Χήρα για ένα χρόνο

Ω! Τι βιβλίο! Απολαυστικό, ενδιαφέρον, εκτενές, χορταστικό! Το μυθιστόρημα του Τζον Ίρβινγκ "Χήρα για ένα χρόνο" (Μελάνι, 2011, μετ. Κίκα Κραμβουσάνου) παρά το μέγεθός του (641 σελίδες μεγάλου σχήματος 16χ23) είναι ένα γνήσιο page turner που κάνει τον αναγνώστη να μην το παρατά πριν φτάσει και στην τελευταία σελίδα. Το ενδιαφέρον του μυθιστορήματος δεν έγκειται μόνο στην πλοκή. Οφείλεται και στην τεχνική, στα προαναγγελλόμενα αλλά μη δηλούμενα αμέσως γεγονότα, στο φωτισμό της λεπτομέρειας, στην ειρωνεία, το χιούμορ, τη συγκίνηση, τους έντονα διαγραμμένους χαρακτήρες.

Προπάντων, το "Χήρα για ένα χρόνο" είναι ένα μυθιστόρημα για τον τρόπο που δουλεύει ο συγγραφέας. Πώς εμπνέεται; Χρησιμοποιεί μόνο τη φαντασία ή χρησιμοποιεί και προσωπικές εμπειρίες; Πώς δουλεύει η σκέψη του συγγραφέα; Να τι λέει η Ρουθ, κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος, συγγραφέας η ίδια, σε μια διάλεξή της: "Να την εδώ, ένθερμη υποστηρίκτρια της ανόθευτης φαντασίας σε αντιπαράθεση με την επεξεργασμένη μνήμη, να εκθειάζει την ανωτερότητα της επινοημένης λεπτομέρειας σε αντιπαράθεση με την προσωπική εμπειρία της αυτοβιογραφίας. Να την εδώ, υμνώντας τις αρετές της απ' αρχής δημιουργίας εντελώς μυθικών προσώπων σε αντιπαράθεση με τον εποικισμό ενός μυθιστορήματος με συγγενείς και φίλους-"παλιούς εραστές και λοιπές απομιμήσεις αδιάφορων ανθρώπων από την καθημερινότητά μας". Κι όμως σύντομα θα διαψευστεί σ' αυτή τη βεβαιότητά της.

Αλλού πάλι θα πει: "Αν είσαι συγγραφέας, το πρόβλημα είναι ότι, όταν προσπαθείς να δώσεις στο μυαλό σου την εντολή να σταματήσει να επεξεργάζεται το εν εξελίξει μυθιστόρημα, η φαντασία σου δεν υπακούει και απλά συνεχίζει. Δεν υπάρχει διακόπτης να την κλείσεις".

Όλοι σχεδόν οι χαρακτήρες είναι συγγραφείς ή σχετίζονται με το βιβλίο. Το βασικό πρόσωπο, η Ρουθ Κόουλ, είναι μια επιτυχημένη, ευπώλητη συγγραφέας. Ο πατέρας της, Τεντ Κόουλ, είναι διάσημος συγγραφέας και εικονογράφος παιδικών βιβλίων, η μητέρα της, η Μάριον, έγραψε μερικά όχι και τόσο επιτυχημένα αστυνομικά βιβλία, ο Άλαν, πρώτος σύζυγος της Ρουθ ήταν εκδότης και επιμελητής βιβλίων, ο νεαρός, όταν αρχίζει το βιβλίο Έντι Ο'Χέαρ εξελίσσεται κι αυτός σε συγγραφέα, αν και όχι τόσο σημαντικό. Η Χάννα, αχώριστη φίλη της Ρουθ, που δεν βάζει φραγμούς στην ικανοποίηση των σεξουαλικών της επιθυμιών, είναι δημοσιογράφος και αρθρογράφος. Κι ένας από τους πιο ωραίους χαρακτήρες του πολυπρόσωπου μυθιστορήματος, ο Ολλανδός υπαστυνόμος Χάρρυ Χούκστρα, είναι λάτρης των βιβλίων και της ανάγνωσης,

