Αγκριτζέντο

Καθώς έκλεινα την τελευταία (ηλεκτρονική) σελίδα του "Αγκριτζέντο", του βραβευμένου με το Ευρωπαϊκό Βραβείο μυθιστορήματος του Κώστα Χατζηαντωνίου (Λιβάνης 2011), είχα έντονη την αίσθηση πως το μυθιστόρημα αυτό ταιριάζει να το κρατά κανείς και μ' αυτό οδηγό να διασχίζει τη Σικελία. Να περπατά στους δρόμους του Παλέρμο, να περιδιαβάζει στην Κατάνη, ν' ανεβαίνει στην Αίτνα, να τριγυρίζει στον Ακράγαντα και στην Κοιλάδα των ναών. Ταυτόχρονα να διαπερνά τους αιώνες και να ταξιδεύει στην παλιά Σικελία, στις ελληνικές αποικίες και στην ιστορία του τόπου, της οποίας αδιάψευστοι μάρτυρες στέκονται τα ερείπια των αρχαίων ναών, ονόματα ανθρώπων και τόπων.

Χρειάζεσαι κάποιο χρόνο για να εισχωρήσεις στο μυθιστορηματικό σύμπαν του "Αγκριτζέντο", γιατί τα νήματα μοιάζουν στην αρχή άσχετα μεταξύ τους. Ένας ηλικιωμένος γιατρός, η κόρη του, ένας φυγόδικος, μέλος παράνομης οργάνωσης, ένας Έλληνας από τη Ρόδο, ένας αποσχηματισμένος ιερέας, ο Ακραγαντίνος φιλόσοφος, ο Εμπεδοκλής φαίνονται  ασύνδετα. Όμως βαθμηδόν οι σχέσεις αποκαλύπτονται, η Σικελία, όχι μόνο ως χώρος αλλά και ως πάθος γίνεται ο συνεκτικός δεσμός.

Ο γιατρός Παυσανίας Ανκίτε, που έχασε την αγαπημένη του σύζυγο μετά από τέσσερα μόνο χρόνια γάμου, και που η μονάκριβη κόρη του μεγάλωσε σχεδόν μακριά του, τώρα, σε προχωρημένη ηλικία, με τα σημάδια της στηθάγχης να προοιωνίζουν το τέλος, γράφει την ιστορία της Σικελίας. Την παρακολουθούμε σταδιακά σ' όλο το βιβλίο. Ιστορία στην οποία παρεμβάλλονται όχι μόνο οι σκέψεις του γιατρού, αλλά και η φιλοσοφία του μεγάλου Ακραγαντίνου, του Εμπεδοκλή. Αυτού που υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, γιατρός, πολιτικός, μύστης. Σπαράγματα των λόγων του πλημυρίζουν το βιβλίο. Η θεωρία του για "τη φιλότητα και το νείκος" βρίσκει έμπρακτη εφαρμογή στο μυθιστόρημα. Η πίστη του στην αέναη γέννηση και φθορά επανέρχεται συχνά στο βιβλίο. "Από το μη ον τίποτε δεν μπορεί να γεννηθεί κι ανέφικτο κι ανήκουστο θα ήταν κάτι που υπάρχει να εξαφανιστεί. Πάντα θα είναι εκεί, όπου για μια φορά στεριώσει".
Ρόδιοι είχαν ιδρύσει τη Γέλα κι η Γέλα τον Ακράγαντα, το σημερινό Αγκριτζέντο. Ρόδιος είναι και ο Λίνος, ο νέος Έλληνας που είχε γνωρίσει την κόρη του γιατρού όταν σπούδαζε στη Ρώμη και ύστερα από 15 χρόνια χωρισμού επισκέπτεται την πατρίδα της αναζητώντας νόημα και σκοπό στη ζωή του, υποσυνείδητα ίσως την Ισαβέλλα ψάχνοντας.
Κι ο φυγόδικος που με τη συνέργεια και του γιατρού κρύβεται, θα δώσει την ευκαιρία στο συγγραφέα να μιλήσει και να ερμηνεύσει την περίφημη Μαφία."Δεν ήταν μια οργάνωση ό,τι ονομάζουν "Μαφία", δεν είχε σχέση με τα κόμματα, δεν ήτανε κλέφτης ή ληστής ο μαφιόζος. Ήτανε η αντίσταση μιας ράτσας, η ανυπόταχτη σικελική ψυχή μας. Το αίσθημα περηφάνιας, τιμής και ανυπακοής κάθε Σικελού απέναντι σε κάθε ισχυρό, ενάντια σε κάθε άδικο νόμο. Η συνείδηση της ξεχωριστής μας ύπαρξης", θα πει ένα από τα πρόσωπα του έργου.
Μα δεν είναι μόνο το περιεχόμενο, ιστορία και φιλοσοφία, ανθρώπινα πάθη και προβληματισμός, που καθιστούν το βιβλίο ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα. Είναι και ο λόγος, η έκφραση, συχνά ποιητική, η περίτεχνα διατυπωμένη σκέψη που απαιτεί αμέριστη την προσοχή του αναγνώστη.
Το βέβαιο είναι πως το "Αγκριτζέντο" δεν εξαντλείται με μια ανάγνωση. Είναι βιβλίο στο οποίο θέλεις να ξαναγυρίζεις, είτε απομονώνοντας την πολύπαθη ιστορία της Σικελίας, είτε παρακολουθώντας την Εμπεδόκλεια φιλοσοφία, άλλοτε τριγυρίζοντας στα αρχαία ερείπια ή στις σύγχρονες σικελικές πόλεις.