Τετάρτη, Μαΐου 02, 2012

Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας

"Διήγημα είναι η έκθεση με τέχνη ενός κομματιού ζωής, δικής μας ή ξένης, πραγματικής ή φανταστικής, Το μυθιστόρημα διαφέρει από το διήγημα ως προς την έκταση".
Ο ορισμός αυτός (όχι πλήρης βέβαια) που τον διδάσκαμε χρόνια πριν, στριφογύριζε στη σκέψη μου καθώς έκλεινα την τελευταία (522η) σελίδα του μυθιστορήματος της Νοέλ Μπάξερ "Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας" (Ψυχογιός, 2012). Ένα κομμάτι ζωής όχι ενός αλλά πολλών προσώπων είναι το μυθιστόρημα. Μιας ζωής φανταστικής που κάλλιστα θα μπορούσε να είναι πραγματική. Ζωής στην καθημερινότητά της, αλλά και στα όνειρα, τις επιθυμίες, τις επιδιώξεις της. Ζωής του σήμερα που την καθορίζουν όμως και την επηρεάζουν ζωές περασμένες.
Στο κέντρο του μυθιστορήματος δυο γυνακείες μορφές. Η γιαγιά Βενέτα και η εγγονή Βενετία. Στο φόντο όμως δυο άλλες μορφές κυριαρχούν. Ο Ερρίκος Σλήμαν και η γυναίκα του Σοφία, πρότυπα και πηγή έμπνευσης για τη νεαρή Βενετία, που όνειρο και στόχος ζωής ήταν να σπουδάσει αρχαιολόγος και να συνεχίσει το έργο εκείνου. Το πώς της γεννήθηκε αυτή η επιθυμία δεν μπορούσε ούτε η ίδια να εξηγήσει. "Ήταν σύνθετο. Ένα κουβάρι λόγοι. Θαυμασμός ανάκατος με σεβασμό κι ένα στοιχείο ζήλιας επειδή ο Ερρίκος Σλήμαν υπήρξε ο μοναδικός άντρας στην εποχή του στην υφήλιο, ο μόνος σε έναν ολάκερο πλανήτη δηλαδή, που αξιώθηκε και στόλισε τη σύζυγό του με τον τρωικό θησαυρό. Μετά το βασιλιά της Τροίας έκανε μια μεγάλη γούβα η Ιστορία περιμένοντας έναν Σλήμαν". Ίσως πάλι, ζώντας στην Κεφαλονιά, έβλεπε καθημερινά απέναντί της την Ιθάκη. "Την ίδια Ιθάκη έβλεπαν με τον Ερρίκο Σλήμαν". Οι ιστορίες του παππού της, του οποίου ο παππούς είχε γνωρίσει τον Σλήμαν, τη γοητεύουν και δυναμώνουν την αγάπη και το θαυμασμό για το πρότυπο και ίδαλμά της.
Όμως, τρεις απόπειρες να εισαχθεί στην Αρχαιολογική Σχολή απέτυχαν. Ξέρει πως πια η πραγματοποίηση του ονείρου της είναι αδύνατη. Αποφασίζει, λοιπόν, να κάνει μόνη ένα ταξίδι αποχαιρετισμού, "το τελετουργικό της λήξης του Ονείρου της". Να ακολουθήσει την ίδια πορεία που ακολούθησε ο Σλήμαν στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, το 1868. Δεν θέλει κανένα μαζί της ούτε το νεαρό ποδοσφαιριστή με τον οποίο έχει δεσμό.
Από την Κεφαλονιά, με μόνη συντροφιά τα ημερολόγια του Σλήμαν κι ένα μισοσχισμένο χάρτη ενός Ενετού προγόνου που της έδωσε η γιαγιά της, αποβιβάζεται στην Πάτρα, απ' εκεί στο Αίγιο, στον Ακροκόρινθο, στην Κόρινθο, στις Αρχαίες Κλεωνές, στη Νεμέα, στις Μυκήνες, στο Άργος, στην Τίρυνθα, στο Ναύπλιο, όπου και αποχαιρετά τον Σλήμαν, γιατί εκείνος είχε φύγει απ' εκεί με πλοίο για την Αθήνα. Η Βενετία συνεχίζει προς τη Σπάρτη, το Μυστρά, κατεβαίνει ύστερα στην Καλαμάτα και στο Μάραθο.
