Η γιορτή του τράγου

Πώς και γιατί μπορεί να ενδιαφέρει τον αναγνώστη μια ιστορία που διαδραματίστηκε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σ' έναν άλλο κόσμο, σε μια άλλη εποχή; Τι μας νοιάζει εμάς για τις περιπέτειες και τις τύχες, τα βάσανα και τους καημούς ανθρώπων της Δομινικανής Δημοκρατίας που καλά-καλά δεν ξέρουμε πού βρίσκεται; Κι όμως εδώ έγκειται η αξία της μεγάλης λογοτεχνίας. Το τοπικό γίνεται παγκόσμιο, ό,τι έγινε σε μια εποχή καθίσταται διαχρονικό, τα πρόσωπα μιας άλλης χώρας, ενός άλλου πολιτισμού, μιας άλλης εποχής, γίνονται φορείς δικών μας σκέψεων και συναισθημάτων.

Σκέψεις που (όχι για πρώτη φορά) έκανα διαβάζοντας με αμείωτο ενδιαφέρον από την πρώτη ίσαμε την τελευταία σελίδα το μυθιστόρημα του Μάριο Βάργκας Λιόσα "Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥ" ( Καστανιώτης, 2002), που το αναζήτησα μετά που διάβασα "Το παλιοκόριτσο". (Το "Η πόλη και τα σκυλιά" , που θεωρείται κλασικό πια έργο της Λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, και που το είχα διαβάσει πριν χρόνια, δεν μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση-ίσως δεν ήμουν αρκετά ώριμη γι' αυτό).

Χρειάζεσαι λίγο χρόνο για να εξοικειωθείς με την τεχνική του Λιόσα σ' αυτό το βιβλίο. Εξελίσσεται σαν τρία διαφορετικά ρεύματα που κυλούν και εκβάλλουν στο ίδιο ποτάμι. Ξεκινά με την Ουρανία Καβράλ, κόρη του γερουσιαστή, υπουργού και στενού συνεργάτη του διχτάτορα Τρουχίλιο, η οποία το 1996 γυρίζει ύστερα από απουσία 35 χρόνων (είναι τώρα 49) στη γενέτειρά της, τον Άγιο Δομίνικο. Από την αρχή καθώς βλέπει τις αλλαγές στην πόλη, φαίνεται κάτι να την βασανίζει. Δεν τρέφει και τα καλύτερα συναισθήματα ούτε για την πόλη, ούτε για τον γέρο πια και άρρωστο πατέρα της. Τι κουβαλάει μέσα της, ποια αγιάτρευτη πληγή, θα το μάθουμε σιγά-σιγά με την πλήρη αποκάλυψη στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου.

Το επόμενο κεφάλαιο αρχίζει με το ξεκίνημα μιας μέρας του δικτάτορα Τρουχίλιο. Είναι η 30η Μαΐου του 1961, που θα 'ναι και η τελευταία μέρα της ζωής του, αλλά βέβαια ούτε εκείνος ούτε εμείς το ξέρουμε ακόμα. Ακολουθεί μια τρίτη οπτική στο επόμενο κεφάλαιο, με επτά "συνωμότες" που το απόγευμα της ίδιας μέρας περιμένουν εκεί από όπου ξέρουν ότι θα περάσει ο διχτάτορας, που ακολουθεί πάντα το ίδιο αυστηρό, καθορισμένο πρόγραμμα κάθε μέρα.

Η αφήγηση συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο μέχρι την τελευταία, 502η σελίδα. Ο αφηγηματικός χρόνος είναι ουσιαστικά δυο μέρες: Μια μέρα του Μάη του 1961 και μια μέρα της δεκαετίας του '90. Όμως ο δραματικός χρόνος διευρύνεται καλύπτοντας τα 31 χρόνια της δικτατορίας. Πλήθος τα πρόσωπα-αδύνατο να τα θυμάται κανείς όλα, πάμπολλες οι ανθρώπινες ιστορίες, τα πολιτικά και ιστορικά γεγονότα, η ανίχνευση των αιτίων δημιουργίας των δικτατοριών, τα ατομικά και συλλογικά δράματα. Ένα-ένα τα πρόσωπα φωτίζονται, μέσα από τους χαρακτήρες προβάλλει όλη η βασανισμένη ιστορία αυτής της μακρινής και άγνωστης για μας νησιωτικής χώρας της Καραϊβικής, προπάντων τα χρόνια της δικτατορίας. Ο διχτάτορας Τρουχίλιο (ο "Τράγος", όπως τον αποκαλούσαν, εκτός από "Ευεργέτης", "Σωτήρας" κ.λπ.) κυριαρχεί. Το περιβάλλον, οι κόλακες, οι φανατικοί "Τρουχιλικοί", το διεφθαρμένο καθεστώς, οι ευνοημένοι συγγενείς, ο πλούτος που συγκέντρωσε η οικογένειά του, τα κακομαθημένα, σπάταλα, ανόητα παιδιά του (πόσο, αλήθεια θυμίζει η απονομή στο γιο του, όταν ακόμα ήταν παιδί, ανώτατου στρατιωτικού βαθμού τους "Αλεξανδρινούς βασιλείς" του Καβάφη-πόσο οι εποχές επαναλαμβάνονται!). Και πάνω απ' όλα οι σκληρές μέθοδοι επιβολής του καθεστώτος, οι μηχανορραφίες, οι δολοπλοκίες, τα βασανιστήρια. Η απεικόνιση μιας δικτατορίας που είναι σαν να φωτογραφίζει κάθε δικτατορία. Μια διχτατορία έρχεται, όπως υπόσχεται, να σώσει τον τόπο. "¨Ολοι θεωρούσαν τον Τράγο σωτήρα της Πατρίδας, αυτόν που έθεσε τέρμα στους πολέμους των τοπικών αρχόντων, στον κίνδυνο μιας καινούργιας εισβολής από πλευράς των Αϊτινών, αυτόν που έβαλε τέλος στην ταπεινωτική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες (...) και που, με την κυβέρνησή του έδωσε υπόσταση στη χώρα". Αλλά, βέβαια, το αληθινό πρόσωπό της δεν αργεί να φανεί, δημιουργώντας την αντίδραση, την απόφαση κάποιων να απαλλαγούν από τον τύραννο. Όπως πολύ χαρακτηριστικά λέει ένας από τους συνωμότες που υπήρξε και αυτός τρουχιλικός, "Ο Τράγος είχε αφαιρέσει από τους ανθρώπους την ιερή ιδιότητα που τους είχε παραχωρήσει ο θεός: την ελεύθερη βούληση".

Το βιβλίο δεν σταματά με το θάνατο του Τρουχίλιο. Το καθεστώς δεν έπεσε εύκολα. Ένας-ένας οι εκτελεστές συλλαμβάνονται ή σκοτώνονται. Η περιγραφή των βασανιστηρίων όσων συνελήφθησαν για να αποκαλύψουν τους συνεργάτες τους είναι τόσο ρεαλιστική και αποτρόπαια που δεν αντέχεται.

"Η γιορτή του Τράγου" είναι μια γοητευτική ανάμιξη ιστορίας και φαντασίας. Δεν θα 'πρεπε να το διαβάσουν μόνο όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία. Θα 'πρεπε να το μελετήσουν κι όσοι πιστεύουν ότι μια διχτατορία μπορεί να είναι σωτήρια για ένα τόπο κι όσοι ακόμα, αν και ζουν σε δημοκρατικά πολιτεύματα συμπεριφέρονται σαν διχτάτορες.

Δείτε και την παρουσίαση της Χριστίνας.