Τετάρτη, Μαρτίου 02, 2016

Τα τρία επίπεδα της ζωής

Τζούλιαν Μπαρνς
Τα τρία επίπεδα της ζωής
Μεταίχμιο, 2013 (Ψηφιακή έκδ. 2014)
Μετ. Θωμάς Σκάσσης
(ebook)
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Τζούλιαν Μπαρνς είναι ένας εξαίρετος συγγραφέας, από τους σημαντικότερους σήμερα της αγγλόφωνης λογοτεχνίας. Όμως το τελευταίο του βιβλίο πολύ με προβλημάτισε. Τονίζεται γενικά ότι είναι ένα βιβλίο γεννημένο από τη θλίψη του για τον θάνατο της γυναίκας του. Και είναι πράγματι, τουλάχιστον το τρίτο μέρος του βιβλίου, μια καταγραφή των συναισθημάτων της θλίψης, αλλά και πολλών άλλων σκέψεων και γεγονότων που συνοδεύουν την απώλεια συζύγου, προπάντων όταν το ζευγάρι έχει ζήσει μια μακρά, ευτυχισμένη, κοινή ζωή.
Δεν μπόρεσα όμως να καταλάβω τη σύνδεση αυτού του μέρους με τα δύο πρώτα μέρη που προηγήθηκαν. Το πρώτο, τιτλοφορούμενο "Το αμάρτημα του ύψους", ασχολείται με την ιστορία της αεροναυτικής, με τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να πετάξει με αερόστατο και με έναν πρωτοπόρο, τολμηρό αεροναύτη, τον Τουρνασσόν ή Ναντάρ και την προσπάθεια συνδυασμού του αερόστατου με τη φωτογράφιση από ψηλά. Το δεύτερο μέρος, με τίτλο "Στην επιφάνεια", έχει ως κεντρικό πρόσωπο τον Άγγλο Φρεντ Μπάρναμπι και τον έρωτά του με τη διάσημη ηθοποιό Σάρα Μπερνάρ. Και μόνο στο τρίτο μέρος, "Η απώλεια του βάθους", ασχολείται με τον θάνατο της γυναίκας του.
 Μια χαλαρή σύνδεση των τριών μερών επιχειρείται από τον συγγραφέα όταν γράφει: "Συνδυάζεις δυο ανθρώπους που δεν είχαν συνυπάρξει προηγουμένως. Κάποιες φορές το αποτέλεσμα μοιάζει με εκείνη την πρώτη απόπειρα του ανθρώπου να  προσδέσει ένα μπαλόνι με  υδρογόνο πάνω από ένα μπαλόνι αερόστατου με  θερμό αέρα. Τι προτιμάτε: να συντριβείτε και μετά να καείτε ή να καείτε και μετά να συντριβείτε; Άλλοτε όμως ο συνδυασμός λειτουργεί καλά και τότε δημιουργείται κάτι νέο και ο κόσμος αλλάζει. Έπειτα, κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, ο ένας τους χάνεται. Κι αυτό που χάνεται είανι περισσότερο από το άθροισμα όσων υπήρχαν προηγουμένως. Κάτι τέτοιο μπορεί να μην ισχύει από μαθηματική άποψη, ισχύει όμως από συναισθηματική".
Ακόμα όμως κι έτσι, δηλαδή αν ισχύει ο παραλληλισμός του πετάγματος και της πτώσης από αερόστατο με τον μετεωρισμό και τη συντριβή της ένωσης δυο ανθρώπων, εξακολουθεί να μου είναι ακατανόητο γιατί θα έπρεπε να δοθεί τόση έκταση στα δυο πρώτα μέρη, αν σκεφτούμε ότι  αποτελούν το μισό περίπου βιβλίο.
Στο τρίτο μέρος έρχεται επιτέλους στο θέμα του, πώς βιώνει τον θάνατο της γυναίκας του. Έτσι, ίσως τα δυο πρώτα μέρη μπορούν να πάρουν τώρα και μια άλλη σημασία που δικαιολογεί ως ένα βαθμό τη χαλαρή σύνδεση (αν και εξακολουθώ να έχω τις επιφυλάξεις μου). Μου φαίνεται πως λειτουργούν ως ένα στοιχείο επιβράδυνσης. Σαν να δίσταζε, σαν να μην τολμούσε να αγγίξει αυτό που τον πονούσε κι όλο ανέβαλλε κι όλο εύρισκε υπεκφυγές. Τώρα όμως δεν μπορεί πια να αναβάλει άλλο. Τώρα θα μιλήσει για τη θλίψη του. Η σκέψη του πάει σε παραδείγματα άλλων ("καθένας πενθεί με τον τρόπο του", θα πει), στις λέξεις ή καταστάσεις που τον ενοχλούν, στη συμπεριφορά γνωστών απέναντί του, στο τι είναι αυτό που αισθάνεται να του λείπει πιο πολύ, στη διαφορετική αίσθηση του χρόνου...
Παρ' όλο ότι βρήκα το τρίτο αυτό μέρος σαφώς καλύτερο από τα δύο πρώτα (ίσως γιατί αυτό κυρίως ανέμενα ως θέμα του βιβλίου), εντούτοις σε σύγκριση με άλλα ανάλογης έμπνευσης βιβλία, το βρήκα πολύ "εγκεφαλικό". Δεν αφήνεται το συναίσθημα να εκφραστεί ελεύθερα. Ο συγγραφέας μοιάζει να λειτουργεί ως ένας εξωτερικός παρατηρητής του εαυτού του. Πόσο πιο κοντά στη βίωση της θλίψης είναι βιβλία σαν το σπαρακτικό "Όσο κρατάει ένας στεναγμός" της Ανν Φιλίπ (συζύγου του αξέχαστου Ζεράρ Φιλίπ), δυστυχώς εξαντλημένο. Ακόμα τα πιο πρόσφατα, το "Η χρονιά της μαγικής σκέψης" της Τζόαν Ντιντιόν, το "Ζήσαμε την ευτυχία" της Λίλι Τακ, το "Γράμμα στον Κωστή" της Ξένιας Καλογεροπούλου και πολλά άλλα.

5 σχόλια:

  1. Σύμπτωση, διάβασα πρόσφατα πριν μια βδομάδα μόλις το Ένα κάποιο τέλος και ενθουσιάστηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το "Ένα κάποιο τέλος" υπέροχο βιβλίο. Μπορείτε να δείτε την ανάρτησή μου εδώ "Τα τρία επίπεδα της ζωής" νομίζω αρκετά κατώτερο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ευχαριστώ. Το Ζωή σε επανάληψη του Ken Grimwood το έχεις διαβάσει; Μόλις τέλειωσα τη δεύτερη(!) ανάγνωσή του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το διάβασα πριν από αρκετά χρόνια. Η σχετική ανάρτηση εδώ

      Διαγραφή