Κυριακή, Ιουνίου 13, 2010

Εκατό χρόνια μοναξιά

Δεν ξέρω πόσο απηρχαιομένο και παλιομοδίτικο θα φανεί το σημερινό ποστ, που αναφέρεται σ' ένα βιβλίο που έκανε πάταγο πριν από δεκαετίες, που καθιέρωσε μια καινούρια τεχνική, που αγαπήθηκε, διαβάστηκε από εκατομμύρια, που έδωσε ένα νόμπελ (1982) στο δημιουργό του. Κι όμως, όσο παράξενο κι αν φαίνεται (και σε μένα την ίδια) δεν το είχα διαβάσει. Κι ας είχα διαβάσει μεταγενέστερα έργα του πασίγνωστου Κολομβιανού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.
Κρατάω μια παλιά έκδοση του 1979 (Νέα σύνορα-Λιβάνης, μετ. Αγγέλα Βερυκοκάκη-Αρτέμη). Για μια βδομάδα μεταφέρομαι στο φανταστικό Μακόντο, ένα χωριό κάπου στη Λατινική Αμερική. Ζω με τις δεκάδες ήρωες και ηρωίδες του Μάρκες, δεν ξεχωρίζω καλά-καλά τους αναρίθμητους Αουρελιάνο, τους Χοσέ ή τους Αρκάδιο... Γεννήσεις και θάνατοι, πόλεμοι και έρωτες, η ιστορία μιας οικογένειας που απλώνεται από τους γενάρχες, τον Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία και τη σύζυγό του Ούρσουλα σε πλήθος απογόνους. Κεντρική μορφή ο αγωνιστής της ελευθερίας, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία, ο οποίος "οργάνωσε τριανταδύο ένοπλες εξεγέρσεις και τις έχασε όλες. Απόκτησε δεκαεφτά αρσενικά παιδιά από δεκαεφτά διαφορετικές γυναίκες που εξοντώθηκαν όλα το ένα μετά το άλλο μέσα σε μια και μόνη νύχτα πριν το μεγαλύτερο φτάσει στην ηλικία των τριανταπέντε χρόνων. Ο ίδιος επέζησε μετά από δεκατέσσερις απόπειρες δολοφονίας, εβδομήντα τρεις ενέδρες κι ένα εκτελεστικό απόσπασμα. Έζησε, παρ' όλο που ήπιε με τον καφέ του μια δόση στρυχνίνης, που θα ήταν αρκετή για να σκοτώσει ένα άλογο".
Θέλησα, κάνοντας ένα πρόχειρο σερφάρισμα στο διαδίκτυο να αντλήσω κάποιες πληροφορίες για το βιβλίο. Πλήθος οι χαρακτηρισμοί και ο ενθουσιασμός. Όμως πουθενά, ακόμα και στην ειδική για τον Μάρκες ιστοσελίδα, δεν δίνεται η "υπόθεση" του έργου. Είναι αδύνατο να αποδοθεί περιληπτικά. Δεν είναι μια ιστορία. Είναι πλήθος ιστορίες που δένονται μεταξύ τους, καθώς συμβαίνουν στον ίδιο χώρο, το μυθικό χωριό Μακόντο, κι αφορούν τα πρόσωπα αυτής της πολυπληθούς οικογένειας των Μπουενδία.
Κι όμως αυτό το γοητευτικά χαώδες βιβλίο σε τραβάει ακατανίκητα. Δέχεσαι το απίθανο και το φανταστικό, καθώς πορεύεται πλάι στο ρεαλιστικό και καθημερινό. Ο "μαγικός ρεαλισμός' σ' όλο του το μεγαλείο. Μια επιδημία αϋπνίας που κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν, η μικρή Ρεβέκκα που καταφθάνει μ' ένα σακί κόκκαλα (των γονιών της) και επιδίδεται στη χωματοφαγία, η ωραία Ρεμέδιος που ο θάνατός της ήταν μια ανάληψη στον ουρανό, η βροχή που κράτησε "τέσσερα χρόνια, έντεκα μήνες και δυο μέρες", ο γύφτος Μέλκιαδες που "είχε πεθάνει, αλλά είχε ξαναγυρίσει γιατί δεν άντεχε τη μοναξιά", ο ωραίος τύπος της Ούρσουλα, συζύγου του γενάρχη, που όταν πέθανε ήταν μεταξύ 115 και 122 (!) χρονών, η κόρη της Αμαράντα που η Κυρία Θάνατος της είπε ν' αρχίσει να ράβει το σάβανό της και θα πέθαινε όταν το τέλειωνε, τα γράμματα των χωριανών που της δίνουν να πάρει στους πεθαμένους συγγενείς τους, από πού ν' αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει. Και πλάι σ' αυτά τα μαγικά και παραμυθιακά, η στυγνή πραγματικότητα των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Οι αγώνες των φιλελεύθερων ενάντια στους συντηρητικούς, οι νοθευμένες εκλογές, η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των συλλεκτών της μπανάνας που είχε αιματηρή κατάληξη, είναι μερικά από τα ρεαλιστικά στοιχεία που δένουν με το μαγικό και ρεαλιστικό.
Κλασικό βιβλίο που άσκησε τεράστια επίδραση. Διάδοχος του Μάρκες μπορεί να θεωρηθεί η Ιζαμπέλ Αλιέντε και άλλοι Λατινοαμερικάνοι συγγραφείς. Πολλά στοιχεία μου θύμισαν και δικούς μας. Η τυφλή υπεραιωνόβια Ούρσουλα, που κατορθώνει για χρόνια να κρύβει την τύφλωσή της μου θύμισε τον καπετάνιο στο "Σουέλ" της Καρυστιάνη. Η αναρθόδοξη σχέση της Αμαράντα με τον ανεψιό της Αουρελιάνο Χοσέ μου έφερε στο νου κάτι ανάλογο με παππού και εγγονή από "Το πάθος χιλιάδες φορές" της Ζατέλη. Το ίδιο πάλι και η επικοινωνία πεθαμένων και ζωντανών που με τόση φυσικότητα συναντάμε στον Μάρκες και στη Ζατέλη. Τελικά, έχει δίκαιο μου φαίνεται ο Σεφέρης: "Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην Τέχνη".

18 σχόλια:

  1. Καλά κάνεις και γράφεις για αυτό το βιβλίο Κίκα κι ας είναι κλασικό. Είναι ένα από τα αγαπημένα μου έργα, που πρέπει όλοι να διαβάσουν ή τουλάχιστον να προσπαθήσουν.
    Έχω συναντήσει πολλούς που το παράτησαν στις πρώτες σελίδες απαυδησμένοι από την αλληλουχία Αουρελιάνο Μπουενδία και Αουρελίτο και Χοσέ Αρκάδιο και Αουρελιάνο Χοσέ κλπ κλπ.
    Για μένα όμως, όπως και για τους περισσότερους, κάθε σελίδα ήταν δημιουργημένη από αγνή λογοτεχνική μαγεία. Δεν είναι απορίας άξιο το ότι η επίδρασή του είναι τόσο έντονη τις τελευταίες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
    Επίσης νoμίζω πολύ επηρεασμένο από τα "Εκατό χρόνια μοναξιά" ήταν και το "Σοφό Παιδί" του Χωμενίδη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πριν πολλά χρόνια είχα πάει για πρώτη φορά στην Ταϊλάνδη. Είχα μαζί μου αυτό «το γοητευτικά χαώδες βιβλίο». Και φυσικά με είχε ρουφήξει. Ήταν να πάμε νύχτα από μια πόλη σε άλλη με το λεωφορείο, σε δρόμους δύσκολους, γεμάτους στροφές και κίνδυνο, με λιγοστό φως, για πολλές ώρες.
    Δεν το άφησα ούτε στιγμή. Μέχρι το τέλος.

