Σενάριο γάμου

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το μυθιστόρημα του ελληνοαμερικανού τρίτης γενιάς Τζέφρυ Ευγενίδη "Σενάριο γάμου" ( Πατάκης, 2012, μετ. Άννα Παπασταύρου), γνωστού κυρίως από το μυθιστόρημά του Middlsex, είναι ένα "διαβαστερό" μυθιστόρημα. Καταταγμένο ήδη στα ευπώλητα στην ελληνική του μετάφραση, δικαιολογεί την εκεί παρουσία του. Ο συγγραφέας κατορθώνει να αναμείξει στην, οπωσδήποτε ενδιαφέρουσα πλοκή, στοιχεία ενός κάποιου προβληματισμού. Το ερωτικό στοιχείο, ένα νεανικό ερωτικό τρίγωνο, η αμερικανική φοιτητική νεολαία των αρχών της δεκαετίας  του '80, τα διαβάσματα και οι αμφισβητήσεις της, η εκτενής αναφορά στη μανιοκατάθλιψη του ενός ήρωα και στο χριστιανικό μυστικισμό του άλλου, δημιουργούν ένα γοητευτικό μείγμα που παρασύρει τον αναγνώστη. Το χιούμορ και η ειρωνεία σε μετρημένες δόσεις δεν απουσιάζουν.

Κεντρική ηρωίδα είναι η Μάντλιν Χάνα. Στο πρώτο έτος του πανεπιστημίου γνωρίζει τον Μίτσελ Γκραμμάτικους που έχει ελληνικές ρίζες και δεν αποκλείεται να αποτελεί persona του συγγραφέα. Συνδέονται με κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί "ερωτική φιλία" από μέρους της, ενώ εκείνος είναι πραγματικά ερωτευμένος μαζί της. Η καρδιά όμως της Μάντλιν είναι δοσμένη στον Λέναρντ Μπάνκχεντ, ένα ιδιόρρυθμο νεαρό που θα γνωρίσει σ΄ένα σεμινάριο σημειωτικής.

Το έργο αρχίζει την ημέρα της αποφοίτησης της Μάντλιν από το κολλέγιο Μπράουν της Πρόβιτενς το 1982. Στις επόμενες περίπου 140 σελίδες μεταφερόμαστε στα προηγούμενα φοιτητικά χρόνια, στην πανεπιστημιακή ατμόσφαιρα, στις γνωριμίες, στα διαβάσματα, στα πάρτι των φοιτητών, στα όνειρα και τα σχέδιά τους για το μέλλον. Εποχή ύφεσης για την Αμερική, οι νεαροί παθιασμένοι με τον Ντεριντά και τον Ρολάν Μπαρτ. Η καταιγιστική αναφορά σε συγγραφείς και κείμενα σ' αυτές τις πρώτες σελίδες (ολίγον τι επιδεικτικές, κατά τη γνώμη μου) αποβαίνει εν μέρει κουραστική για τον αναγνώστη, που συχνά αναγκάζεται να καταφεύγει στην πληθώρα των ερμηνευτικών σημειώσεων της μεταφράστριας.

Στη συνέχεια το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στην πορεία ζωής των τριών ηρώων. Η Μάντλιν είχε κάνει την πτυχιακή της εργασία πάνω στο θέμα του γάμου στους βικτοριανούς συγγραφείς, την Τζέιν Όστιν, την Τζορτζ Έλιοτ και τον Χένρυ Τζέημς. Ο Λέναρντ στη βιολογία, ο Μίτσελ στη θεολογία. Αναζητούν τώρα τη συνέχιση των σπουδών και της ζωής τους.

Η Μάντλιν την ημέρα της αποφοίτησης θα ανακαλύψει τη μανιοκατάθλιψη από την οποία πάσχει ο Λέναρντ. Εντούτοις θα τον ακολουθήσει ένα καλοκαίρι στο Κέιπ Κοντ, όπου εκείνος αναλαμβάνει ως βοηθός εργαστηρίου σ' ένα κέντρο βιολογικών ερευνών. Δεν θα διστάσει μάλιστα να τον παντρευτεί και να σταθεί πλάι του στην αντιμετώπιση της αρρώστιας. Η περιγραφή των φάσεων της μανιοκατάθλιψης, η αναζήτηση των αιτίων στο οικογενειακό παρελθόν του Λέναρντ, η θεραπεία με λίθιο, καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της πλοκής, επηρεάζοντας την εξέλιξη. Σε κριτικές έχει επισημανθεί ότι πιθανόν πρότυπο του ήρωα του Ευγενίδη υπήρξε ο συγγραφέας Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας που αυτοκτόνησε το 2008, αν και ο Ευγενίδης το αρνείται.

Ο θρησκευτικός μυστικισμός του άλλου ήρωα, του Μίτσελ, δίνει επίσης ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Ο Μίτσελ, πάντα απελπισμένος στον έρωτά του, ξεκινά με ένα συμφοιτητή του για ένα ταξίδι στην Ευρώπη, καταλήγοντας στην Ινδία, εθελοντής σ' ένα ίδρυμα της Μητέρας Τερέζας, στο οποίο όμως ελάχιστα αντέχει να μείνει.

Η τεχνική του flash back είναι συνεχής στο μυθιστόρημα, δίνοντας διαρκώς ερέθισμα στον αναγνώστη για να ξαναπιάσει το νήμα της αφήγησης. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της τεχνικής είναι ότι κάποιες σκηνές επαναλαμβάνονται περιγραφόμενες από άλλη οπτική, παρ' όλο ότι δίνονται όλες σε τρίτο πρόσωπο.

Εντύπωση προκαλεί η ζοφερή εικόνα που δίνεται για την Αθήνα του 1982, την οποία επισκέπτεται στην περιήγησή  του ο Μίτσελ. Δεν θα το περίμενε κανείς, ειδικά από ελληνοαμερικανό συγγραφέα. Αντίθετη με βρίσκει και η πληθώρα των σεξουαλικών σκηνών που αποδίδονται με απωθητικό συχνά νατουραλισμό. Διερωτώμαι γιατί, ενώ το κοίταγμα στις ιδιαίτερρες στιγμές ενός ζευγαριού στην πραγματική ζωή δεν είναι κάτι στο οποίο επιδίδονται  φυσιολογικά οι άνθρωποι, στη λογοτεχνία πρέπει να το παρακολουθούμε με τόσες μάλιστα λεπτομέρειες.

Γενικά, ενδιαφέρον μυθιστόρημα θα έλεγα. Όμως το βάθος που όλοι εμείς οι παθιασμένοι αναγνώστες αναζητούμε, απουσιάζει. Τελικά, αν και διάβασα χωρίς διακοπή το "Σενάριο γάμου", δεν κατόρθωσε να άρει τις επιφυλάξεις μου, για την πλειοψηφία τουλάχιστον, των ευπώλητων.