Φόρος τιμής στην Άννα Μαρία Σελίνκο

Δεν ξέρω πόσοι από τους νεότερους ξέρουν ή πόσοι από τους παλαιότερους θυμούνται το όνομα της Άννα Μαρία Σελίνκο, της αυστριακής συγγραφέως που υπήρξε ό,τι γοητευτικότερο στα χρόνια της εφηβείας μας. Είχα διαβάσει, θυμάμαι, πάνω από μια φορά τα μυθιστορήματά της "Αύριο όλα θα πάνε καλύτερα", "Ήμουν ένα άσχημο κορίτσι", "Σήμερα παντρεύεται ο άντρας μου". Η αισιοδοξία και ο χαρακτήρας, καθώς βέβαια και η καλή τύχη, της Τώνη Χούμπερτ στο "Αύριο όλα θα πάνε καλύτερα", ομολογώ ότι στάθηκε οδηγός ζωής για μένα και από τότε μου γεννήθηκε η αγάπη για το ραδιόφωνο, που δεν με έχει εγκαταλείψει ως τώρα. Κρατάω ακόμα μια κιτρινισμένη, μισοδιαλυμένη έκδοση του 1954 (εκδόσεις "Κ.Μ") με πρόλογο και μετάφραση του Άρη Δικταίου, που γράφει, ανάμεσα σ' άλλα: "Η Selinko είναι κάτι σαν πρόσωπο θρύλου, μ' εντελώς ακαθόριστα χαρακτηριστικά. Πόσων χρονών είναι; Πού και πώς έζησε και ζει; Τι άλλο έγραψε, τι γράφει; Δεν ξέρουμε τίποτα. Τίποτα απολύτως, εκτός από ένα μόνο: πως ό,τι έγραψε είναι απολύτως γοητευτικό και πως αν είναι σήμερα γνωστότατη η άγνωστη αυτή γυναίκα, τούτο οφείλεται αποκλειστικά στη γοητεία των βιβλίων της". Και πιο κάτω σημειώνει: "Και τι συνιστά, αλήθεια, τη γοητεία αυτή;" για να απαντήσει ο ίδιος: "η δροσιά, το καλωσυνάτο κέφι, η όμορφη, φιλοπαίγνιδη κι αισιόδοξη διάθεση, η χαρούμενη πίστη της Selinko σε μια θεία, αλλά παράλογη Πρόνοια. Στοιχεία, όλ' αυτά, χαρακτηριστικά της θηλυκής εφηβείας". Ούτε και σήμερα, ψάχνοντας στον αχανή κόσμο του διαδικτύου μπόρεσα να βρω περισσότερα στοιχεία, παρά μόνο ότι γεννήθηκε στη Βιέννη το 1914, παντρεύτηκε ένα διπλωμάτη, πήγε στη Σουηδία το 1943 και δούλεψε για τον Ερυθρό Σταυρό. Αυτά!

Δεν ξέρω τι νοσταλγούσα αποφασίζοντας να διαβάσω σήμερα το μυθιστόρημά της "Ντεζιρέ". Ίσως γιατί δεν το θυμόμουν καλά, ίσως γιατί βγήκε σε ακόμα μια καινούρια έκδοση (Ωκεανίδα, 2002), ίσως (και υποσυνείδητα) να έψαχνα να βρω κάτι από τη μαγεία που μου δημιουργούσαν τα βιβλία της στα χρόνια της εφηβείας.

Η "Ντεζιρέ" είναι η ιστορία της ζωής μιας όμορφης, νεαρής κοπέλας, κόρης ενός εμπόρου μεταξωτών από τη Μασσαλία, που στα 15 της χρόνια γνωρίζει τον Ναπολέοντα, όταν εκείνος ήταν ακόμα ένας άσημος στρατιωτικός, τον ερωτεύεται. Κι εκείνος της δείχνει μια ιδιαίτερη συμπάθεια, φεύγει όμως για το Παρίσι, κυνηγώντας τα όνειρα και τις φιλοδοξίες του. Η Ντεζιρέ τον ακολουθεί. Ο γάμος του με την Ιωσηφίνα θα την γεμίσει με απογοήτευση, αλλά ένας άλλος αξιωματικός, ο Ζαν Μπατίστ Βερναδότης θα την ερωτευτεί, θα την παντρευτεί και, χρόνια αργότερα, θα γίνει ο ιδρυτής της βασιλικής δυναστείας της Σουηδίας και η Ντεζιρέ βεβαίως βασίλισσα. Παράλληλα η αδελφή της Ντεζιρέ παντρεύεται τον αδελφό του Ναπολέοντα κι έτσι η μεταξύ τους επαφή δεν χάνεται.