Στο όνειρο που διέπει τη ζωή και την πορεία της Βενετίας παρεμβάλλεται η ιστορία της γιαγιάς Βενέτας, από τα ωραιότερα, πιστεύω, μέρη του βιβλίου.
Ακολουθώντας την τεχνική των δυο προηγούμενων μυθιστορημάτων της, η Νοέλ Μπάξερ ενσπείρει κι εδώ αποσπάσματα από άλλα κείμενα. Πρόκειται για αποσπάσματα από τα ημερολόγια του Σλήμαν ή από επιστολές της γυναίκας του, της Σοφίας. Είναι καταφανής η αγάπη και ο θαυμασμός της συγγραφέως για τον ονειροπόλο εκείνον που έκανε το όνειρό του πράξη σε αντίθεση με την ηρωίδα της. Υπάρχουν στο βιβλίο πολύ ωραίες περιγραφές της πορείας του Σλήμαν (και της Βενετίας) στην Πελοπόννησο.
Το μυθιστόρημα προϋποθέτει όχι μόνο αγάπη αλλά και μελέτη και γνώση, ένα στέρεο υπόβαθρο στο οποίο φαίνεται ότι στηρίζεται η συγγραφέας. Η μόνη μου επιφύλαξη είναι ο όγκος του βιβλίου. Έχω την εύλογη υποψία ότι αυτό οφείλεται σε προτίμηση των εκδοτών, πράγμα όμως που αναγκάζει τον συγγραφέα να "βιάζει" την έμπνευσή του, προσπαθώντας να επεκτείνει το έργο. Για παράδειγμα, στο παρόν μυθιστόρημα είτε παρεμβάλλονται θέματα πολύ χαλαρά συνδεδεμένα με τον κύριο κορμό της ιστορίας, είτε παρατηρούνται αχρείαστες επαναλήψεις. Π.χ. η ιστορία ενός γέρου που επισκέπτεται το ανθοπωλείο της μητέρας της Βενετίας ή η ακόμα εκτενέστερη ιστορία μιας γυναίκας που η Βενετία συναντά στην Πελοπόννησο, είναι επεισόδια άσχετα με την κεντρική ιστορία. Η πολύ ωραία περιγραφή του σπιτιού του Σλήμαν (που είναι ως γνωστό το Ιλίου Μέλαθρον στην Αθήνα, στο οποίο στεγάζεται τώρα το Νομισματικό Μουσείο) δεν υπήρχε νομίζω λόγος να δίνεται δυο φορές. Ούτε η επίσκεψη της μητέρας της Βενετίας στην Παναγία των Σισσίων ήταν απαραίτητο να επαναληφθεί, πολύ περισσότερο που μας δόθηκε μια πολύ ωραία περιγραφή με την επίσκεψη της Βενετίας εκεί.
Το τέλος έρχεται με μια απρόοπτη ανατροπή, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν, καθαίροντας πολλά λάθη, αποκαθιστώντας δικαιοσύνη.

3 σχόλια:

  1. Κίκα πολύ ελκυστική η παρουσίαση που έκανες του βιβλίου της αγαπημένης φίλης Νοέλ, θα είναι ένα από τα επόμενά μου αναγνώσματα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλημέρα, νομίζω πως παρά το μέγεθος του, θα το επιλέξω γιατί πιστεύω θα μου αρέσει....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Συμφωνώ. Να το διαβάσεις. Νομίζω θα σου αρέσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή