Η ξυπόλυτη των Αθηνών

Η πιστή αναπαράσταση της Αθήνας του τέλους του 18ου αι. και τις αρχές του 20ου φαίνεται ότι είναι ο κύριος άξονας του καινούριου βιβλίου της Φιλομήλας Λαπατά, "Η ξυπόλυτη των Αθηνών" (Καστανιώτης 2010).

Η ιστορία αρχίζει το 1870, όταν ο άρχοντας Εμμανουήλ Χρυσολωράς, σπουδαίος γιατρός, έχοντας χάσει τη γυναίκα του, έρχεται από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα, μαζί με τις δυο του κόρες, Μαργιόλα και Κατίγκω. Κατοικεί σ' ένα εντυπωσιακό μέγαρο, στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου, ένα από τα ωραιότερα νεοκλασικά της Αθήνας, απέναντι από το Ιλίου Μέλαθρον και το Οφθαλμιατρείο Αθηνών.  Λίγο αργότερα θα φθάσει και η ανύπαντρη αδελφή του, η Κρυσταλλένια, μια ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία, που θα σταθεί σύμβουλος και συμπαραστάτης στις περιπέτειες της οικογένειας.

Η μια από τις δύο κόρες, η Μαργιόλα, παντρεύεται τον ψυχίατρο Αριστείδη Μπαλτατζή, ενώ η Κατίγκω τον ωραίο Φραγκίσκο Αλφιέρι, κόμη του Μονρεάλε της Σικελίας και εγκαθίσταται εκεί. Τη συνοδεύει η θεία της, η Κρυσταλλένια. Η Κατίγκω αποκτά τρεις κόρες, όμως η ζωή της κοντά στον κόμη δεν ήταν τόσο ρόδινη όσο ονειρεύτηκε. Το πάθος εκείνου για το τζόγο εξανεμίζει την περιουσία που η Κατίγκω είχε πάρει ως προίκα. Η αυτοκτονία του, που στον κόσμο παρουσιάστηκε ως ατύχημα, αναγκάζει την Κατίγκω να πάρει τις κόρες της και, πάντα με τη συντροφιά της Κρυσταλλένιας, να γυρίσει στην Αθήνα και να εγκατασταθεί στο πατρικό της.

Προσπαθεί να κρατήσει μια επίφαση αριστοκρατικής ζωής, όμως τα χρέη τρέχουν και  φτάνει στην οικονομική εξαθλίωση. Το μόνο που μπορεί να τη σώσει είναι να βρει ένα καλό γαμπρό για τη μεγάλη και πανέμορφη κόρη της, τη Λάουρα, που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα της τον τίτλο: Κοντέσα Λάουρα Αλφιέρι. Ένα γαμπρό που θα "αγόραζε" τον τίτλο και που θα μπορούσε να ξελασπώσει την οικογένεια από τα χρέη της. Ο γαμπρός δεν αργεί να βρεθεί. Είναι ο Ζακυνθινός Φίλιππος Ρώμας, ταπεινής καταγωγής, αμόρφωτος, αλλά αυτοδημιούργητος πάμπλουτος. Η Λάουρα, σαν άλλη Ιφιγένεια, αναγκάζεται να υποκύψει στην πίεση της μητέρας της και να θυσιαστεί, παίρνοντας κάποιον που όχι μόνο δεν αγαπά, αλλά και περιφρονεί. Ο μεγάλος έρωτας εκείνου θα λιώσει τον πάγο της ψυχρότητας και του εγωισμού της. Το happy end αναπόφευκτο.

Η Φιλομήλα Λαπατά ξέρει να αφηγείται, ξέρει να κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Παράλληλα με τα κεντρικά πρόσωπα, πολλά άλλα πορεύονται με τις δικές τους ιστορίες. Σαφής είναι η πρόθεση της συγγραφέως να αναπαραστήσει τη ζωή της κοσμοπολίτικης Αθήνας της Μπελ Επόκ. Τόσο σαφής που ενίοτε η συγγραφή παύει να είναι αυθόρμητη και γίνεται μια εκ προθέσεως κατασκευή, προϊόν ασφαλώς αξιέπαινης έρευνας και μελέτης της συγγραφέως, όμως συχνά ανιαρή για τον αναγνώστη. Για παράδειγμα, η λεπτομερής γεωγραφική θέση της Αθήνας ("στα βόρεια βρίσκεται η Πάρνηθα, δυτικά ο λόφος του Αιγάλεω με τον Ελαιώνα" κ.λπ.) η αναφορά των δρόμων και τοποθεσιών με τα παλιά τους ονόματα (οδός Προαστίου-σημερινή οδός Εμμανουήλ Μπενάκη, Χασάνι-σημερινό Ελληνικό, Ξηροτάγαρο-σημερινό Παλαιό Φάληρο κ. ά.) μπορεί να έχουν εγκυκλοπαιδική αξία, όχι όμως και λογοτεχνική. Το ίδιο κι όταν  μέσα από τις επιστολές της Μαργιόλας προς την Κατίγκω όταν αυτή βρισκόταν στη Σικελία, γίνονται αναφορές για τα πρώτα τραμ με άλογα της Αθήνας  (1882), για τα εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου (1893), για την οικονομική χρεωκοπία της Ελλάδας (1893), για τους πρώτους Ολυμπιακούς (1896) κ.λπ. κ.λπ. Χρήσιμα βέβαια όλα αυτά, αλλά η τεχνητή παρεμβολή τους μειώνει τη λογοτεχνική τους αξία.

Γενικά πρόκειται για ένα καλογραμμένο βιβλίο με χρήσιμες πληροφορίες, εύπεπτο, με αρκετά στοιχεία σοβαρής ροζ λογοτεχνίας που δικαιολογεί την κατάταξή του στα ευπώλητα.