Η ιστορία αρχίζει το 1958, όταν ο δεκαεξάχρονος Έντι Ο'Χέαρ στέλλεται το καλοκαίρι ως βοηθός του συγγραφέα παιδικών βιβλίων Τεντ Κόουλ, του οποίου η κόρη Ρουθ είναι μόλις 4 χρόνων. Πολύ σύντομα ο νεαρός θα γίνει εραστής της κατά 23 χρόνια μεγαλύτερής του Μάριον, συζύγου του Τεντ. Με μια τολμηρή σκηνή σεξ ανοίγει το βιβλίο. Άλλωστε οι πολλές σεξουαλικές σκηνές του βιβλίου είναι απ' αυτές που θα χαρακτηρίζονταν "ακατάλληλες για ανηλίκους".

Η πρώτη αυτή σεξουαλική εμπειρία θα σημαδέψει για πάντα τον Έντι. Ερωτεύεται βαθιά τη Μάριον, μ' έναν έρωτα που θα κρατήσει μια ζωή. Η Μάριον μέσα απ' αυτή τη σχέση ζητάει να ξορκίσει τους δαίμονές της. Κουβαλάςι μέσα  της ένα βαθύτατο τραύμα, από το οποίο δεν θα γιατρευτεί ποτέ. Τα δυο αγόρια της, 15 και 17 χρόνων είχαν βρει τραγικό θάνατο σε δυστύχημα. Το μαθαίνουμε από την αρχή, αλλά η αφήγηση των λεπτομερειών, από τις πιο δυνατές και συγκινητικές στιγμές του βιβλίου, θα έρθει, σύμφωνα με την τεχνική του συγγραφέα, πολύ αργότερα. 

Ο συγγραφέας δεν παρακολουθεί τους ήρωές του σ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Από το καλοκαίρι του 1958, όταν γνωρίζουμε τα κύρια πρόσωπα του έργου, μεταφερόμααστε στο δεύτερο μέρος του βιβλίου στο φθινόπωρο του 1990, όταν "Ο Έντι (ήταν) στα σαράντα οχτώ του, η Ρουθ στα τριάντα έξι, ο Άλαν στα πενήντα τέσσερα, η Χάννα στα τριάντα πέντε, ο Τεντ στα εβδομήντα επτά". Η Μάριον δεν αναφέρεται. Το καλοκαίρι εκείνο του 1958 είχε εγκαταλείψει το σπίτι, τον άντρα, τη μικρή της κόρη. Θα τη ξανασυναντήσουμε 37 χρόνια αργότερα, όταν το βιβλίο τελειώνει, το φθινόπωρο του 1995.

Τοπικό πλαίσιο του έργου είναι κυρίως το Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης, αλλά μέρος του έργου διαδραματίζεται και στην Ευρώπη, στη Γερμανία, αλλά κυρίως στο Άμπστερνταμ, όπου η Ρουθ πηγαίνει για παρουσίαση του βιβλίου της. Εκεί, για τις ανάγκες του καινούριου βιβλίου που ετοιμάζει και σε αντίθεση με ό,τι είχε υποστηρίξει κάποτε για  έμπνευση μόνο από τη φαντασία, τριγυρίζει στα δρομάκια της συνοικίας των "κόκκινων φαναριών", με τις βιτρίνες όπου οι πόρνες επιδεικνύουν το "εμπόρευμά" τους, γιατί θέλει να τα εντάξει στο μυθιστόρημά της. Η εξέλιξη προσιδιάζει σε αστυνομικό μυθιστόρημα.

Παρ' όλο ότι το "Χήρα για ένα χρόνο" είναι ένα απολαυστικό, πολυεπίπεδο έργο, με απογοήτευσε το τέλος που μοιάζει με κατάληξη έργου ροζ λογοτεχνίας. Θα περίμενα κάτι πιο ευρηματικό από τον Τζον Ίρβινγκ.