Το βιολί του Άουσβιτς

Στο σύντομο πρόλογο του βιβλίου, ο Εουζέμπι Αγιένσα, Διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες

στην Αθήνα, μας φέρνει σε επαφή με το έργο της Καταλανής συγγραφέως Maria Anglada (1930-1999), της οποίας το μυθιστόρημα "Το βιολί του Άουσβιτς" (εκδ. Κονιδάρη, 2009, μετ. Κλαίτη Σωτηριάδου) είναι το πρώτο που μεταφράζεται στα ελληνικά.

Η λογοτεχνία η εμπνευσμένη από τα φριχτά στρατόπεδα συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας μας έχει δώσει πληθώρα έργων. 'Εχουμε διαβάσει τόσα πολλά που ίσως ακόμη ένα βιβλίο να μην έχει να προσθέσει τίποτα πια. Κι όμως, στο "Βιολί του Άουσβιτς", πέρα από όσα ξέρουμε ως τώρα, προστίθεται μια ακόμη πινελιά. Είναι η μαγεία που εκπέμπεται από την τέχνη και ειδικά τη μουσική, που κι αν ακόμη δεν μπορεί να μαλακώσει την καρδιά ενός θηρίου ("Γουρούνι" αποκαλούν τον διοικητή του στρατοπέδου) μπορεί κάποτε να γίνει το μέσον για να σωθεί ένας άνθρωπος.

Ο Ντάνιελ, Εβραίος κατασκευαστής βιολιών από την Κρακοβία, βρίσκεται έγκλειστος σ' ένα μικρό στρατόπεδο. Έχει δηλώσει επάγγελμα ξυλουργός, γι' αυτό και τον χρησιμοποιούν σε ανάλογες εργασίες. Μια μέρα κατορθώνει να επισκευάσει ένα βιολί που είχε μια ρωγμή και τότε ο διοικητής τον διατάζει να κατασκευάσει ένα βιολί που να ηχεί όπως ένα Στραντιβάριους, σε συγκεκριμένη προθεσμία, που ο ίδιος ο Ντάνιελ δεν γνωρίζει. Μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες, την πείνα, το κρύο, τις απάνθρωπες τιμωρίες, τους θανάτους, ο Ντάνιελ αγωνίζεται για την κατασκευή του βιολιού, αγωνιζόμενος ουσιαστικά για την ίδια τη ζωή του.

Παρ' όλες τις φρικαλεότητες που περιγράφονται στο βιβλίο, το βρήκα, σε αντίθεση με άλλα που διαδραματίζονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, να αποπνέει μια ήρεμη μελαγχολία, να δημιουργεί στην ψυχή του αναγνώστη μια νότα αισιοδοξίας, μια ελπίδα για το καλύτερο. Ίσως γιατί μέσα από τις σελίδες του αναβλύζει η μουσική και η αγάπη για την Τέχνη που στέκεται πάνω από την απάνθρωπη θηριωδία.

Μου θύμισε ένα άλλο ωραίο βιβλίο, το "Αναβολή για την ορχήστρα" της Φάνια Φενελόν, που ίσως πρέπει να ξαναδιαβάσω.