Βασικά θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τα ιστορικά μυθιστορήματα σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Στη μια ομάδα μπορούμε να εντάξουμε τα μυθιστορήματα εκείνα στα οποία οι κεντρικοί ήρωες είναι φανταστικοί, τοποθετούνται όμως σε μια περασμένη εποχή που αναπαριστάται πιστά και αληθοφανώς. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα μυθιστορήματα στα οποία όχι μόνο το παρελθόν αναβιώνει πιστά, αλλά και οι χαρακτήρες είναι ιστορικά πρόσωπα, χωρίς βέβαια να αποκλείεται η ανάμιξη και φανταστικών προσώπων. Σ' αυτή τη δεύτερη κατηγορία ανήκει το "Θα πολεμάς με τους θεούς" (Πατάκης 2010), με υπότιτλο "Ένα μυθστόρημα για τον Λεωνίδα".
Σύμβολο ηρωισμού, αυτοθυσίας, υποταγής στο χρέος, πρόσωπο της ιστορίας, της μυθιστορίας, της ποίησης, προσλαμβάνει εδώ τις φυσιολογικές του διαστάσεις. Τι, αλήθεια, ξέρουμε γι' αυτό τον μακρινό ήρωα πέρα από την αυτοθυσία του στη μάχη των Θερμοπυλών; Πώς τον φανταζόμαστε; Μπορούμε να τον σκεφτούμε μεσήλικα με γκρίζα μαλιά, όπως ήταν όταν έπεφτε με τους τρακόσιους στις Θερμοπύλες; Ήταν παντρεμένος; Είχε παιδιά; Ποια ήταν η οικογένεια, η καταγωγή του; Ποιοι ήταν οι φίλοι του; Πώς έζησε τη ζωή του ως την ώρα της ύστατης θυσίας;
Η προσωπικότητα του Λεωνίδα αναδύεται μέσα από το πολυσέλιδο μυθιστόρημα του Στεφανάκη. Γίνεται ένα μικρό παιδί, ένας ζωηρός έφηβος, ένας νεαρός εραστής, ένας γενναίος πολεμιστής. Και μαζί του ξαναζωντανεύει ο αρχαίος κόσμος της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η ιστορία γίνεται ένα ζωντανό παρόν. Η ανατροφή των παιδιών, οι έρωτες και οι γάμοι, η στρατιωτική εκπαίδευση, οι διασκεδάσεις και η λατρεία των θεών, οι μαντείες και το πολίτευμα, η διατροφή και τα όπλα, οι πολιτικές συζητήσεις, οι σχέσεις των πόλεων, το εμπόριο και τα ταξίδια, οι κοινωνικές τάξεις, η φύση και οι θεσμοί προβάλλουν με όλη την αληθοφάνειά τους.
Οι προϋποθέσεις συγγραφής ενός τέτοιου έργου απαιτούν πολλή μελέτη, πολλή προετοιμασία. Ο αναγνώστης μπορεί να ανεχτεί την ανάμιξη φανταστικών και ιστορικών προσώπων, την απόδοση σκέψεων ή διαλόγων των οποίων η αυθεντικότητα δεν μπορεί να ελεγχθεί, δεν ανέχεται όμως ιστορικές ανακρίβειες. Από την άλλη, δεν σημαίνει ότι το κείμενο πρέπει να φορτώνεται με όλη τη συσσωρευμένη γνώση από την προετοιμασία του συγγραφέα. Έχω την άποψη ότι ο Στεφανάκης παραφόρτωσε το μυθιστόρημά του και ότι αυτό θα κέρδιζε από τη σύμπτηξή του και τον περιορισμό των λεπτομερειών. Εντούτοις, πολλές σελίδες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως παράλληλα κείμενα στη διδασκαλία της ιστορίας. Θα συνέβαλλαν, πιστεύω, στο να μετατραπεί το μάθημα από ανιαρή αποστήθιση γεγονότων και χρονολογιών, από ένα νεκρό παρελθόν σε κάτι σύγχρονο και ζωντανό. Δεν είναι κάτι που έγινε μια φορά και δεν επαναλαμβάνεται. Οι τελευταίες σκέψεις του Λεωνίδα, όπως ο συγγραφέας τις επινοεί και τις φαντάζεται, ανακαλούν στη σκέψη μας το μονόλογο του δικού μας, σύγχρονου ήρωα, του Γρηγόρη Αυξεντίου, έτσι όπως τις μετουσίωσε ποιητικά ο Γιάννης Ρίτσος στην εξαιρετική ποιητική σύνθεση "Αποχαιρετισμός".
Ζητήθηκε από τον συγγραφέα να πει τι σημαίνει ο τίτλος. Δεν απάντησε. "Θα προτιμούσα να είναι το μικρό μυστικό που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης", είπε. Θα αποπειραθώ μια ερμηνεία. Ο Λεωνίδας βρίσκεται στην Αίγινα. Γίνεται μια θυσία την οποία ακολουθεί η μαντεία. Ο γέροντας ιερέας προφητεύει στον Λεωνίδα πως "θα 'ρθει ο καιρός που τον Απόλλωνα θα προσβάλεις και τη βουλή του Δία θ' αψηφήσεις". Στη διαμαρτυρία του Λεωνίδα ότι σέβεται τους θεούς και ότι ποτέ δεν θα τους προσβάλει, ο γέροντας προφήτεψε:" Δεν θα μπορείς να κάνεις αλλιώς (...) θα πολεμάς με τους θεούς".
Και ήταν στη μεγάλη σπαρτιατική γιορτή των Καρνείων, αφιερωμένη στον Απόλλωνα, όταν αυστηρά απαγορευόταν η εμπλοκή σε πόλεμο, που ο Λεωνίδας αψηφώνας τη γιορτή ξεκίνησε για τις Θερμοπύλες. Τα είχε βάλει με τους θεούς.
Για το ίδιο βιβλίο και στο Βιβλιοκαφέ.
Σύμβολο ηρωισμού, αυτοθυσίας, υποταγής στο χρέος, πρόσωπο της ιστορίας, της μυθιστορίας, της ποίησης, προσλαμβάνει εδώ τις φυσιολογικές του διαστάσεις. Τι, αλήθεια, ξέρουμε γι' αυτό τον μακρινό ήρωα πέρα από την αυτοθυσία του στη μάχη των Θερμοπυλών; Πώς τον φανταζόμαστε; Μπορούμε να τον σκεφτούμε μεσήλικα με γκρίζα μαλιά, όπως ήταν όταν έπεφτε με τους τρακόσιους στις Θερμοπύλες; Ήταν παντρεμένος; Είχε παιδιά; Ποια ήταν η οικογένεια, η καταγωγή του; Ποιοι ήταν οι φίλοι του; Πώς έζησε τη ζωή του ως την ώρα της ύστατης θυσίας;
Η προσωπικότητα του Λεωνίδα αναδύεται μέσα από το πολυσέλιδο μυθιστόρημα του Στεφανάκη. Γίνεται ένα μικρό παιδί, ένας ζωηρός έφηβος, ένας νεαρός εραστής, ένας γενναίος πολεμιστής. Και μαζί του ξαναζωντανεύει ο αρχαίος κόσμος της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η ιστορία γίνεται ένα ζωντανό παρόν. Η ανατροφή των παιδιών, οι έρωτες και οι γάμοι, η στρατιωτική εκπαίδευση, οι διασκεδάσεις και η λατρεία των θεών, οι μαντείες και το πολίτευμα, η διατροφή και τα όπλα, οι πολιτικές συζητήσεις, οι σχέσεις των πόλεων, το εμπόριο και τα ταξίδια, οι κοινωνικές τάξεις, η φύση και οι θεσμοί προβάλλουν με όλη την αληθοφάνειά τους.
Οι προϋποθέσεις συγγραφής ενός τέτοιου έργου απαιτούν πολλή μελέτη, πολλή προετοιμασία. Ο αναγνώστης μπορεί να ανεχτεί την ανάμιξη φανταστικών και ιστορικών προσώπων, την απόδοση σκέψεων ή διαλόγων των οποίων η αυθεντικότητα δεν μπορεί να ελεγχθεί, δεν ανέχεται όμως ιστορικές ανακρίβειες. Από την άλλη, δεν σημαίνει ότι το κείμενο πρέπει να φορτώνεται με όλη τη συσσωρευμένη γνώση από την προετοιμασία του συγγραφέα. Έχω την άποψη ότι ο Στεφανάκης παραφόρτωσε το μυθιστόρημά του και ότι αυτό θα κέρδιζε από τη σύμπτηξή του και τον περιορισμό των λεπτομερειών. Εντούτοις, πολλές σελίδες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως παράλληλα κείμενα στη διδασκαλία της ιστορίας. Θα συνέβαλλαν, πιστεύω, στο να μετατραπεί το μάθημα από ανιαρή αποστήθιση γεγονότων και χρονολογιών, από ένα νεκρό παρελθόν σε κάτι σύγχρονο και ζωντανό. Δεν είναι κάτι που έγινε μια φορά και δεν επαναλαμβάνεται. Οι τελευταίες σκέψεις του Λεωνίδα, όπως ο συγγραφέας τις επινοεί και τις φαντάζεται, ανακαλούν στη σκέψη μας το μονόλογο του δικού μας, σύγχρονου ήρωα, του Γρηγόρη Αυξεντίου, έτσι όπως τις μετουσίωσε ποιητικά ο Γιάννης Ρίτσος στην εξαιρετική ποιητική σύνθεση "Αποχαιρετισμός".
Ζητήθηκε από τον συγγραφέα να πει τι σημαίνει ο τίτλος. Δεν απάντησε. "Θα προτιμούσα να είναι το μικρό μυστικό που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης", είπε. Θα αποπειραθώ μια ερμηνεία. Ο Λεωνίδας βρίσκεται στην Αίγινα. Γίνεται μια θυσία την οποία ακολουθεί η μαντεία. Ο γέροντας ιερέας προφητεύει στον Λεωνίδα πως "θα 'ρθει ο καιρός που τον Απόλλωνα θα προσβάλεις και τη βουλή του Δία θ' αψηφήσεις". Στη διαμαρτυρία του Λεωνίδα ότι σέβεται τους θεούς και ότι ποτέ δεν θα τους προσβάλει, ο γέροντας προφήτεψε:" Δεν θα μπορείς να κάνεις αλλιώς (...) θα πολεμάς με τους θεούς".
Και ήταν στη μεγάλη σπαρτιατική γιορτή των Καρνείων, αφιερωμένη στον Απόλλωνα, όταν αυστηρά απαγορευόταν η εμπλοκή σε πόλεμο, που ο Λεωνίδας αψηφώνας τη γιορτή ξεκίνησε για τις Θερμοπύλες. Τα είχε βάλει με τους θεούς.
Για το ίδιο βιβλίο και στο Βιβλιοκαφέ.
Ὡραιότατο μου φαίνεται. Θα πρέπει να το έχω υπόψη ΚΑΙ αυτό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν έχω ιδιαίτερη προτίμηση σ' αυτού του είδους βιβλία. Μου έκαναν όμως την τιμή να μου το αφιερώσουν η Νοέλ Μπάξερ και ο συγγραφέας και ένιωσα την υποχρέωση να το διαβάσω. Δεν το μετάνιωσα.
ΑπάντησηΔιαγραφή