Εις γην Χαναάν

Το μυθιστόρημα του Σεμπάστιαν Μπάρυ "Εις γην Χαναάν" (Καστανιώτης 2011, μετ. Αύγουστος Κορτώ) πατάει πάνω στ' αχνάρια του επίσης δικού του "Μυστική γραφή". Και στα δυο παρακολουθούμε το μονόλογο μιας γυναίκας, αν και στη "Μυστική γραφή" ακουγόταν και μια ανδρική φωνή.

Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πώς ένας άνδρας συγγραφέας μπορεί να εισχωρήσει τόσο πολύ στη γυναικεία ψυχοσύνθεση. Δεν είναι σύνηθες στην πρωτοπρόσωπη λογοτεχνική γραφή ο συγγραφέας να υποδύεται ένα διαφορετικό φύλο. Όμως εδώ ακριβώς έγκειται η ικανότητα του μεγάλου συγγραφέα, που δεν στηρίζεται στο αυτοβιογραφικό στοιχείο, όπως συχνά συμβαίνει κυρίως με τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, αλλά πλάθει ένα καινούριο σύμπαν εξαρχής.

Και πάλι η Ιρλανδία. Αλλά η Ιρλανδία υπάρχει μόνο στην αρχή της ιστορίας, γιατί το μεγαλύτερο μέρος τοποθετείται στη "Γη Χαναάν", στη Γη της Επαγγελίας, στην Αμερική, όπου κατατρεγμένοι Ιρλανδοί αναζήτησαν τη σωτηρία, αλλά που τελικά αποδείχτηκε ότι δεν ήταν καθόλου "Γη Χαναάν".

Η ογδονταενιάχρονη Λίλι Μπιρ, κόρη αξιωματικού του βρετανικού στέμματος, γεννημένη σε μια Ιρλανδία που σπαρασσόταν από τον εμφύλιο, αναπολεί την ταραγμένη της ζωή, δηλώνοντας εξαρχής ότι όταν φτάσει στο τέλος της αφήγησης, θα θέσει τέρμα στη ζωή της. Στη μακρά ζωή της άντεξε πολλά: κατατρεγμούς, θανάτους, εγκατάλειψη, πόνο, πένθος. Όμως δεν μπορεί να αντέξει το θάνατο του εγγονού της. Γι' αυτό και τα δεκαεπτά κεφάλαια του βιβλίου τιτλοφορούνται "Πρώτη μέρα χωρίς τον Μπιλ", "Δεύτερη μέρα χωρίς τον Μπιλ" κ.ο.κ.

Οι σκέψεις προχωρούν συνειρμικά. Απ' το οδυνηρό παρόν στη μακρά, βασανισμένη της ζωή. Κατά τη δεκαετία του '20 καταφεύγει με τον αγαπημένο της Τατζ, τον οποίο καταδιώκουν οι αυτονομιστές, στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Σικάγο. Εκεί, στη "Γη Χαναάν", θα συναντήσει τη σκληρότητα και την εγκατάλειψη, αλλά και την καλοσύνη και τη συμπαράσταση. Οι πόλεμοι του 20ου αιώνα της πήραν τους αγαπημένους της. Ο αδελφός της σκοτώνεται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πρώτος της άνδρας πέφτει θύμα του ιρλανδικού εμφύλιου. Ο δεύτερος σύζυγος την εγκαταλείπει αναίτια και ξαφνικά, ο γιος της γυρίζει αλλαγμένος από τον πόλεμο του Βιετνάμ κι ο εγγονός της τελικά αυτοκτονεί μετά την επάνοδό του από τον πόλεμο του Κόλπου.

Κι όμως η αναπόληση όλων αυτών των δεινών γίνεται με μια ηρεμία και μια αποδοχή του αναπόδραστου, αφήνοντας στον αναγνώστη μια γαλήνη. Η Λίλι Μπιρ θλίβεται "έως θανάτου", αλλά πουθενά δεν δυσνασχετεί, δεν αποδίδει ευθύνες σε κανένα, είναι έτοιμη να συγχωρέσει. "Το να θυμάσαι καμιά φορά είναι μεγάλη λύπη, μα όταν τελειώσει η αναθύμηση, σου 'ρχεται μια πολύ παράξενη γαλήνη. Διότι έχεις καρφώσει τη σημαία σου στην κορυφή της λύπης. Την έχεις κατακτήσει".

Η ποιητικότηα της γλώσσας του Μπάρυ, οι ανατροπές που κι αυτές δεν έρχονται απότομα και αιφνιδιαστικά, η ηρεμία της αφήγησης, δικαιώνουν την ευρεία αποδοχή της οποίας έτυχε το βιβλίο.