Άκου τη φωνή μου

Πριν από αρκετά χρόνια είχα διαβάσει το "¨Οπου σε πάει η καρδια" της Σουζάννας Ταμάρο. Δεν θυμάμαι πολλά πράγματα, μόνο ότι μια γιαγιά απευθυνόταν στην ορφανή εγγονή της, την οποία μεγάλωνε η ίδια, στις δύσκολες σχέσεις τους, στη φυγή, τελικά, της εγγονής στην Αμερική.

Στο τωρινό της βιβλίο (Ωκεανίδα, 2007, μετ. Άννα Παπασταύρου) η εγγονή επιστρέφει. Ξαναβρίσκει τη γιαγιά, οι ταραγμένες σχέσεις συνεχίζονται, αλλά τώρα είναι η εγγονή που μιλάει. Σκόρπια κομμάτια του παρελθόντος επανέρχονται στη μνήμη, η γιαγιά όμως αρχίζει να μη θυμάται, το μυαλό διαταράσσεται κι ένα πρωί τη βρίσκει αναίσθητη.

Εντελώς μόνη πια στον κόσμο η εγγονή αναρωτιέται για τους γονείς της, για τη μητέρα, την οποία θυμάται πολύ αόριστα, για τον πατέρα που ποτέ δεν είχε γνωρίσει, για τις ρίζες της. Ένα ημερολόγιο, γράμματα και φωτογραφίες, ευρήματα σε μια παλιά βαλίτσα, της επιτρέπουν να ανατρέξει στο παρελθόν και στους γονείς της. Συνηθισμένο, βέβαια, εύρημα, αλλά η Ταμάρο το διανθίζει με σκέψεις κι αυτό νομίζω είναι το πλεονέκτημα του βιβλίου. Η μητέρα έχει από χρόνια πεθάνει, τον πατέρα, που ο ίδιος αγνοεί την ύπαρξή της, θα τον βρει, θα αναζητήσει τις ρίζες της μέχρι το Ισραήλ κι ένας ηλικιωμένος θείος θα της μιλήσει για το παρελθόν της οικογένειας και θα κουβεντιάσουν ώρες ολόκληρες.

Το βιβλίο δεν έχει εξωτερική δράση. Δεν έχει μύθο που προωθείται και εξελίσσεται, παρά ελάχιστα. Έχει μια εσωτερικότητα, σκέψεις για τη γέννηση και το θάνατο, για το τυχαίο, τη μοίρα, την ευθύνη κ.λπ. Να δυο δείγματα τέτοιων σκέψεων που αφθονούν στο βιβλίο.

"Κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν επιθυμεί να έρθει στον κόσμο. Μια ωραία ημέρα, χωρίς να ερωτηθούμε, βρισκόμαστε πεταμένοι στη σκηνή (...) Παρ' όλη αυτή την πασιφανή βία, με το που γεννιέσαι, δε θέλεις να το κουνήσεις από δω. Μου φαινόταν παράδοξο:δε ζητάω να έρθω στον κόσμο, αλλά, από τη στιγμή που βρίσκομαι εδώ δε θέλω πια να φύγω. Ποιο είναι λοιπόν το νόημα της προσωπικής ευθύνης; Εγώ είμαι αυτός που επιλέγει ή άλλοι επιλέγουν εμένα;"

"Το βάρος της νύχτας είναι το βάρος των ερωτήσεων που δεν έχουν απάντηση. Η νύχτα ανήκει στους άρρωστους, στους ταραγμένους, δεν υπάρχει τρόπος να λυτρωθείς από την τυραννία της. Μπορείς ν' ανάψεις ένα φως, ν' ανοίξεις ένα βιβλίο, να ψάξεις στο ραδιόφωνο για μια παρήγορη φωνή, αλλά η νύχτα μένει εκεί και παραμονεύει: από το σκοτάδι ερχόμαστε, στο σκοτάδι πάμε και στο σκοτάδι ήταν το διάστημα, προτού το σύμπαν πάρει μορφή".