Πού πας ξυπόλητη στ' αγκάθια;

Για δυο περίπου χρόνια (2003-2005) οι αναγνώστες της εφημερίδας «Πολίτης» απολάμβαναν το εβδομαδιαίο χρονογράφημα της Γιόλας Δαμιανού Παπαδοπούλου. Τώρα, μια επιλογή από τα κείμενα αυτά εκδόθηκαν σε βιβλίο με τίτλο «Πού πας ξυπόλητη στ’ αγκάθια». Πενήντα τέσσερα χρονογραφήματα αποτελούν τη συλλογή. Σε πρωτοπρόσωπη γραφή (όπως κατά κανόνα γράφεται το χρονογράφημα, μια και έχει ένα τελείως υποκειμενικό χαρακτήρα), με εύθυμο και σατιρικό ύφος, περιγράφει, σχολιάζει, ειρωνεύεται, επισημαίνει, εισηγείται. Τα χρονογραφήματα παρατίθενται χωρίς καμιά χρονολογική σειρά και χωρίς θεματική ομαδοποίηση, πράγμα που, πιστεύω, δεν λειτουργεί εναντίον, αλλά υπέρ της ανάγνωσης, με την πρόκληση της περιέργειας, του ενδιαφέροντος και της προσμονής της επόμενης σελίδας.
Η θεματογραφία ποικίλη και πλούσια. Τα προβλήματα των παλιννοστούντων, η γραφειοκρατία, το «μέσον», η έλλειψη ευγένειας, τα προβλήματα που προκαλούν οι ξένες οικιακές βοηθοί ή το ξενόγλωσσο υπαλληλικό προσωπικό, η αδιαφορία για το περιβάλλον, τα βάσανα των μαθητών από ακατάλληλα βιβλία, οι σύγχρονες εφευρέσεις, η απουσία της σωστής συμπεριφοράς σ’ ένα κονσέρτο, οι εκδηλώσεις για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρώπη και πλήθος άλλα θέματα θίγονται με τρόπο ευχάριστο, απηχώντας βέβαια πάντοτε τις απόψεις της συγγραφέως, που όμως συχνά αποτελούν και τη συνισταμένη της κοινής γνώμης.
Υπάρχουν όμως και οι πιο σοβαρές στιγμές, που το χιουμοριστικό ύφος παραχωρεί τη θέση του σε μια αναπόληση ή και μελαγχολία. Για παράδειγμα, σε δυο χρονογραφήματα αποχαιρετά δυο φίλες που έφυγαν, πρόωρα, για πάντα. Αλλού εκφράζει την αγωνία της για το δίλημμα της ψηφοφορίας στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004, ή ακόμα για ένα καινούργιο πόλεμο που αρχίζει, την εισβολή στο Ιράκ. Τα χρονογραφήματα που αφορούν παιδιά αφθονούν στη συλλογή. Ένα ακρωτηριασμένο παιδί στο Ιράκ, ένα κακοποιημένο κοριτσάκι, ένα φτωχό παιδί που τα Χριστούγεννα κάνουν πιο έντονη τη φτώχια του, τα βαρυφορτωμένα με υποχρεώσεις σημερινά παιδιά, τα παιδιά-θύματα ιατρικών λαθών, τα αθώα θύματα του αεροπορικού δυστυχήματος του 2005, δονούν την ευαίσθητη χορδή της λογοτεχνικής έκφρασης της συγγραφέως. Άλλοτε πάλι η αναπόληση ενός πιο ήρεμου, πιο ανθρώπινου, λιγότερο αγχωμένου παρελθόντος, δημιουργεί κείμενα πλημμυρισμένα από λυρισμό και νοσταλγία.
Θα μπορούσε ίσως κάποιος να διερωτηθεί, ποια η χρησιμότητα ή η σκοπιμότητα έκδοσης ενός βιβλίου με χρονογραφήματα, δεδομένου του επικαιρικού τους χαρακτήρα. Κι όμως, η συλλογική έκδοση χρονογραφημάτων δεν είναι χωρίς σημασία, όπως άλλωστε αποδεικνύουν συλλογικές εκδόσεις χρονογραφημάτων παλιών λογοτεχνών. Εν πρώτοις, πολλά θέματα, όπως για παράδειγμα ο πόλεμος, η φτώχια, η υπευθυνότητα η ευγένεια στις σχέσεις των ανθρώπων, είναι θέματα διαχρονικά. Κι όσα όμως αφορούν απλώς επίκαιρα θέματα, όπως το δημοψήφισμα ή η συμπεριφορά των αστυνομικών της τροχαίας ή τηλεοπτικές εκπομπές, διασώζουν το κλίμα μιας εποχής. Δίνουν στους μελλοντικούς αναγνώστες την όλη ατμόσφαιρα, καταγράφουν γεγονότα μιας καθημερινότητας απεικονίζοντας τον κόσμο του καιρού μας ίσως πιο αληθινά, πιο ζωντανά και πιο παραστατικά από τις επίσημες ιστορικές καταγραφές.