Το μυστικό ποτάμι

Σπάνια βιβλίο που δεν έχει μια ελκυστική υπόθεση, που δεν σου δημιουργεί την περιέργεια να δεις τι θα γίνει παρακάτω, που σχεδόν μπορείς να μαντέψεις τη συνέχεια, με τράβηξε τόσο πολύ όσο το μυθιστόρημα της Αυστραλής συγγραφέως Κέιτ Γκρένβιλ "Το μυστικό ποτάμι" (Καστανιώτης, 2008). Γεμάτο ομορφιά και ποίηση, πλημμυρισμένο από περιγραφές της παρθένας αυστραλιανής φύσης πριν από την υποταγή της στους Άγγλους αποίκους, το βιβλίο σε μεταφέρει εκεί, στην Αυστραλία των αρχών του 19ου αι. Η σκέψη σου μετεωρίζεται ανάμεσα στους χαρακτήρες του βιβλίου που αναζητούν ένα τόπο επιβίωσης και στους πρωτόγονους κατοίκους αυτής της γης, που γι' αυτούς τούτο το χώμα ήταν κομμάτι από τον ίδιο τον εαυτό τους. Ουσιαστικά το βιβλίο σε βάζει ανάμεσα σε δυο πολιτισμούς και συχνά σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιοι πραγματικά ήταν οι πολιτισμένοι, οι Άγγλοι κατακτητές ή οι Αυστραλοί γηγενείς, οι δεμένοι με τη φύση και το περιβάλλον τους.

Στα 1806 ο Γουίλλιαμ Θόρνχιλ είναι ένας πάμπτωχος βαρκάρης στον Τάμεση. Η Ντικενσιανή ατμόσφαιρα του Λονδίνου (κατά τον προσφυέστατο χαρακτηρισμό του Librofilo) σε κάνει να αναρωτιέσαι: "αλήθεια, τι νοσταλγούμε, όταν μιλάμε για παλιούς, καλούς καιρούς;" Ο φτωχός βαρκάρης είναι από παιδί ερωτευμένος με τη συνομήλική του Σαλ. Παντρεύονται, αποκτούν ένα παιδί, ένα δεύτερο είναι στο δρόμο, μα οι φοβερές ανάγκες οδηγούν, όπως και πολλούς άλλους τότε, στην κλοπή. Τιμωρία, η καταδίκη σε δημόσιο απαγχονισμό. Μια ευκαρία έχει να γλιτώσει τη ζωή του. Να εξοριστεί ισόβια μαζί με την οικογένειά του στη μακρινή αποικία του Σίδνεϊ, όπου το πλοίο της εποχής χρειαζόταν περίπου ένα χρόνο για να φτάσει.

Αρχίζει κι εκεί ως βαρκάρης να εξασφαλίζει τα προς το ζην. Όμως, ένα κομμάτι γης που αντικρίζει μια μέρα στις όχθες ενός "μυστικού ποταμού", λειτουργεί μέσα του σαν κεραυνοβόλος έρωτας. Το θέλει αυτό το κομμάτι γης. Τίποτα ευκολότερο."Καταμεσής του ξέφωτου, έσυρε το τακούνι του στο χώμα τέσσερις φορές. Οι ευθείες και το τετράγωνο που σχημάτιζαν δεν έμοιαζαν με τίποτε άλλο εκεί κι άλλαξαν τα πάντα. Να λοιπόν ένα μέρος όπου ο άνθρωπος έβαλε το σημάδι του στη γη. Ήταν καταπληκτικό το πόσο λίγα χρειάζονταν για να έχεις ένα κομμάτι γης". Βοηθός και συμπαραστάτης στον αγώνα για επιβίωση η αγαπημένη του γυναίκα, η Σαλ, που όμως δεν παύει να σκέφτεται και να ονειρεύεται "τον γυρισμό στην πατρίδα". Τα παιδιά ακολουθούν το ένα το άλλο, έξι τελικά θα αποκτήσουν.

Η οικογένεια του Θόρνχιλ, καθώς και οι άλλοι άποικοι, μέσα στις προχειροφτιαγμένες καλύβες τους, μακριά ο ένας από τον άλλο, αγωνίζονται να ξεχερσώσουν τη γη που τους δόθηκε, να σπείρουν καλαμπόκι, να φυτέψουν λαχανικά. Τριγύρω τους το πυκνό δάσος και οι μαύροι ντόπιοι που τους παρακολουθούν από μακριά, που προβάλλουν βιαστικά σαν σκιές, γυμνοί, με τα ακόντια στο χέρι. Δεν φαίνονται να δουλεύουν ή να κοπιάζουν, εξασφαλίζουν την τροφή τους από τις ρίζες, τα φυτά, τα ζώα γύρω τους κι έχουν άφθονο χρόνο να καθίσουν γύρω από τη φωτιά, να χορέψουν και να τραγουδήσουν, να πουν παραμύθια και να χαϊδέψουν τα παιδιά τους. Η αντίθεση, η σύγκριση και η σύγκρουση μεταξύ των δύο πολιτισμών είναι αναπόφευκτη.

Οι λευκοί βεβαίως με τα όπλα θα επικρατήσουν. Οι σκηνές εξόντωσης των μαύρων είναι ανατριχιαστικές μέσα στη ρεαλιστικότητα της περιγραφής της Γκρένβιλ. Ο Θόρνχιλ, ο πρώην κατάδικος, όχι μόνο επιβιώνει, γίνεται ένας πλούσιος κτηματίας, με πολλούς άλλους να τον υπηρετούν, μ' ένα πανέμορφο σπίτι "που μπορούσε να φανταστεί ως μια εκδοχή της Αγγλίας", με άφθονο χρόνο στη διάθεσή του να κάθεται στη βεράντα και να κοιτάζει με το τηλεσκόπιο πέρα μακριά. Αλλά, με μια από τις τελευταίες φράσεις του βιβλίου, η συγγραφέας συμπυκνώνει όλη την ουσία του έργου της: "Δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί δεν αισθανόταν θριαμβευτής".