Εκατό χρόνια μοναξιά

Δεν ξέρω πόσο απηρχαιομένο και παλιομοδίτικο θα φανεί το σημερινό ποστ, που αναφέρεται σ' ένα βιβλίο που έκανε πάταγο πριν από δεκαετίες, που καθιέρωσε μια καινούρια τεχνική, που αγαπήθηκε, διαβάστηκε από εκατομμύρια, που έδωσε ένα νόμπελ (1982) στο δημιουργό του. Κι όμως, όσο παράξενο κι αν φαίνεται (και σε μένα την ίδια) δεν το είχα διαβάσει. Κι ας είχα διαβάσει μεταγενέστερα έργα του πασίγνωστου Κολομβιανού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.

Κρατάω μια παλιά έκδοση του 1979 (Νέα σύνορα-Λιβάνης, μετ. Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη). Για μια βδομάδα μεταφέρομαι στο φανταστικό Μακόντο, ένα χωριό κάπου στη Λατινική Αμερική. Ζω με τις δεκάδες ήρωες και ηρωίδες του Μάρκες, δεν ξεχωρίζω καλά-καλά τους αναρίθμητους Αουρελιάνο, τους Χοσέ ή τους Αρκάδιο... Γεννήσεις και θάνατοι, πόλεμοι και έρωτες, η ιστορία μιας οικογένειας που απλώνεται από τους γενάρχες, τον Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία και τη σύζυγό του Ούρσουλα σε πλήθος απογόνους. Κεντρική μορφή ο αγωνιστής της ελευθερίας, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία, ο οποίος "οργάνωσε τριανταδύο ένοπλες εξεγέρσεις και τις έχασε όλες. Απόκτησε δεκαεφτά αρσενικά παιδιά από δεκαεφτά διαφορετικές γυναίκες που εξοντώθηκαν όλα το ένα μετά το άλλο μέσα σε μια και μόνη νύχτα πριν το μεγαλύτερο φτάσει στην ηλικία των τριανταπέντε χρόνων. Ο ίδιος επέζησε μετά από δεκατέσσερις απόπειρες δολοφονίας, εβδομήντα τρεις ενέδρες κι ένα εκτελεστικό απόσπασμα. Έζησε, παρ' όλο που ήπιε με τον καφέ του μια δόση στρυχνίνης, που θα ήταν αρκετή για να σκοτώσει ένα άλογο".

Θέλησα, κάνοντας ένα πρόχειρο σερφάρισμα στο διαδίκτυο να αντλήσω κάποιες πληροφορίες για το βιβλίο. Πλήθος οι χαρακτηρισμοί και ο ενθουσιασμός. Όμως πουθενά, ακόμα και στην ειδική για τον Μάρκες ιστοσελίδα, δεν δίνεται η "υπόθεση" του έργου. Είναι αδύνατο να αποδοθεί περιληπτικά. Δεν είναι μια ιστορία. Είναι πλήθος ιστορίες που δένονται μεταξύ τους, καθώς συμβαίνουν στον ίδιο χώρο, το μυθικό χωριό Μακόντο, κι αφορούν τα πρόσωπα αυτής της πολυπληθούς οικογένειας των Μπουενδία.

Κι όμως αυτό το γοητευτικά χαώδες βιβλίο σε τραβάει ακατανίκητα. Δέχεσαι το απίθανο και το φανταστικό, καθώς πορεύεται πλάι στο ρεαλιστικό και καθημερινό. Ο "μαγικός ρεαλισμός' σ' όλο του το μεγαλείο. Μια επιδημία αϋπνίας που κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν, η μικρή Ρεβέκκα που καταφθάνει μ' ένα σακί κόκκαλα (των γονιών της) και επιδίδεται στη χωματοφαγία, η ωραία Ρεμέδιος που ο θάνατός της ήταν μια ανάληψη στον ουρανό, η βροχή που κράτησε "τέσσερα χρόνια, έντεκα μήνες και δυο μέρες", ο γύφτος Μέλκιαδες που "είχε πεθάνει, αλλά είχε ξαναγυρίσει γιατί δεν άντεχε τη μοναξιά", ο ωραίος τύπος της Ούρσουλα, συζύγου του γενάρχη, που όταν πέθανε ήταν μεταξύ 115 και 122 (!) χρονών, η κόρη της Αμαράντα που η Κυρία Θάνατος της είπε ν' αρχίσει να ράβει το σάβανό της και θα πέθαινε όταν το τέλειωνε, τα γράμματα των χωριανών που της δίνουν να πάρει στους πεθαμένους συγγενείς τους, από πού ν' αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει. Και πλάι σ' αυτά τα μαγικά και παραμυθιακά, η στυγνή πραγματικότητα των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Οι αγώνες των φιλελεύθερων ενάντια στους συντηρητικούς, οι νοθευμένες εκλογές, η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των συλλεκτών της μπανάνας που είχε αιματηρή κατάληξη, είναι μερικά από τα ρεαλιστικά στοιχεία που δένουν με το μαγικό και ρεαλιστικό.

Κλασικό βιβλίο που άσκησε τεράστια επίδραση. Διάδοχος του Μάρκες μπορεί να θεωρηθεί η Ιζαμπέλ Αλιέντε και άλλοι Λατινοαμερικάνοι συγγραφείς. Πολλά στοιχεία μου θύμισαν και δικούς μας. Η τυφλή υπεραιωνόβια Ούρσουλα, που κατορθώνει για χρόνια να κρύβει την τύφλωσή της μου θύμισε τον καπετάνιο στο "Σουέλ" της Καρυστιάνη. Η αναρθόδοξη σχέση της Αμαράντα με τον ανεψιό της Αουρελιάνο Χοσέ μου έφερε στο νου κάτι ανάλογο με παππού και εγγονή από "Το πάθος χιλιάδες φορές" της Ζατέλη. Το ίδιο πάλι και η επικοινωνία πεθαμένων και ζωντανών που με τόση φυσικότητα συναντάμε στον Μάρκες και στη Ζατέλη. Τελικά, έχει δίκαιο μου φαίνεται ο Σεφέρης: "Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην Τέχνη".