Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα

Δεν ξέρω γιατί καθυστέρησα τόσο να διαβάσω αυτό το εξαιρετικό βιβλίο της Μαριάννας Κορομηλά, παρ' όλο που η πρώτη του έκδοση έγινε το 1988 και ακολούθησαν πολλές ανατυπώσεις. Το διάβασα τώρα, σε έκδοση Άγρα, 2005. Ποιος ξέρει, ίσως οι συγκυρίες το φέρνουν έτσι, ώστε η συνάντησή μας με κάποια βιβλία να γίνεται την κατάλληλη στιγμή, τότε που είμαστε έτοιμοι και ώριμοι να τα συναντήσουμε.

"Αυτό το βιβλίο", γράφει η συγγραφέας, "είναι ένα ταξίδι και μια βιογραφία. Αρχίζει με την περιγραφή του χώρου μέσα στον οποίο κινήθηκε ο ήρωας της ιστορίας μας και, παρακολουθώντας τη ζωή του, περιγράφει το τέλος του ταξιδιού στον δυτικό, τον βόρειο και τον ανατολικό Εύξεινο Πόντο. Όμως, όπως κάθε βιβλίο, έτσι κι αυτό έχει τη δική του ιστορία και εξελίσσεται μαζί του".

Το "μια ζωή σαν μυθιστόρημα" μου φαίνεται πολύ κοινότοπο για να χαρακτηρίσει μια ζωή γεμάτη περιπέτειες, μια ζωή με εμπειρίες πλουσιότερες κι απ' αυτές του ομηρικού Οδυσσέα, μια ζωή που συνοψίζει τη ζωή άλλων τριών εκατομμυρίων Ελλήνων του Πόντου.

Ο Γιάνκος Δανιηλόπουλος γεννήθηκε το 1899 σ' ένα χωριό της Ανατολικής Θράκης, στα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Βουλγαρία. Έχοντας άλλα 11 αδέλφια, με πατέρα προύχοντα του τόπου, πέρασε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων βρίσκει το χωριό του να έχει δοθεί στη Βουλγαρία. Οι περιπέτειες αρχίζουν. Θα γίνει εφτά φορές πρόσφυγας, θ' αλλάξει ποικίλα επαγγέλματα, θα ζήσει μέσα σε πλούτη και ωραία ζωή, θα γνωρίσει πολέμους και διωγμούς, θα τα χάνει όλα και θα ξαναρχίζει απ' την αρχή και θα καταλήξει σε μια γωνιά της Αττικής, ξεριζωμένος για πάντα από το Μαυροθαλασσίτικο τοπίο. Πριν πεθάνει, το 1987, έγραψε το ιστορικό της ζωής του. Η μικρότερη κόρη του, Ντέπη Αθανασίου, τακτοποίησε το υλικό και το εξέδωσε σε 200 αντίτυπα. Ένα απ' αυτά στάληκε στη Μαριάννα Κορομηλά. Η εξαίρετη ιστορικός, ερευνήτρια και συγγραφέας το αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο και μας έδωσε το υπέροχο αυτό βιβλίο.

Βιογραφία και ταξιδιωτικό, ιστορία, μυθολογία, γεωγραφία, λογοτεχνία, μυθιστόρημα με μύθο μια πραγματικότητα, λυρισμός και ρεαλισμός, τραγικές στιγμές αλλά συχνά και χιούμορ, συνθέτουν ένα ανάγνωσμα που δεν θέλεις να το αφήσεις από τα χέρια σου, που το τελειώνεις και το ξαναρχίζεις και πάλι. Εμπλουτισμένο με φωτογραφίες της εποχής, σε μεταφέρει σ' ένα κόσμο όχι και τόσο μακρινό, χαμένο όμως πια για πάντα.

Τα κεφάλαια του βιβλίου εναλλάσσονται. Υπάρχουν τα κεφάλαια σε πρώτο πρόσωπο, η αφήγηση του Δανιηλόπουλου, οπωσδήποτε επεξεργασμένη από τη συγγραφέα, και παρεμβάλλονται κεφάλαια με τίτλο "Ιστορικά", στα οποία η Κορομηλά μας εισάγει στο ιστορικό περιβάλλον της εποχής, μιας εποχής που άλλαξε την όψη της νοτιοανατολικής Ευρώπης: Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος, Σοβιετική Επανάσταση, το Νέο Τουρκικό Εθνικό Κράτος, Β΄Παγκόσμιος. Χώρες στις οποίες ο Δανιηλόπουλος αναγκαστικά μετακινήθηκε: Οθωμανική Αυτοκρατορία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ρωσία, Τουρκία, Ελλάδα...

"Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα", στίχος παρμένος από το ποίημα του Σεφέρη "Πάνω σ' ένα ξένο στίχο". Δεν υπήρχε νομίζω καταλληλότερος τίτλος γι' αυτό το "γεμάτο περιπέτειες γεμάτο γνώσεις" ταξίδι.