Ιστορία σαν παραμύθι

Τίτλος απόλυτα ταιριαστός με το περιεχόμενο, αν και διαφορετικός από τον τίτλο του πρωτοτύπου. "Questa storia" (Αυτή η ιστορία) τιτλοφορείται στα Ιταλικά το μυθιστόρημα του Αλεσσάντρο Μπαρίκκο. Στα Ελληνικά "Ιστορία σαν παραμύθι" (Πατάκης, 2008, μετ. Άννα Παπασπύρου). Πράγματι, πλάι στα ιστορικά γεγονότα πλέκεται ο μύθος. Παράλληλα με την κούρσα αυτοκινήτων της διαδρομής Παρίσι-Μαδρίτη του 1903, πλάι στη φονικότατη μάχη του Καπορέτο του 1917, αναπτύσσει το όνειρό της η μυθιστορηματική φιγούρα του Ούλτιμο Πάρι.

Ήδη, από τα πιο πάνω χαρακτηριστικά, φαίνεται πως ο αναγνώστης δεν πρέπει να περιμένει ένα μυθιστόρημα με την κλασική έννοια του όρου. Ο Μπαρίκκο πρωτοτυπεί τόσο ως προς τη γλώσσα όσο και προς το θέμα και την πλοκή του βιβλίου του.

Το έργο χωρίζεται σε επτά μέρη, καθένα από τα οποία διατηρεί μια φαινομενική ανεξαρτησία. Διαφορετικοί χρόνοι και θέματα, διαφορετικά αφηγηματικά πρόσωπα. Πότε τριτοπρόσωπη, πότε πρωτοπρόσωπη γραφή, χωρίς να είναι ούτε και σ' αυτά το ίδιο πρόσωπο που μιλά. Όμως, συνδετικός κρίκος σε όλο το βιβλίο παραμένουν δυο στοιχεία: η αγάπη για το αυτοκίνητο και τις κούρσες και η πρωταγωνιστική μορφή, ακόμη κι εκεί που δεν είναι παρούσα, του Ούλτιμο Πάρι.

Στο πρώτο κεφάλαιο (Ουβερτούρα) παρακολουθούμε τον ιστορικό αγώνα ταχύτητας του 1903 με αυτοκίνητα που μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και 140(!) χιλιόμετρα την ώρα. Μια κούρσα που ονομάστηκε "κούρσα-εκατόμβη" και που διακόπηκε άδοξα λόγω των πολλών δυστυχημάτων και των θανάτων που προκάλεσε.

Στο δεύτερο κεφάλαιο (Τα παιδικά χρόνια του Ούλτιμο) μεταφερόμαστε σ' ένα χωριό της βόρειας Ιταλίας και γνωρίζουμε την οικογένεια του Ούλτιμο. Είναι ο πατέρας Λίμπερο Πάρι, η μητέρα Φλοράνς και ο μικρός Ούλτιμο, ένα παράξενο παιδί που "έχει τη χρυσαφένια σκιά". Η τυχαία άφιξη εκεί του κόμη Ντ' Αμπρόζιο θα εισαγάγει την οικογένεια στον καινούριο κόσμο του αυτοκινήτου.

Στο τρίτο κεφάλαιο (Μνημόνιο του Καπορέτο) ο μικρός Ούλτιμο είναι πια 19 χρονών, στρατιώτης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδώ, λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στο επιλογικό σημείωμά του, "δεν χρειάστηκε να σκαρφιστώ τίποτα, γιατί εκεί η πραγματικότητα ξεπέρασε κάθε φαντασία". Με ρεαλισμό περιγράφεται η φονικότατη μάχη του Οχτώβρη του 1917, όπου χιλιάδες ήταν οι νεκροί, οι τραυματίες και οι αιχμάλωτοι, κυρίως Ιταλοί, που νικήθηκαν από την Αυστρία-Γερμανία.

Στο τέταρτο κεφάλαιο (Ελιζαβέτα) συναντάμε τον Ούλτιμο μέσα από τις ημερολογιακές εγγραφές της Ρωσίδας Ελιζαβέτας να ζει μαζί της στην Αμερική, ενώ το όνειρό του να φτιάξει μια πίστα αυτοκινήτων με δρόμους που δεν οδηγούν πουθενά δεν τον εγκαταλείπει.

Στο πέμπτο κεφάλαιο (1947. Σίνιγκτον. Αγγλία) ένας άλλος μεγάλος πόλεμος έχει τελειώσει, στον οποίο ο Ούλτιμο δεν πολέμησε, αλλά υπηρέτησε ως εθελοντής μηχανικός αεροπλάνων. Βρήκα το κεφάλαιο αυτό ως το πιο επιτυχημένο στο αφηγηματικό ύφος. Αφηγητής είναι ο προβληματικός ετεροθαλής αδερφός του Ούλτιμο. Οι παύσεις, οι επαναλήψεις, το απλοϊκό, αφελές ύφος της αφήγησης αποδίδει τέλεια το ύφος της ομιλίας ενός αυτιστικού παιδιού. Ο Ούλτιμο εδώ έχει επιτέλους υλοποιήσει το όνειρό του, μετατρέποντας ένα αεροδρόμιο μετά το τέλος του πολέμου, σ' αυτό που όλη του τη ζωή ονειρευόταν, σε πίστα αυτοκινήτων.

Στο έκτο κεφάλαιο (1950. Χίλια μίλια) μεταφερόμαστε σε έναν άλλο ιστορικό αγώνα αυτοκινήτων στην Ιταλία, αυτόν που ονομάστκε "χίλια μίλια", γιατί αυτή ήταν η απόσταση που έπρεπε να διανύσουν. Το τέλος του κεφαλαίου συμπίπτει και με το τέλος του Ούλτιμο. Όμως το όνομά του και η μνήμη του δεν τελειώνουν. Στο επιλογικό κεφάλαιο (Επίλογος) η παλιά του αγαπημένη, η Ελιζαβέτα, έχοντας παντρευτεί κάποιον πάμπλουτο, τριγυρίζει χρόνια ψάχνοντας να βρει την πίστα που είχε φτιάξει ο Ούλτιμο.

Ως κατακλείδα προτιμώ, αντί δικής μου αποτίμησης, να παραθέσω τη γνώμη της μεταφράστριας του έργου από το προλογικό της σημείωμα, με την οποία και απόλυτα συμφωνώ: "Με φαινομενικά ετερόκλητα στοιχεία ο Μπαρίκκο καταπιάνεται εδώ με ένα και μοναδικό θέμα: με το όνειρο, με το όραμα, με την προσδοκία. Αυτός είναι ο πυρήνας του βιβλίου:το όνειρο ως μοναδικός στόχος ζωής, ως αφετηρία και γραμμή τερματισμού συνάμα. Το όνειρο που γίνεται λόγος για να ζει κανείς και λόγος για να πεθάνει".