Παρασκευή, Ιανουαρίου 29, 2010

Η ΠΡΙΓΚΗΠΕΣΣΑ ΙΖΑΜΠΩ

Βδομάδες τώρα κρατούσα στα χέρια μου και, παράλληλα με άλλα διαβάσματα, ξαναδιάβαζα αργά-αργά το μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη, την "Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ". Στο παλιό, κιτρινισμένο αντίτυπο, που δεν έχει ημερομηνία έκδοσης, ούτε ποιος ζωγράφισε τις εξαιρετικές βινιέτες και τα άλλα σχέδια που κοσμούν το βιβλίο, παρά μόνο τον εκδοτικό οίκο "Βιβλιοπωλείον της Εστίας", νομίζω πως έψαχνα κάτι περισσότερο από την ιστορία του ευγενικόπουλου Νικηφόρου Σγουρού και της πριγκιπέσσας. Μου φαίνεται πως στις μισοφθαρμένες πια σελίδες αναζητούσα εκείνο το φωτεινό καλοκαίρι-το θυμάμαι, καλοκαίρι ήταν-της εφηβείας μου, όταν πρόσωπο αγαπημένο που πια δεν υπάρχει, μου το χάρισε, χαρίζοντάς μου ώρες πολλές αναγνωστικής απόλαυσης. Αλοίμονο, η εφηβεία δεν ξανάρχεται, όμως η ιπποτική ιστορία καθώς τη διαβάζω τώρα, πλουσιότερη "με όσα κέρδισα στο δρόμο", μου πρόσφερε μεγαλύτερη ίσως κι από τότε απόλαυση.
"Ηρωικό μυθιστόρημα" το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας του, παρουσιάζοντάς το σαν την αφήγηση ενός παλιού χρονογράφου, "ιπποτικό" θα το έλεγα. Χρόνια μεσαιωνικά, 1292-1297 ο χρόνος του έργου. Τόπος, η φραγκοκρατούμενη Πελοπόννησος. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία κατακερματισμένη, τοπικοί ηγεμόνες που αλληλομάχονται, προμηνύματα του τέλους. Ο νεαρός Νικηφόρος Σγουρός, γόνος ένδοξης οικογένειας από τ' Ανάπλι, ξεπεσμένος τώρα και άσημος, δεν ξεχνά την καταγωγή του. Ανυπόστατες κατηγορίες τον υποχρεώνουν να εγκαταλείψει την πόλη του και να οδεύσει προς το Μυτζηθρά (Μυστρά), που κτισμένος το 1250 από τον Γουλιέλμο Βιλλαρδουίνο κυριεύτηκε από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο κι ήταν μια νησίδα ελληνισμού τριγυρισμένη απ' τη Φραγκιά. Εκεί πρωτοστράτορας ήταν ένας συγγενής του, ο Σγουρομάλλης, κοντά στον οποίο ήλπιζε να βρει αποκατάσταση. Στην ψυχή του κουβαλάει το όραμα μιας γυναίκας που την είδε σαν οπτασία να περνά ένα βράδυ. "Πάνω σ' άλογο άσπρο, χρυσοχάμουρο, στητή, μια νεαρή αρχόντισσα περνάει. Είναι ξένη και ποτέ η φωνή της δεν έκρουσε τ' αυτιά του. Όμως κάτι του θυμίζει, κάτι που ίσως δε θα το βρει ποτέ. Τεντώνει το λαιμό του και την παρακολουθεί εναγώνια με το βλέμμα. Το πέρασμά της είναι αθόρυβο. Πνοή αύρας, χαϊδευτική, ανεμίζει το βαθυπράσινο μανδύα της, κι ένα μύρο θάλασσας, ανάσα του όρθρου αγνή, της δροσίζει το μέτωπο. Στο δρόμο που άφησε έρημο φεύγοντας, λες κι ακόμα του γνέφει τ' όραμά της καλώντας τον να την ακολουθήσει..."
Όμως οι ελπίδες του από τον πρωτοστράτορα, σύντομα θα διαψευστούν. Οι περιπέτειές του πλημμυρίζουν τις σελίδες του βιβλίου. Θα γνωρίσει την προδοσία, θα μονομαχήσει, θα χάσει τ' άλογό του και μια μέρα έκθαμβος θα βρεθεί μπροστά στο ίνδαλμά του, τη γυναίκα που κουβαλούσε συνεχώς στη σκέψη του και θα διαπιστώσει πως δεν είναι άλλη από την  Ιζαμπώ, Πριγκηπέσσα του κράτους των Βιλλαρδουίνων. Κόρη του Γουλιέλμου Βιλλαρδουίνου και της ελληνίδας Άννας Αγγελίνας Κομνηνής, 11χρονη την πάντρεψαν με τον Φίλιππο Ντ' Ανζού. Μετά το θάνατό του παντρεύεται τον Φλωρέντιο Ντ' Αινώ. Ούτε τον ένα αγάπησε ούτε τον άλλο. Θλιμμένη πέρασε τη ζωή της, ξαναγυρίζοντας στο πατρικό της κάστρο, στην Καλαμάτα. Για ένα διάστημα ο νεαρός Σγουρός θα μπει στην υπηρεσία της. Θα πάρει μέρος σε μάχες, θα ζήσει για λίγο στη θάλασσα με τους κουρσάρους, θα ξαναγυρίσει όμως. Η επαφή του με τους βασανισμένους βιλάνους που υπέφεραν τα πάνδεινα από τους Φράγκους κατακτητές, η αγανάκτηση από τις ταπεινώσεις, τους θανάτους, τις δυσβάστακτες φορολογίες, τις εκτελέσεις αθώων, θα τον ωθήσουν στην οργάνωση μιας επιχείρησης για κατάληψη του Κάστρου. Σκοπός του ήταν να το παραδώσει στον άρχοντα του Μυστρά. Όμως η προδοσία παραμονεύει. Το Κάστρο της Καλαμάτας μένει για λίγο ελεύθερο, αλλά σύντομα ξαναγυρίζει στους Φράγκους κι ο Σγουρός, με μια ομάδα επαναστατημένων, θα συνεχίσει τον αγώνα του απ' το αντάρτικο των βουνών.
Τρεις γυνακείες μορφές προβάλλουν στο μυθιστόρημα και στη ζωή του Σγουρού. Είναι βέβαια η Ιζαμπώ, άπιαστο όνειρο, που σε μια ωραία σκηνή του τέλους την καλεί να τον ακολουθήσει αλλά εκείνη αρνείται. Είναι η Γενοβέζα Μπιάνκα που τον ερωτεύτηκε και τον βοήθησε με διάφορους τρόπους. Κι είναι και η νεαρή Σλάβα, η Βάρια, μια βιασμένη από Φράγκο κοπέλα, που τον αγαπάει με μια αγνή και άδολη αγάπη και θα βρει το θάνατο στη μάχη του Κάστρου.
Δεν ξέρει τι να πρωτοθαυμάσει κανείς σ' αυτό το επικό μυθιστόρημα του Τερζάκη. Πρέπει πολύ να είχε μελετήσει, πιθανότατα το "Χρονικό του Μορέως", για να αποδώσει με τόσες πληροφορίες και τόσο παραστατικά τη μακρινή εκείνη εποχή. Το λεξιλόγιό της, ο αργός ρυθμός της ζωής, πανδοχεία και νυχτερινές διαδρομές, μαντατοφόροι και άλογα, μονομαχίες, επαγγέλματα, η ζωή των αριστοκρατών κατακτητών και η ζωή των φτωχών κατακτημένων, λεπτομέρειες της ενδυμασίας ή του τρόπου διασκέδασης, ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα πλάι στα μυθιστορηματικά, ιδεολόγοι και συμφεροντολόγοι, προδότες και αγνοί αγωνιστές, ολόκληρη η φραγκοκρατούμενη Πελοπόννησος διαγράφεται με τρόπο μοναδικό και αξεπέρααστο.
Εντύπωση προκαλεί η συχνή ανατύπωση και οι επανειλημμένς εκδόσεις αυτού του ογκώδους και δύσκολου μυθιστορήματος. Κρίμα μόνο που η τελευταία (2009) δεν έχει τα σχέδια και απλοποιήθηκε στο μονοτονικό.