Το βιβλίο καλύπτει χρονικά τα ταραγμένα χρόνια 1795-1823. Μέσα από τη ματιά της Ντεζιρέ, που μας μιλάει σε πρώτο πρόσωπο κρατώντας ημερολόγιο, παρακολουθούμε όλη την πορεία της καταπληκτικής αυτής φυσιογνωμίας, του Ναπολέοντα. Πρόσωπα ιστορικά εκτός από τον Ναπολέοντα παρελαύνουν στο βιβλίο: Η οικογένειά του, τ' αδέλφια του (στα οποία μοίραζε τίτλους και βασίλεια λες και ήταν παιγνίδια), η μητέρα του, η Ιωσηφίνα, η δεύτερη γυναίκα του η Μαρία Λουίζα της Αυστρίας, η βασιλική οικογένεια της Σουηδίας, πολιτικά πρόσωπα όπως ο Ροβεσπιέρος, ο Ταλλεϋράνδος, καλλιτέχνες όπως ο Μπετόβεν κ. ά. Παρακολουθούμε την ευρωπαϊκή ιστορία των χρόνων αυτών μέσα από το φακό της Ντεζιρέ, τις μάχες, πάντα από τα μετόπισθεν, τη ζωή των σαλονιών και των δεξιώσεων, την άνοδο και την πτώση του τρομερού ανθρώπου, του Ναπολέοντα, για τον οποίο η Ντεζιρέ δεν έπαψε να νιώθει τρυφερά αισθήματα, όχι χωρίς ανταπόδοση. Το πραγματικό σμίγει με το φανταστικό στη γραφή της Σελίνκο σε βαθμό που δύσκολα τα ξεχωρίζει κανείς.

Γραμμένο το 1951 η "Ντεζιρέ" είναι βιβλίο μιας άλλης εποχής. Όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο, αλλά και ως προς τον τρόπο γραφής. Είναι ένα κλασικό, ευθύγραμμο μυθιστόρημα, χωρίς βαθιά νοήματα και προβληματισμούς. Αφήγηση απλή, αν όχι απλοϊκή, εξιστόρηση γεγονότων, περιγραφή συναισθημάτων, απόδοση χαρακτήρων με τρόπο απλό και κατανοητό. Βιβλίο μέσα από το οποίο ο αναγνώστης με ευχάριστο τρόπο μαθαίνει ή ξαναθυμάται ένα σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Πριν από μερικά χρόνια ένας πολύ γνωστός κριτικός (και λογοτέχνης) από την Αθήνα ήρθε στη Λευκωσία για μια διάλεξη. Ενώ θέμα της ομιλίας του ήταν οι σύγχρονες τάσεις της ελληνικής λογοτεχνίας, το μεγαλύτερο μέρος της ήταν μια προσπάθεια να "θάψει" το βιβλίο "Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα" (ήταν πολύ της μόδας τότε). Μεταξύ άλλων είπε πως τέτοια βιβλία και οι συγγραφείς τους είναι καταδικασμένοι στην εξαφάνιση με το πέρασμα του χρόνου. Και έθεσε το ρητορικό ερώτημα:" Ποιος θυμάται τώρα τη Σελίνκο;" Ήθελα να του πω "Ναι, κύριε Κ., πολλοί τη θυμούνται, όχι μόνο αναγνώστες αλλά και εκδοτικοί οίκοι που επανεκδίδουν τα βιβλία της, ενώ τα δικά σας λογοτεχνικά έργα ούτε οι σύγχρονοι τα γνωρίζουν".