Η γυναίκα που πετάει

Δεν μπορώ να πω ότι είμαι fan του (σύγχρονου τουλάχιστον) διηγήματος, γι' αυτό και σε δυο-τρεις επισκέψεις στα βιβλιοπωλεία ξεφύλλιζα, αλλά προσπερνούσα το τελευταίο βιβλίο του Κουμανταρέα "Η γυναίκα που πετάει" (Κέδρος, 2006). Μου το έκανε δώρο μια φίλη μου (η οποία παρεμπιπτόντως με πληροφόρησε ότι είναι ξαδέλφη του συγγραφέα-πού να το ήξερα μια και τη γνώρισα με το συζυγικό της επώνυμο) και το διάβασα μέσα σε δυο μέρες. Όχι, δεν άλλαξε η γνώμη μου για το διήγημα, απλώς το βιβλίο του Κουμανταρέα δεν είναι καθαυτό διηγήματα. Είναι ανεξάρτητα κεφάλαια ενός βιβλίου που άνετα θα μπορούσε να γραφτεί και ως μυθιστόρημα. Είναι κεφάλαια ζωής, της ίδιας της ζωής του συγγραφέα, έκφραση, πιστεύω, της ίδιας αυτοβιογραφικής διάθεσης που υπήρξε το κίνητρο και για άλλα δυο σύγχρονα βιβλία, την "Καλοσύνη των ξένων" του Τατσόπουλου και το "Μονοπάτι της θάλασσας" του Σουρούνη. Η φαντασία ασφαλώς παίζει το ρόλο της, αλλιώς πώς θα ήταν τέχνη; Όμως στις έντεκα ιστορίες του Κουμανταρέα εύκολα αναγνωρίζεται ο αυτοβιογραφικός πυρήνας, αλλού λιγότερο κι αλλού περισσότερο εμφανής. Ο Μαρωνίτης σε δυο επιφυλλίδες του στο "Βήμα" της Κυριακής (14 και 21 Ιανουαρίου) αναφέρεται στο βιβλίο και κάνει μια ωραία ανάλυση του διηγήματος "Κουαρτέτο", το οποίο ξεχωρίζει από όλη τη συλλογή. Αλλού εστιάζεται η προσωπική μου προτίμηση (κι ας θεωρείται από πολλούς και από τον εαυτό του αυθεντία ο Μαρωνίτης!) Μου άρεσε πρωτίστως το "Θυμάμαι τη Μαρία". Το έξυπνο λογοτεχνικό τέχνασμα που επινόησε ο Κουμανταρέας για να μας περιγράψει την Κάλλας και την εμφάνισή της στο Ηρώδειο το 1957. Μπορεί να 'ναι και γιατί μ' αρέσει τόσο η Κάλλας και με συγκινεί η πρσωπική της ιστορία, αλλά την είδα μέσα από την ανάπλαση του συγγραφέα ολοζώντανη μπροστά μου, όπως μύθος και ιστορία μας την έχουν απεικονίσει, την άκουσα να τραγουδά, την χάρηκα σε ιδιωτικές στιγμές να γελά, την είδα με το φόρεμα που φορούσε σε κείνη την αλησμόνητη συναυλία. Χάρηκα μαζί και το κλείσιμο του ματιού του συγγραφέα (που συμβαίνει και σ' άλλες στιγμές του βιβλίου), όταν αφήνει τον υπαινιγμό πως "όλ' αυτά τα φαντάστηκε". Και το δεύτερο που μου άρεσε είναι "Ο Άρης". Αν και το πιο αυτοβιογραφικό, ανφερόμενο στην αρρώστια και το θάνατο του αδελφού του, εντούτοις είναι το μόνο στο οποίο εγκαταλείπεται η πρωτοπρόσωπη γραφή και καταφεύγει στον τριτοπρόσωπο αφηγητή, λες και η ιστορία τον πονάει τόσο που θέλει να αποστασιοποιηθεί από αυτήν. Και ο τίτλος της συλλογής; Στο ομότιτλο διήγημα αναφέρεται στην αυτοκτονία της γιαγιάς του, αλλά η γυναίκα έχει κυρίαρχη θέση, αν και όχι πάντα πολύ τιμητική γι' αυτήν, σε όλη τη συλλογή. Τα διηγήματα δεν βρίσκονται όλα στο ίδιο λογοτεχνικό ύψος. Υπάρχουν και οι αδύνατες στιγμές του συγγραφέα. Αλλά σε όσους τον ξέρουν από προηγούμενα βιβλία και σε όσους αρέσκονται στις αυτοβιογραφικές αναφορές, είναι σίγουρο πως το βιβλίο θα κρατήσει καλή συντροφιά.