Το άλλο μισό μου πορτοκάλι

Λευτέρη Μαυρόπουλου, Το άλλο μισό μου πορτοκάλι, Ίνδικτος, 2007.

Χώρος: Αρχίζει από ένα χωριό της Ανατολικής Μακεδονίας, μετατοπίζεται στη Θεσσαλονίκη, για λίγο στην Άνδρο, ύστερα στην Αθήνα και τελειώνει σ΄ένα εξοχικό σπίτι κοντά στη Θεσσαλονίκη.

Χρόνος: 1936-2000

Φορείς του μύθου, μια φτωχή, πολυμελής οικογένεια σ' ένα καπνοχώρι της Μακεδονίας, που την αποτελούν ο πατέρας Μιχάλης, η μάνα Κατερίνα και τα έντεκα παιδιά τους. Μια ανεπιθύμητη δωδέκατη εγκυμοσύνη φέρνει στον κόσμο το 12ο παιδί, όταν ο πατέρας έχει πια πεθάνει, γι' αυτό και το παιδί παίρνει το όνομά του. Η μάνα συνήθιζε να μοιράζει στα 11 παιδά έξι πορτοκάλια και το περισσευούμενο μισό το έδινε στον πατέρα. Από εδώ και ο τίτλος του μυθιστορήματος, αλλά και ο ρόλος που θα διαδραματίσει το μισό αυτό πορτοκάλι αργότερα.

Είναι η εποχή της δικτατορίας του Μεταξά. Τους φτωχούς αγρότες εκμεταλλεύονται άγρια οι καπνέμποροι και οι μεσίτες. Ο πολυφαμελίτης Μιχάλης, χωρίς να είναι ενταγμένος κάπου, πάει στη Θεσσαλονίκη για να πάρει οδηγίες και να οργανώσει τους αγρότες. Εκεί, σε μια διαδήλωση απεργών, συλλαμβάνεται, βασανίζεται φριχτά και πεθαίνει.

Περνούν δέκα χρόνια. Ο μεγαλύτερος γιος, ο Κυριάκος, που είχε μείνει προστάτης της οικογένειας, ανεβαίνει αντάρτης στο βουνό και βρίσκει επίσης ένα φριχτό θάνατο. Ανατριχιαστική η σκηνή όπου ο μικρός Μιχάλης κουβαλάει σ' ένα σακί το κομμένο κεφάλι του αδερφού του για να το θάψουν. Ο Μιχάλης με τη βοήθεια του παπά του χωριού φυγαδεύεται και αφού μείνει για λίγο κοντά σ' ένα καπετάνιο-ψαρά, έρχεται στην Αθήνα, σπουδάζει και κάποια στιγμή αρχίζει να εκτελεί σπιούνους και ασφαλίτες (είμαστε ήδη στη δικτατορία του '67), εκδικούμενος τον πατέρα και τον αδελφό του. Σήμα κατατεθέν της ταυτότητάς του, ένα μισό πορτοκάλι που σφηνώνει στο στόμα των θυμάτων.

Στο τελευταίο μέρος η εκδικητική μανία εξικνείται "μέχρι τρίτης γενεάς", φτάνει στον εγγονό του πρώτου εκμεταλλευτή και βασανιστή, του Μηνά, ενώ αυτόχρονα εμπλέκονται και θέματα βαλκανικής μαφίας και οργανωμένου εγκλήματος. Το τέλος του μυθιστορήματος παραμένει ανοικτό. Τι απέγινε ο Μιχάλης και τα δυο δίδυμα αδέρφια που κάποια στιγμή συμμετέχουν στην εκδίκηση; Ποια θα είναι η πορεία του θύματος (εγγονού του πρώτου "θύτη"), όταν στην καταληκτήρια φράση λέει:" Τ' αδέρφια του Μιχάλη μου άνοιξαν μια πόρτα κι εγώ διάβηκα το κατώφλι. Το κατώφλι του τρόμου". Μήπως υπονοείται η συνέχιση του τρόμου και του κύκλου του αίματος;

Και ασφαλώς δεν είναι το μόνο ερώτημα που το ενδιαφέρον μυθιστόρημα του Λευτέρη Μαυρόπουλου (φιλόλογος, γεν. 1962) υποβάλλει στον αναγνώστη. Δικαιολογείται η αυτοδικία; Ο συγγραφέας ερμηνεύει, δικαιολογεί ή αναιρεί και παρωδεί τον κύκλο του μίσους; Η ενοχή κάποιων μπορεί να βαρύνει και τους απογόνους; Πώς βγαίνουμε από τον ανακυκλούμενο διχασμό; Τι σχέση έχει η σύγχρονη τρομοκρατία με ό,τι δίχασε γενιές Ελλήνων;

Ο Μαυρόπουλος πρωτοτυπεί και ως προς την αφηγηματική τεχνική. Η εναλλαγή πρωτοπρόσωπης και τριτοπρόσωπης γραφής δεν είναι ασφαλώς κάτι ασυνήθιστο. Η πρωτοτυπία του έγκειται στο ότι η εναλλαγή γίνεται εντελώς απροειδοποίητα, ξαφνιάζει τον αναγνώστη διεγείροντάς του το ενδιαφέρον. Και, επιπλέον, στο τρίτο μέρος, για αρκετές σελίδες δεν ξέρουμε ποιος μιλά.

Η περιγραφική δεινότητα του συγγραφέα είναι ακόμα ένα από τα θετικά του βιβλίου, αν και η ρεαλιστικότητα των βασανιστηρίων περιλαμβάνει σκηνές σαν εκείνες που οι τηλεοπτικές εκπομπές ενίοτε μας προειδοποιούν ότι "υπάρχουν σκηνές που μπορεί να ενοχλήσουν". Γενικά όμως, ένα πολύ ενδιαφέρον (για πολλούς λόγους) βιβλίο.

Για το ίδιο βιβλίο

Κούρτοβικ

Δ. Αθηνάκης