Αναγνωστικές αναπολήσεις

Τούτες τις μέρες κάποια διαβάσματα με ξαναγύρισαν πίσω, σε καιρούς περασμένους. Ξαναδιαβάσματα, θα 'λεγα καλύτερα, γιατί και τα τρία αναγνώσματα που μου κράτησαν συντροφιά την εβδομάδα που πέρασε τα είχα διαβάσει χρόνια πριν. Αφορμή για το ξαναδιάβασμά τους υπήρξε ο εντοπισμός τους ως ελεύθερων, ανοικτών αναγνωσμάτων στο διαδίκτυο και επομένως η δωρεάν απόκτησή τους στον e-reader μου, από τη διεύθυνση http://www.openbook.gr/
Ξεκινώ από τον "Τρελαντώνη" της αγαπημένης Πηνελόπης Δέλτα. Ξανάζησα όχι μόνο τη χαρούμενη ανεμελιά των τεσσάρων αδελφιών που με τόση νοσταλγία περιγράφει η Δέλτα, αλλά και τη δική μου ηλικία της αθωότητας. Θυμάμαι, όταν μικρή το πρωτοδιάβαζα, πόσο ζήλευα αυτά τα ωραία σπίτια, τα παιδιά με τις υπηρέτριες και την Αγγλίδα δασκάλα, αλλά ταυτόχρονα ταυτιζόμενη μαζί τους, ξέφευγα από το φτωχικό, επαρχιακό περιβάλλον της  εποχής στο οποίο ζούσα.

"Ο Τρελαντώνης" θεωρείται το πιο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα. Σ' αυτό, τα τέσσερα αδέλφια στέλνονται ένα καλοκαίρι από τους γονείς τους, που έμεναν στην Αίγυπτο, στους θείους τους στον Πειραιά. Βρισκόμαστε στο τέλος του 19ου αι. Παρακολουθούμε τη ζωή των παιδιών μέσα σ'αυτό το μεγαλοαστικό περιβάλλον, σε μια γειτονιά με ωραία, πλούσια εξοχικά, ανάμεσα στα οποία και του ίδιου του βασιλιά. Προβάλλονται οι σκανταλιές του Αντώνη, η αυστηρή πειθαρχία που απαιτούσε η εποχή και οι τιμωρίες για τις αθώες παιδικές αταξίες, αλλά μέσα  από το βιβλίο αναδύεται μια ολόκληρη εποχή.
Η δεύτερη αναγνωστική μου αναπόληση ήρθε με το διήγημα του Βιζυηνού "Μοσκώβ Σελήμ". Η εποχή και πάλι ο 19ος αι. Πόση διαφορά όμως και στη γλώσσα και στο θέμα. Εδώ απολαμβάνουμε (όσοι αξιωθήκαμε να την κατανοούμε) την ομορφιά, την πύκνωση, την καίρια διατύπωση της καθαρεύουσας του Βιζυηνού. Είναι η θλιβερή ιστορία ενός Τούρκου, όπως αυτός την αφηγείται στον συγγραφέα. Στοιχεία ψυχογραφικά, κοινωνικά, χαρακτηριστικά της σουλτανικής Τουρκίας, στοιχεία πολιτικά, οι πόλεμοι του δεύτερου μισού του 19ου αι. περνούν μέσα από την αφήγηση του αγαθού Τούρκου, που γέμισε τραύματα το κορμί του πολεμώντας για τον Σουλτάνο και το έθνος του, για να γνωρίσει την αληθινή ανθρώπινη συμπόνια και καλοσύνη μόνο όταν έζησε ως αιχμάλωτος των Ρώσων. Στη θαυμάσια αυτή νουβέλα μέσα  από την ατομική περίπτωση του Μοσκώβ Σελήμ διαζωγραφείται ένας κόσμος και μια εποχή.

Το τρίτο ανάγνωσμα με οδήγησε στην αναπόληση των φοιτητικών χρόνων. Ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος (1868-1920) με το "Φθινόπωρο" περιλαμβανόταν στην εξεταστέα ύλη. Θυμάμαι πως ούτε τότε μου άρεσε αυτό το έργο ούτε και τώρα με ενθουσίασε. Πιστεύω πως έχει πια γραμματολογική μόνο σημασία, γιατί καθώς γράφει και ο Απόστολος Χατζίνης  (Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, Αθήνα, 1958) "αποτελεί το πρώτο συμβολιστικό μυθιστόρημα στη νεοελληνική λογοτεχνία". Υπάρχει μια διάχυτη μελαγχολία, καθόλου δράση, σύντομοι διάλογοι και περισσότερες σιωπές, μια θολή ατμόσφαιρα στη φύση και στις ψυχές των ανθρώπων.
Όλοι εμείς οι βιβλιόφιλοι ψάχνουμε απεγνωσμένα για το καινούριο βιβλίο που θα μας συναρπάσει. Σκέφτομαι πως κάποτε αξίζει να ξαναγυρίζουμε και στα παλιά.

Σημ. Οι φωτογραφίες των εξωφύλλων είναι βεβαίως από νεότερες εκδόσεις.