Αρχαίο φως
Καστανιώτης, 2013
Μετ. Τόνια Κοβαλένκο
Πολλές φορές έχει γίνει συζήτηση και σ' αυτά εδώ τα βιβλιοφιλικά blogs για το τι είναι καλή λογοτεχνία. Σπάνια παίρνω μέρος σε παρόμοιες θεωρητικές συζητήσεις. Προτιμώ έμπρακτα να καταγράφω τη γνώμη μου για συγκεκριμένα βιβλία. Και, ναι, το τελευταίο βιβλίο που διάβασα είναι καλή λογοτεχνία.
Πρόκειται για το μυθιστόρημα "Αρχαίο φως", του Τζων Μπάνβιλ, του οποίου το εξίσου καλό "Θάλασσα" πήρε το 2005 το βραβείο Man Booker. Αν κάποιος αναζητά στο μυθιστόρημα την ενδιαφέρουσα πλοκή, το μύθο, την υπόθεση και την περιέργεια πώς θα τελειώσει, ας μη το διαβάσει. Όλη η υπόθεση μπορεί να συνοψιστεί στην εναρκήρια πρόταση: "Ο Μπιλ Γκρέι ήταν ο καλύτερός μου φίλος κι εγώ αγάπησα τη μητέρα του". Είναι σαν να έχουν ειπωθεί τα πάντα, γιατί αυτή είναι η ιστορία. Ένας δεκαπεντάχρονος νεαρός, ο Αλεξάντερ Κλιβ, δημιουργεί δεσμό με την κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερή του κυρία Γκρέι (έτσι την αποκαλεί σ' όλο το βιβλίο, παρά τη στενή τους σχέση).
Όμως η σχέση αυτή και όλα όσα περιστρέφονται γύρω της, τα ακούμε αφηγούμενα ως ανάμνηση του Κλιβ πενήντα χρόνια αργότερα. Η μνήμη. Η μνήμη είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής της ιστορίας. "Τι ανακαλώ από αυτήν, τώρα, σε ετούτες τις ήπιες, ωχρές μέρες καθώς η χρονιά εκπνέει; Εικόνες από το μακρινό παρελθόν συνωστίζονται στο μυαλό μου και τις περισσότερες φορές δεν είμαι βέβαιος αν πρόκειται για αναμνήσεις ή επινοήσεις. Όχι πως υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο, για να μην πω ότι δεν διαφέρουν σε τίποτα" (σ.13). Και το θέμα μνήμη επανέρχεται διαρκώς. "Τι περίεργες αυτές οι τρύπες που ανακαλύπτει κανείς όταν ψαύει επίμονα το σαρακοφαγωμένο ύφασμα του παρελθόντος" (σ. 121). Κι αλλού: "Τα εκτιμούσα και τότε όλα αυτά όπως κάνω τώρα ή μήπως τα εξιδανικεύει η ύστερη γνώση;" (σ. 150). Το παρελθόν δεν είναι μόνο ό,τι θυμόμαστε, είναι κι ό,τι έχουμε επινοήσει συμπληρώνοντάς το.
Ο Κλιβ που αναπολεί και αφηγείται, είναι ηθοποιός. Υπήρξε κυρίως ηθοποιός θεάτρου, τώρα όμως τον καλούν να ενσαρκώσει κινηματογραφικά έναν διανοούμενο, τον Άξελ Βάντερ, σε μια ταινία με το χαρακτηριστικό τίτλο "Η επινόηση του παρελθόντος". Συμπρωταγωνίστριά του είναι η νεαρή ηθποιός Ντον Ντέβονπορτ, της οποίας η απόπειρα αυτοκτονίας συνείρεται στη σκέψη του Κλιβ με την πριν από δέκα χρόνια αυτοκτονία της κόρης του. Η ανάμνηση του θανάτου της κόρης επίσης σκιάζει όλο το βιβλίο. Μνήμη-παρελθόν-θάνατος. Μήπως δεν είναι αλληλένδετα;
Ψυχολογική εμβάθυνση στο χαρακτήρα ενός δεκαπεντάχρονου αγοριού, η παλιά ερειπωμένη αγροικία στην οποία συναντώνται οι δυο εραστές, εικόνες του φυσικού περιβάλλοντος, όλα αναπλάθονται στη μνήμη, ενώ το ερώτημα αν έτσι έγιναν τα πράγματα ή μήπως η επινόηση συμπλήρωσε τα κενά, επανέρχεται διαρκώς.
Όσο κι αν ξέρουμε από την αρχή σχεδόν όλη την υπόθεση, στο τέλος μια ανατροπή ρίχνει ένα καινούριο φως στο παρελθόν.
Και ο τίτλος; Ποιο είναι το αρχαίο φως; Υπάρχει μια αναφορά, μια εικόνα που επιτρέπει πολλαπλές ερμηνείες: "Ένα απομεσήμερο στην αγροικία του Κότερ, με τον ήλιο να πέφτει υπό γωνία πάνω μας μέσα από ένα ψηλά τοποθετημένο, ραγισμένο τζάμι, μου εξήγησε πώς αξιοποιεί σωστότερα ο οικοδεσπότης το φυσικό, το αρχαίο φως..." (σ. 77).
Ο Κλιβ που αναπολεί και αφηγείται, είναι ηθοποιός. Υπήρξε κυρίως ηθοποιός θεάτρου, τώρα όμως τον καλούν να ενσαρκώσει κινηματογραφικά έναν διανοούμενο, τον Άξελ Βάντερ, σε μια ταινία με το χαρακτηριστικό τίτλο "Η επινόηση του παρελθόντος". Συμπρωταγωνίστριά του είναι η νεαρή ηθποιός Ντον Ντέβονπορτ, της οποίας η απόπειρα αυτοκτονίας συνείρεται στη σκέψη του Κλιβ με την πριν από δέκα χρόνια αυτοκτονία της κόρης του. Η ανάμνηση του θανάτου της κόρης επίσης σκιάζει όλο το βιβλίο. Μνήμη-παρελθόν-θάνατος. Μήπως δεν είναι αλληλένδετα;
Ψυχολογική εμβάθυνση στο χαρακτήρα ενός δεκαπεντάχρονου αγοριού, η παλιά ερειπωμένη αγροικία στην οποία συναντώνται οι δυο εραστές, εικόνες του φυσικού περιβάλλοντος, όλα αναπλάθονται στη μνήμη, ενώ το ερώτημα αν έτσι έγιναν τα πράγματα ή μήπως η επινόηση συμπλήρωσε τα κενά, επανέρχεται διαρκώς.
Όσο κι αν ξέρουμε από την αρχή σχεδόν όλη την υπόθεση, στο τέλος μια ανατροπή ρίχνει ένα καινούριο φως στο παρελθόν.
Και ο τίτλος; Ποιο είναι το αρχαίο φως; Υπάρχει μια αναφορά, μια εικόνα που επιτρέπει πολλαπλές ερμηνείες: "Ένα απομεσήμερο στην αγροικία του Κότερ, με τον ήλιο να πέφτει υπό γωνία πάνω μας μέσα από ένα ψηλά τοποθετημένο, ραγισμένο τζάμι, μου εξήγησε πώς αξιοποιεί σωστότερα ο οικοδεσπότης το φυσικό, το αρχαίο φως..." (σ. 77).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου