Το σπίτι της όχθης

Η Δάφνη ντι Μωριέ υπήρξε για μένα πάντοτε μια αγαπημένη συγγραφέας. Δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει τόσο πολλές φορές ένα μυθιστόρημα, όσες έχω διαβάσει τη "Ρεβέκκα" της. Βέβαια, καμιά φορά δεν είχε τη μαγεία της πρώτης εκείνης ανάγνωσης στην εφηβεία μου. Μα ακόμα και τώρα που ξέρω όλα τα πρόσωπα, που θυμάμαι κάθε σκηνή, νομίζω πως ευχαρίστως θα το ξαναδιάβαζα.

Έχω διαβάσει αρκετά από τα έργα της. Μεγάλη όμως ήταν η χαρά μου όταν ανακάλυψα (και μάλιστα σε ηλεκτρονική μορφή στην τιμή των 2.90 ευρώ) κάποιο μυθιστόρημα της που δεν είχα διαβάσει. Είναι "Το σπίτι της όχθης", έργο του 1969 (Καστανιώτης 1999, ηλεκτρονική έκδοση 2011, μετ. Μπέσση Λιβανού, που γράφει και την κατατοπιστικότατη εισαγωγή).

Το παράδοξο, το εξωλογικό, κάποτε το τρομαχτικό, χαρακτηρίζουν πλείστα έργα της ντι Μωριέ. Είναι όμως τέτοια η τέχνη με την οποία γράφει, ώστε ο αναγνώστης παρασύρεται, σχεδόν δέχεται ως πιθανό και το πιο εξωπραγματικό γεγονός.

Αγαπημένη περιοχή της συγγραφέως η Κορνουάλη στη νοτιοδυτική Αγγλία, όπου η οικογένειά της είχε εξοχικό κι όπου η ίδια έζησε πολλά χρόνια, ως το θάνατό της το 1989. Άγρια και δυσπρόσιτη παραθαλάσσια περιοχή, υπήρξε το σκηνικό για πολλά από τα έργα της. Εκεί διαδραματίζεται και "Το σπίτι της όχθης".

Ο Ρίτσαρντ Γιανγκ φτάνει στην Κορνουάλη και μένει στο Κιλμάρθ, το σπίτι του παλιού συμφοιτητή και φίλου του Μάγκνους Λέιν, που του το δάνεισε για τις διακοπές του. Ο Λέιν είναι καθηγητής Βιοφυσικής και πειραματίζεται με μια ουσία που δημιούργησε και η οποία επιδρά στον εγκέφαλο, ούτως ώστε αυτός που την παίρνει να μεταφέρεται στο παρελθόν. Ο Γιανγκ, με δισταγμό στην αρχή, δέχεται να γίνει πειραματόζωο του φίλου του. Όταν παίρνει την ουσία, βρίσκεται ξαφνικά στην ίδια περιοχή, αλλά αρκετά αλλαγμένη, αφού έχει μεταφερθεί στον 14ο αι. Παρ' όλο που, όταν περνά η επίδραση της ουσίας αισθάνεται ναυτία και ζαλάδες, εντούτοις η μετάβασή του στο παρελθόν τον τραβάει ακαταμάχητα και το επιχειρεί ξανά και ξανά. Βλέπει μια μονή, την επίσκεψη ενός επισκόπου, ανθρώπους που γιορτάζουν μια τοπική γιορτή, τους άρχοντες της περιοχής, αντιζηλίες, συνωμοσίες, δολοφονίες, έναν παράνομο έρωτα. Γοητεύεται προπάντων από μια γυνακεία μορφή και προσπαθεί, μάταια βέβαια, να την προφυλάξει από κινδύνους. 

Η άφιξη της γυναίκας του και των δυο παιδιών της (από τον πρώτο της γάμο) δυσχεραίνει τα "ταξίδια" του στο παρελθόν. Η πραγματική ζωή εμπλέκεται με τη φανταστική. Καταφεύγει σε ψέματα, οι σχέσεις με τη γυναίκα του διασαλεύονται. Θα μεσολαβήσει ένα τραγικό περιστατιτκό, αλλά ούτε αυτό θα σταθεί ικανό να τον εμποδίσει να συνεχίσει να πειραματίζεται.

Το ξέρουμε ασφαλώς πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί. Όμως η ντι Μωριέ μας παρασύρει. Γιατί όχι; Σκεφτόμαστε. Είναι τόσο πειστικός ο καθηγητής Λέιν όταν εξηγεί: "Η χημεία των κυττάρων του εγκεφάλου που έχουν σχέση με την ανάμνηση όσων έχουμε κάνει από την παιδική μας ηλικία μέχρι σήμερα μπορεί να αναπαραχθεί, να γυρίσει πίσω δηλαδή στα ίδια κύτταρα, των οποίων το ακριβές περιεχόμενο εξαρτάται από την κληρονομική μας δομή, κληροδότημα των γονιών, των παππούδων, των πιο μακρινών προγόνων μας, ως τους πρωτόγονους χρόνους (...) τα κύτταρα δεν αποθηκεύουν μόνο τις δικές μας αναμνήσεις, αλλά και τις συνήθειες των εγκεφάλων και των τύπων που κληρονομήσαμε".

Το τέλος με απογοήτευσε κάπως. Δεν υπάρχει λύση, το θέμα μένει ανοιχτό. Ίσως να μη μπορούσε βέβαια να είναι διαφορετικό.