Παρασκευή, Ιουλίου 02, 2010

Απόψε δεν έχουμε φίλους

Βρίσκω το μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου "Απόψε δεν έχουμε φίλους" (Μεταίχμιο 2010) σαφώς ανώτερο από το προηγούμενό της "Ο μωβ μαέστρος" αν και δεν συμμερίζομαι τον ενθουσιασμό του γνωστού κριτικού των "Νέων" Κούρτοβικ.
Είναι ένα μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στο ιστορικό και το campus novel. Μεταξύ ενός προλογικού και ενός επιλογικού κεφαλαίου που τοποθετούνται χρονικά στο 2008 και τις σχετικές στο τέλος αυτού του χρόνου διαδηλώσεις και καταστροφές, περιλαμβάνονται επτά κεφάλαια που καλύπτουν την περίοδο 1944-1989, όχι όμως με ευθεία χρονολογική σειρά. Πιο συγκεκριμένα, τα κεφάλαια (στα οποία ως μότο χρησιμοποιούνται στίχοι από το γνωστό τραγούδι "Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν", ειρωνικά φαντάζομαι) ακολουθούν την εξής σειρά: 1981, 1934-1943, 1985, 1941-1944, 1985-1989, 1944, 1944-1969. Αυτό το συνεχές πήγαινε-έλα δυσχεραίνει τον αναγνώστη, καθώς είναι υποχρεωμένος να παρακολουθεί τους ήρωες της Νικολαΐδου πηγαινοερχόμενος σε ποικίλες εποχές.
Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Σιουκιούρογλου, νεαρός φοιτητής, που υποβάλλει ως θέμα της διατριβής που θέλει να εκπονήσει, τη δράση των δωσίλογων τον καιρό της Κατοχής, στηριζόμενος όχι μόνο σε πηγές, αλλά και σε ζωντανές μαρτυρίες. Ως επιβλέποντα καθηγητή έχει τον Αστερίου, ένα αυστηρό και δύστροπο χαρακτήρα. "Είχε τη φήμη του δύσκολου, φήμη που ταίριαζε με την ειρωνεία του στο μάθημα και τη τσεκουράτη βαθμολογία του, που έφερνε τους φοιτητές σε απόγνωση".
Πολλοί άλλοι τύποι εμπλέκονται στο μυθιστόρημα. Ο ηλικιωμένος καθηγητής Εξάγγελος, φανατικός  από ιδεολογία εθνικοσοσιαλιστής, ο μαυραγορίτης Σκίρπας, ο ωραίος τύπος της αμόρφωτης αλλά προικισμένης με τη λαΐκή σοφία γιαγιάς Νίνας που μεγαλώνει τον ορφανό Σιουκιούρογλου, ο Στράτος, πρότυπο του συνδικαλιστή φοιτητή, η Φανή, κόρη του Ντόκου, ενός φοιτητή που αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να βολευτεί σε μια δημόσια υπηρεσία και άλλοι. Η διατριβή του Σιουκιούρογλου βαθμολογείται με "καλώς", πράγμα που τον εμποδίζει να σταδιοδρομήσει ως ακαδημαΐκός και καταλήγει καθηγητής σε φροντιστήριο. Η Φανή εγκαταλείπει κι αυτή τις σπουδές της και γίνεται τραγουδίστρια.
Η συγγραφέας έδωσε με επιτυχία το κλίμα της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη. Δωσίλογοι, άλλοι από ιδεολογία και άλλοι από συμφέρον, μαυραγορίτες, Εβραίοι, η οργάνωση "Ζωή" και τα κατηχητικά, οι νέοι με τα όνειρα και τη διάψευσή τους, οι πανεπιστημιακές ίντρικες, παρελαύνουν μέσα από το μυθιστόρημα. Δεν λείπει όμως και η ατμόσφαιρα της δεκαετίας του '80 με τις ελπίδες που δημιουργούσε η καινούρια εποχή. Ελπίδες που φαίνεται να διαψεύδονται μέσα από τη ματαίωση που βιώνουν οι πιο "θετικοί" χαρακτήρες. Με αποκορύφωμα τις λεηλασίες, την καταστροφή, το κάψιμο των βιβλίων και την κραυγή (του Σιουκιούρογλου;) "Απόψε δεν έχουμε φίλους".

7 σχόλια:

  1. 'Εχει γίνει ήδη αρκετός λόγος για το βιβλίο αυτό, ενδιαφέρουσα και η παρουσίαση που κάνεις....το έχω στα υπόψιν μου για καλοκαιρινό ανάγνωμα....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Όπως και η κα Irini Vergopoulou το συγκεκριμένο βιβλίο είναι στα υπόψη μου για καλοκαιρινό διάβασμα. Αυτές τις μέρες διαβάζω [κυριολεκτικά το ‘χω ρουφήξει] του βιβλίο του Νίκου Αραπάκη “Το δίκιο” [από τες εκδόσεις “Λιβάνη”], που έχει περίπου παρόμοια θεματολογία - την κατοχή και τον Εμφύλιο αλλά με χώρο δράσης την Πελοπόννησο [κυρίως την Καλαμάτα] και με πρωταγωνιστές ΕΛΑΣίτες αντάρτες, ταγματασφαλίτες και δωσίλογους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητή Ειρήνη, θα χαρώ να μάθω τις εντυπώσεις σου αφού το διαβάσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @Anef Oriwn: Χαίρομαι για τη γνωριμία με ακόμη ένα συμπατριώτη blogger. Ενδιαφέρουσα η πληροφορία για το βιβλίο του Αραπάκη. Θα το ψάξω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Anagnostria,
    θα έλεγα ότι πιο πολύ από ιστορικό, πιο πολύ από πανεπιστημιακό, όπως σωστά επισημαίνεις, το βιβλίο της Νικολαΐδου είναι πολιτικό. Ο εμφύλιος έρχεται από πίσω για να δέσει με την κυβέρνηση Παπανδρέου και να δείξει πόσο η πολιτική διαθλά την ιστορία και την καταγράφει όπως τη συμφέρει.
    Πολύ καλό βιβλίο όντως.
    Πατριάρχης Φώτιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Καλή σου μέρα, Πατριάρχη μου. Πολύ σωστή η επισήμανσή σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλημέρα! Ενδιαφέρουσα η παρουσίαση του βιβλίου, το οποίο είχα στα υπόψη.Άλλωστε η εποχή στην οποία αναφέρεται είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες - και οδυνηρές- της πρόσφατης ιστορίας μας.Αυτό και μόνο είναι αρκετό για να το διαβάσει κάποιος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή