Το τελευταίο παραμύθι του Μιγκέλ Τόρρες ντα Σίλβα

Πρωτάκουσα γι΄αυτό το βιβλίο του Γερμανού Thomas Vogel (Κριτική, 2003) σε μια συναρπαστική διάλεξη του Τεύκρου Μιχαηλίδη (συγγραφέα του "Πυθαγόρεια εγκλήματα") που έδωσε πριν από λίγο καιρό εδώ στην Κύπρο και που είχε θέμα τη Μαθηματική Λογοτεχνία. Διάβασα ύστερα την παρουσίαση της Χριστίνας Παπαγγελή που στο σχόλιό μου ότι ψάχνω το βιβλίο κάπως με απογοήτευσε λέγοντάς μου ότι η έκδοση είναι εξαντλημένη. Το βρήκα όμως τελικά. Το διάβασα ένα κρύο γενναριάτικο απόγευμα απολαμβάνοντάς το στη ζεστασιά του σπιτιού, μια ατμόσφαιρα σε τέλεια αρμονία με το βιβλίο. Ένα βιβλίο που σε μεταφέρει στη χώρα των παραμυθιών ξανακάνοντάς σε παιδί. Νόμιζα πως άκουα τη γιαγιά μου ή μια θεία μου που διηγόταν πολύ όμορφα φανταστικές ιστορίες. Ένιωσα διαβάζοντάς το σαν να έπινα καθαρό, δροσερό νερό από βουνίσια πηγή. Έχει μια αθωότητα, μια αγνότητα καιρού αλλοτινού. Κι ανάμεσα στα παραμύθια μπλεγμένη και η γοητεία των αριθμών.

Τοποθετείται χρονικά στα 1770 περίπου. Ένας νεαρός, ο Μανουέλ, από τη Βόρεια Πορτογαλία έρχεται στην Κοΐμπρα να σποδάσει μαθηματικά με τη σκέψη ακόμα στον παππού του Μιγκέλ, που ήταν ένας καταπληκτικός παραμυθάς και που είχε πρόσφατα πεθάνει. (Τι σύμπτωση κι αυτή, να συναντώ μυθιστορηματικά την Πορτογαλία για δεύτερη φορά μέσα σε λίγο διάστημα μετά το εξαιρετικό "Νυχτερινό τρένο για τη Λισαβόνα!)

Ο Μανουέλ αναπτύσσει μια ιδιαίτερα φιλική σχέση με τον καθηγητή του και οι συζητήσεις τους πλημμυρίζουν πότε από μαθηματικά και πότε από τις ιστορίες του παππού, που ο εγγονός διηγείται εξίσου ωραία. Ο νεαρός είχε πάντα την περιέργεια να μάθει πώς τέλειωνε η τελευταία ιστορία που ο παππούς δεν πρόλαβε να τελειώσει, καθώς πέθανε ενώ τη διηγόταν. Θα μάθει το τέλος στην τελευταία σελίδα, όταν ζωή και φαντασία, μύθος και πραγματικότητα γίνονται ένα, "Το ένα συναντάει το άλλο", όπως συνήθιζε να λέει ο καθηγητής του.

Πέρα από τις όμορφες συζητήσεις δασκάλου-μαθητή γύρω από την αφήγηση και τα μαθηματικά, τα κεφάλαια του βιβλίου είναι επίσης τιτλοφορημένα με αριθμούς σύμφωνα με την ακολουθία του Φιμπονάτσι (κάθε αριθμός είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων: 1,2,3,5,8,13 κ.ο.κ. Δεν κατάλαβα όμως την παρεμβολή των αριθμών 10 και 15 που σπάζουν την ακολουθία).

Και τελικά, πώς συνδέονται τα μαθηματικά με τη λογοτεχνία; "Ο παππούς συμπλήρωσε με σιγανή και βαθιά φωνή, σαν να του έλεγε ένα μυστικό:"Με τα γράμματα και τις λέξεις φτιάχνουμε παραβολές, με τους αριθμούς στα μαθηματικά φτιάχνουμε εξισώσεις. Και στις δύο περιπτώσεις το πρόβλημα είναι να βρούμε τη λύση".