Σ' ένα Λύκειο, σε μια μικρή κωμόπολη της βόρειας Ιταλίας, τη Δευτέρα, 18 Ιουνίου 2001, ημέρα προφορικών απολυτήριων εξετάσεων, ένας μαθητής, ο Βιταλιάνο Κάτσα, μπαίνει στην αίθουσα και μ' ένα όπλο κρυμμένο στο κράνος της μοτοσικλέτας του σκοτώνει τους επτά καθηγητές που βρίσκονταν εκεί, τέσσερις άντρες και τρεις γυναίκες, ενώ αφήνει να ζήσει μόνο ένας, ο Αντρέα Μαρεσκάλκι, καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας.
Το φανόμενο της νεανικής παραβατικότητας, της σχολικής βίας που εξικνείται ως τις δολοφονικές επιθέσεις δεν είναι άγνωστο στην εποχή μας. Με επίκεντρο αυτό το θέμα και κεντρικό πρόσωπο τον επιζήσαντα καθηγητή διαδραματίζεται όλο το έργο. Ποια ήταν τα αίτια που οδήγησαν το νεαρό Βιταλιάνο στην αποτρόπαια αυτή πράξη; Και γιατί εξαίρεσε από τη σφαγή τον καθηγητή Μαρεσκάλκι; Η μικρή κοινωνία αλλά και όλη η χώρα συγκλονίζεται. ο ίδιος ο Μαρεσκάλκι, βασανιζόμενος από τύψεις, αναζητά τα αίτια. Ο Βιταλιάνο ήταν αγαπημένος του μαθητής, παρ' όλο που δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί πρότυπο μαθητή, όπως συνήθως το εννοούμε. Ωραίος, γοητευτικός, σκληρός συνάμα και ευαίσθητος, έξυπνος αλλά αποτυχημένος στις εξετάσεις του περασμένου χρόνου, έτοιμος να τα βάλει με κάποιον που πουλούσε ναρκωτικά σε μαθητή, με πολλές απουσίες από το σχολείο, ερωτευμένος με μια συμμαθήτριά του, πνεύμα ανυπότακτο και αντιφατικό.
Ο ιερέας, η αστυνομία, οι γονείς, οι μαθητές, έχουν τις δικές τους αντιδράσεις και σκέψεις γύρω από το γεγονός. Τι είπε ο ιερέας, ο εισαγγελέας, ο εγκληματολόγος είναι κεφάλαια του βιβλίου που αποτυπώνουν τις ποικίλες όψεις του εγκλήματος. Άλλοι αποδίδουν σ' αυτό μια αποκρυφιστική διάσταση, άλλοι σεξουαλικά κίνητρα, άλλοι μια δυστυχισμένη παιδική ηλικία, αλλά τίποτα από αυτά δεν πείθει τον επιζήσαντα. Δυο αστυνομικοί τον φρουρούν διαρκώς από φόβο μήπως ο δολοφόνος, που έχει εξαφανιστεί, γυρίσει για να σκοτώσει τον Μαρεσκάλκι. Το τηλέφωνο στο σπίτι του χτυπά επίμονα, αλλά εκείνος για μέρες αρνείται να το σηκώσει. Ξέρει ότι είναι ο Βιταλιάνο, αλλά αποκρούει κάθε επαφή μαζί του, ίσως γιατί κατά βάθος δεν θέλει να τον εντοπίσει η αστυνομία. Προβληματισμένος, γεμάτος τύψεις και ενοχές, αναζητά με τον εσωτερικό του στοχασμό τόσο τα αίτια των δολοφονιών όσο και τη δική του επιβίωση. Καταφεύγει στην ομαδική ψυχοθεραπεία, ξαναγυρίζει με τη σκέψη στη χρονιά που πέρασε, ξαναδιαβάζει σελίδες από το ημερολόγιο που κρατούσε από την αρχή της σχολικής χρονιάς 2000-2001. Σελίδες στις οποίες καταγράφει λεπτομερώς τα μαθήματά του, τους μαθητές του, επεισόδια της σχολικής ζωής, την ιδιαίτερη σχέση του με τον Βιταλιάνο.
Το "Δάσκαλος και μαθητής" είναι ένα μυθιστόρημα προβληματισμού. Σε ποιο κόσμο ζουν σήμερα τα παιδιά μας; "Είναι σκληρός ο κόσμος όπου ζουν σήμερα αυτά τα παιδιά, βίαιος κόσμος, όλοι το ξέρουν. Εμείς δεν μπορούμε να τα ακολουθήσουμε εκεί έξω, δεν μας επιτρέπεται, κι άλλωστε θα τους ήμασταν βάρος με τις ανησυχίες μας και τις συμβουλές μας", γράφει στο ημερολόγιό του. Πόσο αποτυχημένο είναι το εκπαιδευτικό σύστημα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νεανικής εγκληματικότητας; Μα πάνω απ' όλα δεσπόζουν οι τύψεις του δασκάλου που δεν μπόρεσε να εμποδίσει το κακό που ερχόταν. "Όχι, όχι, όχι, τρεις φορές όχι. Αυτό το έγκλημα δεν χρειάζεται τίποτα για να ερμηνευτεί-ούτε την κοινωνία, ούτε το συμφέρον, ούτε την αρρώστια. Οι ρίζες του βρίσκονται στη ζωή που περάσαμε μαζί, εγώ, ο δάσκαλος, και ο Βιταλιάνο, ο μαθητής. Εκεί πρέπει να τις αναζητήσω, στο τρομερό μυστήριο της διδασκαλίας, στη σκοτεινή της σχέση με έναν δάσκαλο που για πολύ καιρό φοβόταν ότι δεν ήξερε τι να κάνει. Έναν δάσκαλο που ξόδεψε μεγάλο μέρος της σταδιοδρομίας του οικτίροντας τον εαυτό του για την αδυναμία του, ενώ αντιθέτως θα έπρεπε να αμφισβητεί την ασυναίσθητη δύναμή του".
Οι τύψεις τον οδηγούν στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Όμως το βιβλίο, παρ' όλο το σκοτεινό χρώμα που κυριαρχεί, αφήνει μια χαραμάδα αισιοδοξίας στο τέλος, όταν, στην καινούρια σχολική χρονιά, "μπαίνοντας στον προθάλαμο του σχολείου, βρέθηκε περικυκλωμένος από πλήθος μαθητών, παλιών και νέων".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου