Και τα βουνά μίλησαν

Καλέντ Χοσεϊνί
Και τα βουνά μίλησαν
Ψυχογιός, 2014
Μετ. Αργυρώ Μαντόγλου.

"Δημιουργία σημαίνει βανδαλισμός της ζωής των άλλων ανθρώπων, τη μετατροπή τους σε συμμέτοχους χωρίς τη θέλησή τους. Κλέβεις τις επιθυμίες τους, τα όνειρά τους, υφαρπάζεις τα ψεγάδια τους, τα βάσανά τους. Παίρνεις κάτι που δεν σου ανήκει. Και το κάνεις συνειδητά".

Λόγια της Νίλα, μιας από τις βασικές ηρωίδες του Αφγανού συγγραφέα Καλέντ Χοσεϊνί στο μυθιστόρημά του "Και τα βουνά μίλησαν". Κι αυτό ακριβώς κάνει ο Χοσεϊνί στο τρίτο αυτό βιβλίο του (Τα άλλα δυο είναι το "Χαρταετοί πάνω από την πόλη" και "Στη χώρα των χρυσών ήλιων").

Γεννημένος το 1965 στην Καμπούλ ο Χοσεϊνί είναι γιατρός και από το 1980 ζει στην Καλιφόρνια. Είναι βέβαιο πως ξέρει να αφηγείται. Τα βιβλία του έχουν κάτι από τη γοητεία των ανατολίτικων παραμυθιών κι ας αποτυπώνουν όλη τη σκληρότητα της φτώχειας και των πολέμων που καταδυναστεύουν τη βασανισμένη αυτή χώρα.

Σ' ένα μικρό, φτωχικό χωριό του Αφγανιστάν ζει η οικογένεια του Σαμπούρ. Το βιβλίο αρχίζει μ' ένα μύθο που αφηγείται ο Σαμπούρ στα δυο παιδιά του, τον Αμπντουλάχ και την Παρί. Είναι ένας μύθος που στη συνέχεια του βιβλίου θα καταλάβουμε πως προοικονομεί και προοιωνίζεται την υπόθεση του μυθιστορήματος. Τουλάχιστον τον κεντρικό άξονα, γιατί το βιβλίο έχει μια περίεργη δομή. Όχι μόνο γιατί πηγαινοέρχεται στο χρόνο, αλλά και γιατί σ' αυτό ακούγονται πολλές αφηγηματικές φωνές. Άλλοτε ακολουθείται τριτοπρόσωπη γραφή, άλλοτε πρωτοπρόσωπη, πράγμα που ενίοτε δυσκολεύει τον αναγνώστη, όταν για παράδειγμα ένα κεφάλαιο αρχίζει με πρωτοπρόσωπη γραφή χωρίς να ξέρουμε ποιος μιλά.

Πλήθος πρόσωπα, ατομικά και συλλογικά πάθη και ιστορίες διαπλέκονται στο μυθιστόρημα. Μερικά γεγονότα και ιστορίες  συνδέονται πολύ χαλαρά με την βασική υπόθεση. Για παράδειγμα, τέτοια είναι η περίπτωση του Έλληνα γιατρού Μάρκου από την Τήνο, που για χρόνια εργάζεται ως εθελοντής στο Αφγανιστάν. Ή, η πολύ τραγική ιστορία της μικρής Ρόσι που είδε την οικογένειά της να κατακρεουργείται μπροστά στα μάτια της. Βεβαίως η χαλαρή σύνδεση με τον κύριο κορμό της ιστορίας δεν κάνει τα επεισόδια αυτά λιγότερο ενδιαφέροντα. Εκείνο όμως που δεσπόζει στο βιβλίο, η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία κινούνται όλες οι σχέσεις και τα επεισόδια  είναι η αγάπη των δυο μικρών αδελφιών, του Αμπντουλάχ και της Παρί, που μεγαλώνουν στο φτωχικό χωριό με τον πατέρα, τη μητριά και τον ετεροθαλή αδελφό τους. Το ότι η μητέρα τους πέθανε στη γέννα της Παρί, έδωσε στην αδελφική αγάπη μια ιδιαίτερη χροιά. Ο Αμπντουλάχ, αρκετά μεγαλύτερος από την Παρί, τη φροντίζει, παίρνει τη θέση της μάνας γι' αυτήν. Μπορούμε να φανταστούμε (μπορούμε άραγε;) τον πόνο, την πληγή, το μέγεθος της απώλειας, όταν ο φτωχός Σαμπούρ αναγκάζεται να πουλήσει την Παρί σε μια πλούσια, άκληρη οικογένεια στην Καμπούλ. Η Παρί είναι μικρή, θα ξεχάσει. Προπάντων όταν η γαλλικής καταγωγής μητέρα της, η Νίλα, μια ευαίσθητη αλλά προβληματική ποιήτρια, φεύγει από την Καμπούλ μαζί με την Παρί και εγκαθίσταται στο Παρίσι. Μόνο αόριστα, σαν ένα φευγαλέο deja-vu η Παρί θυμάται πότε-πότε ένα σκυλί, ένα δέντρο, ένα τραγούδι...Μεγάλη πια κι όταν η Νίλα θα έχει πεθάνει, θα μάθει η Παρί την καταγωγή της και θα ψάξει να βρει τον αγαπημένο αδελφό. Ο Αμπντουλάχ από χρόνια ζούσε στην Αμερική, έχοντας δημιουργήσει εκεί τη δική του οικογένεια. Όμως το παρελθόν δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Η συνάντηση των δυο αγαπημένων αδελφιών δεν σημαίνει τίποτα πια, όχι μόνο γιατί τους χωρίζουν δεκαετίες διαφορετικής ζωής, αλλά και γιατί εκείνος πάσχει από γεροντική άνοια.

Παρ' όλη τη μελαγχολία που προκαλεί στον αναγνώστη η φτώχεια και η δυστυχία, οι αφάνταστα δύσκολες συνθήκες ζωής, οι πόλεμοι που βασάνισαν αυτή τη χώρα, η σκληρότητα κάποιων σκηνών, εντούτοις τα τρυφερά συναισθήματα της αγάπης, της στοργής, της προσφοράς, ο αγώνας για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών ζωής, αφήνουν να εισχωρήσει ένα μήνυμα αισιοδοξίας και να επιβεβαιωθεί ο στίχος του ποιητή: "Ο άνθρωπος είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια του". (Ρίτσος, Ο αποχαιρετισμός)