Κόκκινος Σταυρός

Μαρία Γαβαλά
Κόκκινος Σταυρός
Πόλις, 2018
"Ο κόκκινος σταυρός σήμαινε θάνατο, η γαλάζια παύλα συνέχιση της ζωής".

Μου πήρε κάποιο χρόνο και αρκετές σελίδες ωσότου μπω στο πνεύμα, στο κλίμα, στην ατμόσφαιρα, την τεχνική της Μαρίας Γαβαλά. Από κει και πέρα όμως το βιβλίο απέκτησε μια γοητεία, μια σαγήνη που μου στοίχειωνε ύπνο και ξύπνιο. Κι ας είναι ένα βιβλίο ζοφερό που διεκτραγωδεί ανθρώπινα πάθη και τραγωδίες. Όμως οι αναλαμπές της καλοσύνης, η ομορφιά της Τέχνης, η καταβύθιση στα άδυτα της ψυχής, οι σύγχρονες τραγωδίες που ανανεώνουν "πάθια και καημούς" περασμένους, με μια άλλη μορφή τώρα, το παρελθόν και το παρόν, συνθέτουν ένα πίνακα πολύμορφο, πολυδιάστατο,  αναγνωστικά ακαταμάχητο.

Το βασικό νήμα που ενώνει, άλλοτε πιο χαλαρά κι άλλοτε πιο στέρεα τα μέρη του βιβλίου είναι η κεντρική, πρωτοπρόσωπη ηρωίδα Αριάδνη Χόπε. Παρ' όλο που η ίδια κάποια στιγμή δηλώνει πως το όνομά της δεν κρύβει κανένα συμβολισμό, εντούτοις με τη μεταπτυχιακή της εργασία στην Ιστορία της Τέχνης στο Πολυτεχνείο της Δρέσδης, ανασκαλεύει τα σκοτεινά μονοπάτια του λαβύρινθου της ψυχής. Θέμα του μεταπτυχιακού της είναι η σχέση της Τέχνης με τον τρόπο έκφρασης των ψυχικά πασχόντων μέσω της Τέχνης. Κεντρικό πρόσωπο της έρευνάς της γίνεται η Μπέρτα-Γκέρτρουντ Φλεκ (1870-1944) που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της έγκλειστη σε ψυχιατρικά ιδρύματα και που στο τέλος έπεσε θύμα της "ευθανασίας" που οι Ναζί επεφύλασσαν στους ψυχικά πάσχοντες. Γύρω απ' αυτό το κεντρικό θέμα συνωστίζονται πλήθος πρόσωπα, ποικίλες εποχές, ιστορία και μυθοπλασία. Το παρελθόν, ο Α΄ Παγκόσμιος, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, ο Β΄ Παγκόσμιος, σύγχρονα προβλήματα όπως η μετανάστευση, οι πρόσφυγες, η ανεργία, οι τρομοκρατικές επιθέσεις, όλα αυτά που λες και αποτελούν μια επανάληψη του παρελθόντος, βρίσκουν τη θέση τους στο βιβλίο.

Εκτός από την Αριάδνη, ακούμε τη φωνή της έγκλειστης Μπέρτα-Γκέρτρουντ, της νοσοκόμας Έρικα Μπέντιεν, του αδερφού της Έρικα Μάρτιν, που με τα κομμένα του χέρια μας μεταφέρει όλη τη φρίκη του Μεγάλου Πολέμου, της επιληπτικής Κορνέλια, του έρωτα της Αριάδνης Μανουέλ, των γονιών της Αριάδνης, του Κούρδου πρόσφυγα, Καθηγητών της Τέχνης και πολλών άλλων. Η διπλή καταγωγή της Αριάδνης Χόπε (Ελληνίδα μητέρα-Γερμανός πατέρας) επιτρέπει τη μετακίνησή της στο χώρο, Αθήνα, Αίγινα, Δρέσδη, Βερολίνο, αλλά και τον διαφορετικό τρόπο που βλέπει τα πράγματα.

Θέματα Τέχνης, Ιστορίας, Πολιτικής, Ψυχολογίας, ο έρωτας, οι οικογενειακές σχέσεις, τα ψυχιατρικά άσυλα, ο ναζισμός, η ευθανασία, με φυσικότητα εμφιλοχωρούν σ' ένα τεράστιας εμβέλειας χώρο και χρόνο. Εν ολίγοις, ένα έργο γνώσης και προβληματισμού, ένα σπάνιο για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία επίτευγμα.