Ψηλά τις καρδιές

Μαξίμ Λέο
Ψηλά τις καρδιές
(Μια οικογένεια στην Ανατολική Γερμανία)
Μετ. Γιώτα Λαγουδάκου
Δώμα, 2019

Όσοι είμαστε κάποιας ηλικίας, όσοι ζήσαμε το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, όσοι έχουμε έστω και μια απόμακρη εικόνα των ιστορικών του γεγονότων, όλοι εμείς γνωρίζουμε το μοίρασμα της Γερμανίας σε δυο κράτη, Ανατολική και Δυτική Γερμανία (1949), βιώσαμε και την επανένωσή της (1989). Τα ζήσαμε όμως όλα αυτά κάπως απόμακρα, σαν κάτι που συνέβαινε σ' έναν άλλο κόσμο που δεν μας αφορούσε. Κι έτσι ήταν. Πώς τα έζησαν όμως οι ίδιοι οι Γερμανοί; Πώς τα έζησε προπάντων μια νεότερη γενιά Γερμανών που γεννήθηκε μέσα στην ΛΔΓ (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας), που δεν γνώρισε τη Γερμανία πριν αυτή χωριστεί, που μεγάλωσε με την ιδέα "από κεί οι κακοί απ' εδώ οι καλοί";

Ο συγγραφέας, Μαξίμ Λέο, γεννημένος το 1970, προσπαθεί να καταλάβει. Προσπαθεί μέσα από την ιστορία της δικής του οικογένειας: "Πήγα σε αρχεία, έψαξα σε ντουλάπια και κιβώτια, βρήκα παλιές φωτογραφίες κι επιστολές, ένα ημερολόγιο προ πολλού ξεχασμένο, φακέλους κρυφούς. Έκανα ερωτήσεις στην οικογένειά μου, ρωτούσα τον ένα μετά τον άλλο, επί μέρες κι εβδομάδες". Ουσιαστικά το βιβλίο είναι μια πραγματική ιστορία, η ιστορία της οικογένειας του συγγραφέα, που αντιπροσωπεύει χιλιάδες γερμανικές οικογένειες. Ξεκινά από τους δυο του παππούδες, τον Γκέρχαρτ από την πλευρά της μητέρας του και τον Βέρνερ από την πλευρά του πατέρα του κι απλώνεται στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τις αρχές του 21ου αι. Είναι η ιστορία ενός τόπου κι ενός λαού όχι όπως την εκθέτουν τα επίσημα βιβλία της Ιστορίας, αλλά μέσα από την καθημερινότητα απλών ανθρώπων. Που άλλοι απ' αυτούς πίστεψαν σ' αυτό το κράτος και με δάκρυα στα μάτια είδαν να χάνεται ένα όνειρο κι άλλοι να διαδηλώνουν πανηγυρίζοντας για το γκρέμισμα του Τείχους.

Δεν είναι εύκολο βιβλίο. Δεν ακολουθείται μια αυστηρά χρονολογική σειρά. Άλλωστε δεν είναι βιβλίο Ιστορίας, είναι μια βιωματική εξιστόρηση που πηγαινοέρχεται στο χρόνο και στα πρόσωπα.  Καλογραμμένη, διανθισμένη με οικογενειακές φωτογραφίες που ζωντανεύουν πρόσωπα και γεγονότα η ιστορία του Λέο αποκτά γενικότερο ενδιαφέρον. Γεγονότα όπως αυτό της εισβολής στη Τσεχοσλοβακία (1968), με τη διαφορετική ερμηνεία που δίνεται από το επίσημο κράτος, ακατανόητες απαγορεύσεις: "Όποιος φοράει μπλουτζίν και τσόκαρα είναι ταξικός εχθρός. Όποιος στέκεται μ' ένα φορητό ραδιόφωνο στην άκρη του δρόμου δέχεται απειλές από βοηθούς της Λαϊκής Αστυνομίας. Απαγορεύεται ν' ακούς δυτικό ραδιόφωνο και να συμμετέχεις σε συναθροίσεις. Όποιος έχει τα μαλιά του κοκοράκι, έπρεπε να στέκεται με τα πόδια ανοιχτά κολλημένος στον τοίχο όσο έλεγχαν την ταυτότητά του", η στενή παρακολούθηση των πάντων η γνώση της ελευθερίας την οποία απολαμβάνουν οι Δυτικογερμανοί, δημιουργούν ρωγμές στην πανίσχυρη διακυβέρνηση, ρωγμές που σιγά σιγά γίνονται ομιλίες διαμαρτυρίας, επαναστατικά φέιγ βολάν, διαδηλώσεις, ώσπου ένα βράδυ του Νοεμβρίου του 1989 θα γκρεμίσουν οριστικά το διαχωριστικό Τείχος.

Ψάχνοντας για ένα γενικό χαρακτηρισμό αυτού του ενδιαφέροντος βιβλίου δεν βρίσκω προσφυέστερο απ' αυτόν της γερμανικής εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung: "Μια μοναδική αποτύπωση της γερμανικής ψυχής στον 20ο αιώνα. Σχεδόν ποτέ προηγουμένως δεν μπόρεσε κάποιος να μας κάνει να καταλάβουμε πώς σκέφτονταν οι άνθρωποι στην Ανατολική Γερμανία και γιατί φέρονταν όπως φέρονταν".