11 σχόλια:

  1. Καλή σου μέρα, όποια και να 'σαι, συμπατριώτισσα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. αυτο το βιβλιο θα ηθελα να το ξαναδιαβασω...δυστυχως το ξεκινησα -και ουτε το τελειωσα ολο- οταν ημουν στο γυμνασιο...οποτε καταλαβαινεις οτι με κουρασε αφανταστα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Είμαι σίγουρη ότι αν το ξαναδιαβάσεις τώρα θα σου αρέσει. Κάτι παρόμοιο έπαθα κι εγώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καταπληκτικο βιβλιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το πρωτοάκουσα μικρός, από την ραδιοφωνική βιβλιοθήκη, να το αφηγείται ο ηθοποιός Θάνος Κωτσόπουλος, με την ανυπέρβλητη φωνή και άρθρωσή του. Αργότερα, το αγόρασα και το διάβασα πάνω από δέκα φορές...Πάντα με όρεξη, συγκίνηση και πάθος... Είναι ένα από τα καλύτερα μεσαιωνικά μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας !!!
    ΣΓ 15/07/2012

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. "τις εξαιρετικές βινιέτες και τα άλλα σχέδια που κοσμούν το βιβλίο"

    Ωραίες είναι, αλλά υπάρχει και μια χοντρή γκάφα: Αρχή-αρχή του βιβλίου υπάρχει μια εικόνα του Σγουρού με το φαρί του και στο βάθος φαίνεται, δεξιά μεν το Ανάπλι με την Ακροναυπλία, αριστερά δε το Παλαμήδι. Τόσο το Παλαμήδι όσο και μεγάλο μέρος από τις οχυρώσεις της Ακροναυπλίας που εμφανίζονται ανήκουν σε πολύ μεταγενέστερες εποχές, και όχι στο 1292. Αλλά και η ίδια η πόλη, που απεικονίζεται στα ριζά της Ακροναυπλίας, απ' όσο γνωρίζω δεν υπήρχε, παρά όλα τα σπίτια ήταν μέσα στο κάστρο, έξω δε ήταν θάλασσα. Οι Βενετοί ήταν εκείνοι που πρόσχωσαν το μέρος κι έχτισαν την πόλη εκτός των τειχών. Αλλά οι Βενετοί αγόρασαν το Ανάπλι το 1380. Άρα τίποτε απ' όσα βλέπουμε στην πιο εμβληματική εικόνα του βιβλίου δεν είναι ιστορικά ακριβές...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ἐξαίρετο μυθιστόρημα, φτάνει νὰ ἔλειπαν οἱ ἀναφορὲς σὲ πατᾶτες καὶ καλαμπόκι, ἄγνωστα προϊόντα στὴν Εὐρώπη τοῦ 13ου αἰῶνος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ΤΟ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗς ΖΩΗς Μ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Υπέροχο βιβλίο. Η αλήθεια είναι ότι με εξέπληξε θετικά το πόσο παραστατικά περιέγραφε εκείνη την περίοδο. Σπάνια συναντάμε τη βυζαντινή περίοδο σε βιβλία και μου ήταν πολύ ξένη, έτσι το βιβλίο μου έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψω στα χωριά, στα κάστρα και στις επαρχίες εκείνης της περιόδου παρέα με τους φτωχούς καθημερινούς ανθρώπους, με άρχοντες και ιππότες. Επέστρεψα στα παραμυθένια αναγνώσματα της παιδικής μου ηλικίας που τόσο μου έχουν λείψει τελικά στην ενήλικη ζωή μου.
    Επίσης, μου άρεσε πολύ ο σχολιασμός του βιβλίου από την πλευρά σας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή