλαγεί απ' αυτή τη σχέση.
Το βιβλίο, γραμμένο το 1915, τοποθετείται στο τέλος του 19ου και αρχές του 20ου αι. Ταυτόχρονα με τη ζωή του κεντρικού ήρωα μας δίνεται η ατμόσφαιρα της εποχής. Ο τρόπος ζωής, συζητήσεις και ιδέες μέσα από δεκάδες πρόσωπα και γεγονότα.
Ένα βιβλίο που απλώνεται σε 936 σελίδες (739 σε ebook) είναι φυσικό ενίοτε να φλυαρεί και να πλατυάζει. Όμως η τέχνη του Σώμερσετ Μωμ το καθιστά τόσο αξιανάγνωστο και ελκυστικό, ώστε ο αναγνώστης να γυρίζει άπληστα τις σελίδες, να συμπάσχει κάθε στιγμή με τον ήρωά του, να βυθίζεται σ' εκείνη τη μακρινή εποχή, αγωνιώντας να δει  τον Φίλιπ να φτάνει επιτέλους σ' ένα αισιόδοξο τέλος. Με ένα μονολεκτικό χαρακτηρισμό, ένα εξαιρετικό βιβλίο.