Ένα εξαιρετικό Περουβιανό "Παλιοκόριτσο"

Δεν είναι καθόλου εύκολο να αφηγηθεί κανείς την υπόθεση του "Παλιοκόριτσου". Κάθε προσπάθεια υπονομεύει την τεχνκή του συγγραφέα, τις ανατροπές και τα απρόοπτα με τα οποία, μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο, προχωρεί η αφήγησή του. Θα δώσω επομένως σε πολύ γενικές γραμμές το θέμα του βιβλίου, ελπίζοντας ότι δεν προδίνω το εξαιρετικό αυτό μυθιστόρημα και δεν μειώνω το ενδιαφέρον του πιθανού αναγνώστη.

Τι είναι ο έρωτας; Μπορεί να είναι έρωτας μια εμμονή σ' ένα πρόσωπο που στοιχειώνει τη ζωή σου, που το συναντάς αραιά και πού, που σε εγκαταλείπει για να παντρευτεί άλλους, που σου χαρίζει μόνο στιγμές ευτυχίας, που για χρόνια δεν έχεις νέα του, που καταφεύγει σε σένα μόνο στις δύσκολές του στιγμές, που σε γεμίζει ψέματα μια ζωή; Κι όμως αυτό το δυνατό αίσθημα μας περιγράφει καθηλώνοντάς μας ο Περουβιανός Μάριο Βάργκας Λιόσα στο μυθιστόρημά του "ΤΟ ΠΑΛΙΟΚΟΡΙΤΣΟ" (Καστανιώτης 2007, μετ. Μαργαρίτα Μπονάτσου). Σ' αυτή τη 40χρονη σχεδόν πορεία μετακινούμαστε από το Περού στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στο Τόκιο, στη Μαδρίτη, χώροι που γίνονται το κέντρο δράσης και που ζωντανεύουν αριστοτεχνικά μεταφέροντάς μας στην ατμόσφαιρά τους, στο κλίμα της εποχής, σε γεγονότα και στιγμές ιστορικές: Τα επαναστατικά κινήματα, το κίνημα των χίπις, αναφορές σε λογοτεχνικά ή θεατρικά έργα της εποχής, η πρώτη εμφάνιση του AIDS που ακόμα δεν είχε πάρει όνομα, η ζωή στο Λονδίνο, αλλά προπάντων στο Παρίσι, το οποίο φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά ο Λιόσα, οι αλλαγές, πολιτικές και άλλες που έχουν γίνει στη χώρα του, παρεμβάλλονται ή μάλλον είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η παράξενη σχέση του Ρικάρντο με το "παλιοκόριστσο".

Το μυθισρόρημα αρχίζει στο Περού, στο Μιραφλόρες της Λίμα, το καλοκαίρι του 1950. Ο νεαρός Ρικάρντο ζει τα μυθικά χρόνια της εφηβείας σε μια ατμόσφαιρα που δεν διαφέρει πολύ από την εφηβεία του καθενός μας. Μια μικρή Χιλιανή, η Λίλι, που εμφανίζεται εκέινο το καλοκάιρι στη γειτονιά τον αναστατώνει. Την ερωτεύεται, αλλά εκείνη, αφού αποδειχτεί ότι δεν ήταν Χιλιανή, θα εξαφανιστεί από τη ζωή της γειτονιάς το ίδιο ξαφνικά όπως ήρθε.

Ο Ρικάρντο δεν έχει μεγαλεπήβολα όνειρα και στόχους. Όνειρό του είναι μόνο να μπορέσει να ξεφύγει από το Περού και να ζήσει στο Παρίσι. Τη δεκαετία του '60 τον συναντάμε εκεί. Είναι η εποχή των επαναστατικών κινημάτων, η εποχή που η Κούβα προσπαθεί να "εξαγάγει" την επανάστασή της. Δεκάδες νέοι απο Λατινοαμερικάνικες χώρες καταφεύγουν εκεί για εκπαίδευση, αλλά λόγω του αποκλεισμού της Κούβας περνούν μέσω του Παρισιού. Ο Ρικάρντο, χωρίς ο ίδιος να μετέχει, βοηθάει όσο μπορεί. Τότε θα ξανασυναντήσει τη Λίλι ως Αρλέτ τώρα, προορισμένη να πάει στην Κούβα, όχι γιατί πιστεύει στην επανάσταση, αλλά γιατί ήταν ο μόνος τρόπος να ξεφύγει από τη χώρα της. Από εκεί θα γυρίσει παντρεμένη με ένα Γάλλο διπλωμάτη. Θα ξανασυδεθεί με τον Ρικάρντο για να τον εγκαταλείψει ξαφνικά κι αυτόν και τον Γάλλο σύζυγό της. Χρόνια αργότερα, ο Ρικάρντο, που έχει γίνει μεταφραστής και διερμηνέας, επάγγελμα που τον φέρνει σε διάφορες χώρες, δουλεύοντας σε συνέδρια και διασκέψεις, θα τη συναντήσει ως σύζυγο ενός Άγγλου αριστοκράτη. Η σχέση του Ρικάρντο με το Παλιοκόριτσο είναι ιδιόμορφη. Εκείνος είναι ξετρελαμένος μαζί της. Εκείνη δέχεται τον έρωτά του με παθητικότητα, με αδιαφορία, θα 'λεγε κανείς, δεν τον αποκρούει, αλλά είναι έτοιμη κάθε στιγμή να τον εγκαταλείψει, να φύγει με κάποιον που θα της εξασφαλίσει πλούτο και δύναμη. Αυτό θα γίνεται σ' όλο το μυθιστόρημα ως το τέλος, που βέβαια δεν θα αποκαλύψω. Κάθε φορά εκείνος πονάει, του παίρνει καιρό να συνέλθει, κάποτε φτάνει στα όρια της αυτοκτονίας, ορκίζεται στον εαυτό του ότι δεν θα την ξαναδεχτεί, αν εκείνη γυρίσει, κι όμως κάθε φορά υποκύπτει στο πάθος του γι' αυτή την παράξενη κοπέλα.

Αναρωτήθηκα, διαβάζοντας αυτό το μυθιστόρημα που πραγματικά το απόλαυσα, αν ο έρωτας και η μεταφορά της δράσης από μια πόλη σε άλλη μέσα από απίθανες συμπτώσεις, ήταν απλώς το πρόσχημα για να πει άλλα πράγματα ο συγγραφέας. Να μιλήσει για μια εποχή, την εποχή του, να κρίνει πολιτικές καταστάσεις και κινήματα. Ότι και να 'ναι, μας έδωσε ένα ελκυστικό ανάγνωσμα.