Ο τρομοκράτης

Τζων Απντάικ, Ο τρομοκράτης, Καστανιώτης, 2007, μετ. Αύγουστος Κορτώ

Είναι το πρώτο βιβλίο του πολύ γνωστού και πολυβραβευμένου Αμερικανού συγγραφέα που διαβάζω και πιθανότατα δεν θα είναι και το τελευταίο. Ένα βιβλίο σύγχρονο, που κινείται μέσα στην καυτή επικαιρότητα της εποχής μας και που αποπειράται να διερευνήσει, να ψυχαναλύσει καλύτερα, τα κίνητρα αυτών που συνηθίσαμε να λέμε "καμικάζι" ή τρομοκράτες, που εκούσια θυσιάζουν τη ζωή τους, προκειμένου να σπείρουν την καταστροφή στον "εχθρό". Ενέργειες που μετά την 11η Σεπτεμβρίου τρομοκράτησαν ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα όμως τις ΗΠΑ.

Ο ήρωας του Απντάικ είναι ο Άχμαντ, ένας 18χρονος νεαρός, τελειόφοιτος Λυκείου, γιος μιας Αμερικανίδας ιρλανδικής καταγωγής και ενός Αιγύπτιου μουσουλμάνου. "Είναι ένα ψηλό, λυγερόκορμο, μελαμψό αγόρι με μαύρο τζιν κι ένα απαστράπτον λευκό πουκάμισο". Αυτό το λευκό πουκάμισο επανειλημμένα επανέρχεται στην περιγραφή του συγγραφέα, τονίζοντας έτσι, πιστεύω, και την εσωτερική αγνότητα του νέου.

Τον πατέρα του σχεδόν δεν τον είχε γνωρίσει, μια και τους εγκατέλειψε από νωρίς και έχουν χαθεί τα ίχνη του. Η μητέρα, βοηθός νοσοκόμα αλλά και ερασιτέχνις ζωγράφος, ζει με το γιο της, δοσμένη όμως στην εξασφάλιση του επιούσιου και στην ικανοποίηση των καλλιτεχνικών και ερωτικών της ανησυχιών, δεν έχει και την καλύτερη επικοινωνία μαζί του.

Δυο κόσμοι αντιπαρατίθενται στο βιβλίο. Δυο κόσμοι που παλεύουν να κερδίσουν καθένας για λογαριασμό του το νεαρό Άχμαντ. Τους δυο κόσμους εκπροσωπούν από τη μια ο Τζακ Λιβάι, ο καθηγητής της Συμβουλευτικής, που προσπαθεί να κατευθύνει τον σοβαρό, μελετηρό νεαρό στο δρόμο των σπουδών κι από την άλλη ο ιμάμης Σάιχ που από την τρυφερή ηλικία των 11 χρόνων κατευθύνει τον Άχμαντ στο δρόμο του Κορανίου, της ισλαμικής πίστης, της περιφρόνησης και του μίσους για τους "απίστους".

Σ' αυτή την διελκυστίνδα ο Απντάικ δεν παίρνει θέση. Δεν μας παρουσιάζει τους δυο κόσμους σαν το καλό και το κακό. Ίσα-ίσα που έμμεσα ασκεί μια οξεία κριτική στον ίδιο τον "ελεύθερο" κόσμο, μέσα στον οποίο ζει. Ο καθηγητής Τζακ και η σύζυγός του Μπεθ είναι ένα ζευγάρι μεσήλικων Αμερικανών, βαριεστημένων, απογοητευμένων, εκείνος με "τη στενόμυαλη εβραϊκή του ηθική", εκείνη, τετράπαχη, περνά τις ώρες της μασουλώντας μπροστά στην τηλεόραση. Πολλές είναι οι σκόρπιες μέσα στο βιβλίο φράσεις και σκέψεις που δείχνουν μια απαξίωση του δυτικού τρόπου ζωής. "Είναι κι αυτή ένα θύμα της αμερικανικής λατρείας για ελευθερία, πάνω απ' όλα ελευθερία, μολονότι το τι μπορείς ή το τι πρέπει να κάνεις μ' αυτή την ελευθερία ποτέ δεν είναι σαφές" (σ. 206). Αλλού πάλι λέει: "Τα κομμούνια απλώς σου έκαναν πλύση εγκεφάλου. Ενώ τα κανάλια τα δικά μας, οι πολυεθνικές και τα δίκτυα, θέλουν να σου λειώσουν τον εγκέφαλο τελείως. Να σε κάνουν μηχανή που καταναλώνει-μια κοινωνία-κοτέτσι" (σ. 213).

Ούτε όμως, βέβαια, συμπαρατάσσεται με τον ιμάμη ο συγγραφέας. Θα 'λεγα πως είναι με το μέρος του αθώου, ωραίου, σοβαρού Άχμαντ. Μας τον παρουσιάζει ωραίο εξωτερικά, μελετηρό, αγνό, και παρόλο που προς στιγμή ελκύεται από μια συμμαθήτριά του, εντούτοις η πίστη του στο Κοράνι, η εξάρτησή του από τον ιμάμη, η θέλησή του να θυσιάσει ακόμα και τη ζωή του για την πίστη του, κυριαρχούν. Τελειώνοντας το σχολείο, αντί να κατευθυνθεί προς τις πανεπιστημιακές σπουδές που τον σπρώχνει ο σύμβουλός του, παίρνει άδεια οδήγησης φορτηγού, όπως τον συμβούλευε ο ιμάμης.

Η προετοιμασία του νεαρού Άχμαντ για να καταστεί μάρτυρας της πίστης του, σκορπώντας ταυτόχρονα τον όλεθρο σε όσο πιο πολλούς "απίστους" μπορεί, ολοκληρώνεται. Ο Απντάικ με πολλή μαεστρία (και με πολλή μελέτη του Κορανίου, πιστεύω) φωτίζει την ψυχολογική διεργασία που συντελείται στην ψυχή του νεαρού ήρωά του, την πορεία, τις σκέψεις, τα συναισθήματά του ως τη στιγμή της πραγματοποίησης της τρομοκρατικής ενέργειας. Δεν θα αποκαλύψω το τέλος που πραγματικά πλημμυρίζει τον αναγνώστη με αγωνία ως προς το τι θα γίνει τελικά.

Το βιβλίο "Ο τρομοκράτης" μπορεί να δώσει αφορμή για πολύ προβληματισμό και πολλά είναι τα ερωτηματικά που γεννιούνται: Είναι απατεώνες εκείνοι που διδάσκουν, καθοδηγούν και επηρεάζουν τους νεαρούς που θυσιάζουν τη ζωή τους; Η θυσία γίνεται για την καταπίεση και την εκμετάλλευση που υφίσταται ο μουσουλμανικός κόσμος ή για την ισλαμική πίστη, όπως διαφαίνεται στο βιβλίο; Αυτά και άλλα ακόμη, πέρα από τη λογοτεχνική του αξία, το καθιστούν κι ένα βιβλίο προβληματισμού.