    Αριστούργημα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δεν μπόρεσα να το τελειώσω... Πολλή φαντασία (καλό αυτό), όμως λίγη ουσία...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μου είχε αρέσει τότε που το είχα διαβάσει αλλά συμφωνώ με Dynx, λίγη ουσία. Δεν με τραβάει να το ξαναδιαβάσω τώρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Γιάννης. Συμφωνώ. Δεν μπορεί να υπάρχει εραστής της λογοτεχνίας που να μην το έχει διαβάσει. Έστω κι αν θα σχηματίσει αρνητική εικόνα. Παρ' όλο το θόρυβο που ξεσήκωσε δεν έχω διαβάσει "Το σοφό παιδί".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αγαπητέ Strovolioti, είναι πραγματικά πολύ ωραίο συναίσθημα ο συνδυασμός ενός διαβάσματος με το χρόνο και τον τόπο που το απολαύσαμε. Σε καταλαβαίνω, μου έχει τύχει αρκετές φορές. Υπέροχο το μπλογκ σου, το παρακολουθώ ανελλιπώς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @Dynx και L. Εξαρτάται από τη σκοπιά που το προσλαμβάνει κάποιος. Πάντως είναι ένα βιβλίο που "σηκώνει" πολλή συζήτηση, πράγμα αδύνατο στη συντομία των μπλογκ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Τάσσομαι παρά τω πλευρώ των Dynx και L.
    Από τότε που άρχισα τις βολτίτσες στα βιβλιοφιλικά μπλογκ,έχω αντιληφθεί ότι μεγάλη μερίδα αναγνωστών θέλγεται από τα πολυσέλιδα βιβλία,με πλήθος ονομάτων,ιστοριών,αναφορών κλπ Εγώ αυτόν τον..."μαζοχισμό" δεν τον έχω και στο μυθιστρόρημα του Μάρκες είδα μια ομολογουμένως γοητευτική αφήγηση,αλλά και πολλή φλυαρία όπως και ένα αδιάφορο για μένα συμφυρμό του πραγματικού και του φανταστικού που -βρε αδερφέ- δεν είναι και κάτι τόσο ρηξικέλευθο ώστε να δρέπει δάφνες,στην ουσία μια επαναφορά είναι και τίποτ'άλλο,νέα είναι μόνο η ταμπέλα(μαγικός ρεαλισμός και άλλα...μαγικά!)
    Επίσης,αναγνώστρια,γράφεις " Δεν μπορεί να υπάρχει εραστής της λογοτεχνίας που να μην το έχει διαβάσει".Δε συμφωνώ.Μπορώ κάλλιστα να φανταστώ έναν σύγχρονο εραστή της λογοτεχνίας χωρίς Μάρκες,δε νομίζω ότι θα χάσει πολλά.Και μια που πιάσαμε και τη Λατινοαμερικάνικη,Μπολάνιο for ever!!! ;)

