Τίτλοι τέλους-Ο επίλογος

Πέτρος Μάρκαρης
Τίτλοι τέλους-Ο επίλογος
Γαβριηλίδης, 2014

Μόλις τέλειωσα (σε δυο μέρες, θα μπορούσα και σε μια) το τελευταίο βιβλίο του Πέτρου Μάρκαρη. Τι να πω πια για τα βιβλία του Μάρκαρη που τα 'χω διαβάσει κι έχω μιλήσει για όλα; Έχω μιλήσει για την τεχνική του, για το ύφος του, για τους χαρακτήρες των έργων του και προπάνων για το συμπαθή αστυνόμο Χαρίτο, πρωταγωνιστή σ' όλα τα έργα του. Έχω γράψει για τα "Ληξιπρόθεσμα δάνεια", για την "Περαίωση", για το "Ψωμί, παιδεία, ελευθερία", που αποτελούσαν την "Τριλογία της κρίσης", όπως ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτήριζε τα τρία έργα. Έρχεται τώρα να ολοκληρώσει με το τέταρτο, το "Τίτλοι τέλους-Ο επίλογος". Προς στιγμή φοβήθηκα ότι αυτό θα σήμαινε και το τέλος του αστυνόμου Χαρίτου. Ευτυχώς όμως, όπως διάβασα σε μια συνέντευξη του συγγραφέα, αυτό  δεν συμβαίνει. Απλώς εννοεί ότι με αυτό το βιβλίο τερματίζει τις υποθέσεις που έχουν ως θέμα την κρίση.

Ασχολήθηκε με τους τραπεζίτες, με τους φοροφυγάδες, με τη γενιά του Πολυτεχνείου. Τώρα στο προσκήνιο έρχονται "Οι Έλληνες του '50"!

Η πρώτη σκηνή του έργου μας εισάγει ήδη στη σύγχρονη Αθήνα, χώρο όπου άλλωστε διαδραματίζονται (με μόνο μια εξαίρεση) όλα τα έργα του Μάρκαρη. Η κόρη του Χαρίτου, η Κατερίνα, δικηγόρος, ενώ βγαίνει από το δικαστήριο όπου είχε υπερασπιστεί δυο Αφρικανούς αλλοδαπούς, δέχεται επίθεση από Χρυσαυγίτες. Ευτυχώς δεν τραυματίζεται σοβαρά. Κι ενώ ο Χαρίτος ασχολείται με την οικογενειακή αυτή υπόθεση, ειδοποιείται για μια αυτοκτονία ενός Έλληνα από τη Γερμανία, που είχε από καιρό εγκατασταθεί στην Αθήνα, για να ασχοληθεί με επιχειρήσεις. Και ενώ είναι φανερό ότι πρόκειται για αυτοκτονία, ένα σημείωμα που στέλλεται στη Γερμανική Πρεσβεία αναφέρει: "Ο Ανδρέας Μακρίδης δεν πέθανε. Τον σκότωσαν". Υπογραφή: "Οι Έλληνες του '50". Ο πονοκέφαλος του Χαρίτου μεγαλώνει όταν κι άλλες δολοφονίες ακολουθούν, πάντα με την ίδια υπογραφή. Ποιοι είναι αυτοί οι " 'Έλληνες του '50"; Πού στοχεύουν; Κι αν πράγματι ανήκουν σ' εκείνη τη γενιά, θα κοντεύουν τώρα τα 90!

Το μυστήριο βεβαίως θα λυθεί στο τέλος. Δεν μου φάνηκε πολύ πειστικό, αν και βεβαίως αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία. Ώσπου να φτάσουμε ως εκεί διασχίσαμε τη σύγχρονη Αθήνα, συναντήσαμε τους Χρυσαυγίτες, τις διασυνδέσεις και τη νοοτροπία τους, γνωρίσαμε αλλοδαπούς νομιμόφρονες και άλλους διακινητές ναρκωτικών, ταυτιστήκαμε με την Ελληνίδα νοικοκυρά και τον ηγετικό της ρόλο στην οικογένεια, γευτήκαμε τα φασολάκια, το μπριάμ και τα γεμιστά της, αγανακτήσαμε με την ελληνική γραφειοκρατία, παρακινηθήκαμε σε σκέψεις για τη σημερινή κρίση, συγκρίναμε την ελληνική και τη γερμανική νοοτροπία.

Πολλά είναι τα αποσπάσματα που θα 'θελα να μεταφέρω εδώ. Περιορίζομαι σ' ένα που εξηγεί, πάντα βέβαια κατά το συγγραφέα, την ελληνική νοοτροπία για την εργασία, σε σύγκριση με τη γερμανική: "Οι Γερμανοί έχουν μια ερωτική σχέση με τη δουλειά τους. Αντίθετα, οι Έλληνες την αισθάνονται σαν κατάρα. Σαν να τους καταράστηκε ο Θεός να περνάνε εργαζόμενοι τη ζωή τους (...). Όταν τελειώνει το ωράριό τους οι Γερμανοί είναι δυστυχισμένοι. Δεν έχουν την παραμικρή διάθεση να βγουν και να διασκεδάσουν. Θέλουν να μείνουν στο σπίτι τους και να πάνε για ύπνο με την προσμονή και την ανυπομονησία της επόμενης μέρας, που θα επιστρέψουν πάλι στη δουλειά τους. Ο ύπνος συντομεύει το νεκρό χρόνο της προσμονής. Αντίθετα, το να βγουν έξω τον επιμηκύνει.

Επειδή οι Έλληνες αντιλαμβάνονται τη δουλειά τους σαν καταναγκαστική εργασία και το χώρο δουλειάς τους σαν αποικία καταδίκων, ζουν όλη μέρα με την προσμονή του τέλους του ωραρίου, που θα σημάνει την απελευθέρωσή τους. Γι' αυτό και είναι κάθε βράδυ έξω, για να γιορτάσσουν τη λύτρωσή τους και να συγκεντρώσουν δυνάμεις για την επόμενη μέρα στο κάτεργο. Αυτή είναι για μένα η μεγάλη διαφορά. Το κλίμα της Ελλάδας απλώς συμβάλλει στη γιορτή της καθημερινής λύτρωσης".

Οι "Τίτλοι τέλους" είναι ένα βιβλίο που θα 'πρεπε να διαβαστεί όχι μόνο από όσους αγαπούν την αστυνομική λογοτεχνία και τη γραφή του Μάρκαρη. Θα 'πρεπε να το διαβάσουν οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι νομοθέτες, οι πολιτικοί κι όλοι όσοι αγαπούν πραγματικά αυτό τον τόπο. Όχι βέβαια για να καταφύγουν σε ανάλογες μεθόδους, αλλά για να κατανοήσουν αυτό που οι "Έλληνες του '50" επαναλαμβάνουν  μετά από κάθε δολοφονία: "Γυρίστε πίσω και αρχίστε σωστά".