    Συγνώμη αν σας κούρασα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Αγαπητέ ετερώνυμε, όταν γράφω ότι "δεν πρέπει να υπάρχει εραστής της λογοτεχνίας που να μην το έχει διαβάσει" δεν εννοώ ότι κατ' ανάγκη πρέπει και να του αρέσει. Εννοώ ότι κάποιος που αγαπά τη λογοτεχνία δεν μπορεί να μην έχει άποψη για ένα βιβλίο που έκανε τόσο θόρυβο. Και για να έχει άποψη θα πρέπει να το διαβάσει. 'Ετσι τουλάχιστον αισθάνομαι εγώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Αναγνώστρια,εδώ κι αν διαφωνώ! Πιστεύω ότι αυτός που αγαπά τη λογοτεχνία δεν έχει άλλο χρέος πέρα από το χρέος απέναντι στην ίδια την αισθητική του.Η ανάγνωση βιβλίων που απλώς έκαναν θόρυβο απαιτείται για την κατάκτηση μιας επιφανειακής ενημέρωσης,που θα του επιτρέψει να συμμετέχει αβίαστα στα πηγαδάκια της καθημερινότητας.Αλλά αυτή η διάθεση ενημερώσεως πολύ απέχει από την πνευματική εσωστρέφεια που ωθεί τον άνθρωπο να ασχοληθεί με ό,τι αγγίζει τον έσω κόσμο του και όχι με ό,τι αγγίζει τις κορυφές των πωλήσεων.
    Για να έχει κάποιος άποψη(αν αυτό είναι το ζητούμενο,που όπως είπα δεν είναι!),σύμφωνοι,πρέπει να το διαβάσει,αν και στις περισσότερες περιπτώσεις αρκεί να φτάσεις μέχρι τα μισά(και λιγότερο) για να αντιληφθείς περί τίνος πρόκειται...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Αγαπητέ ετερώνυμε, πολύ χαίρομαι για την ανταλλαγή απόψεων. Δεν βρίσκει κανείς συχνά ανθρώπους με τους οποίους να συζητά σοβαρά για λογοτεχνία. Όταν λοιπόν γράφω για "βιβλία που έκαναν θόρυβο" δεν εννοώ ευπώλητα. Υπάρχουν βιβλία που αναφέρονται πρώτα σε πωλήσεις (ελληνικά κυρίως) και τα οποία δεν έχω διαβάσει ούτε και πρόκειται. Μιλώ όμως για βιβλία που θεωρήθηκαν σταθμός για την εποχή τους, που δέχτηκαν σοβαρή κριτική και που δεν σχολιάζονται και τόσο συχνά στα πηγαδάκια. Προκύπτει όμως από τα γραφόμενά σου, με τα οποία και συμφωνώ, ένα άλλο ερώτημα: Με ποια κριτήρια θα επιλέξει ο αναγνώστης το βιβλίο που "θα αγγίζει τον έσω του κόσμο";

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Όταν το κίνητρο είναι η ικανοποίηση της φιλέρευνης περιέργειας του αναγνώστη,πάω πάσο.Απλώς συχνά έχω διαπιστώσει ότι η τάση του ατόμου(ΚΑΙ του ατόμου-αναγνώστη,δυστυχώς)είναι η ένταξη στη λογοτεχνική μόδα,σε κάτι που θα τον προωθήσει σαν πύραυλο στη σφαίρα του ενημερωμένου,του σύγχρονου,του in. Π.χ. δεν είναι λίγοι οι γνωστοί μου που μπορούν να σου εξιστορήσουν μέχρι εξαντλήσεως την πλοκή στα βιβλία του Τατσόπουλου,της Καρυστιάνη,της Τριανταφύλλου κ.α. αλλά ουδέποτε μπήκαν στον κόπο να διαβάσουν Βιζυηνό! Για μένα αυτό είναι αδιανόητο!

    Χμ,σωστό το ερώτημά σου,αυτό είναι ένα ζήτημα.Αλλά δεν έχω απάντηση.Ίσως το ένστικτό μας,βοηθούμενο από δυο τρεις κριτικούς ή φίλους των οποίων τη διάνοια εκτιμούμε κι εμπιστευόμαστε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Ένα υπέροχο βιβλίο που ήθελα να διαβάσω από καιρό, μου λέγανε ότι ήτανε αρκετά βαρύ αλλά πραγματικά δεν έχω λόγια, !!Αριστούργημα! !!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Ένα υπέροχο βιβλίο που ήθελα να διαβάσω από καιρό, μου λέγανε ότι ήτανε αρκετά βαρύ αλλά πραγματικά δεν έχω λόγια, !!Αριστούργημα! !!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Ένα υπέροχο βιβλίο που ήθελα να διαβάσω από καιρό, μου λέγανε ότι ήτανε αρκετά βαρύ αλλά πραγματικά δεν έχω λόγια, !!Αριστούργημα! !!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή