Αποκαΐδια και βατόμουρο γλυκό

Φωτεινή Ναούμ
Αποκαΐδια και βατόμουρο γλυκό
Λιβάνης, 2013

Ομολογώ ότι ποτέ δεν θα διάλεγα βιβλίο μ' αυτό τον τίτλο, που παραπέμπει σε βιβλίο "ροζ λογοτεχνίας". Αν το διάβασα, είναι γιατί αφενός είχα γνωρίσει τη συγγραφέα από το πολύ καλό βιβλίο της "Ο διαχειριστής", αφετέρου γιατί η ίδια είχε την καλοσύνη να μου το στείλει.

Μέχρι περίπου το μισό (από σύνολο 461 σελίδων) μου κράτησε αδιάπτωτο το ενδιαφέρον, που δυστυχώς στη συνέχεια δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που μου δημιούργησε η αρχή. Η ιστορία αρχίζει σ' ένα μικρό, φτωχό χωριό, κοντά στην Κομοτηνή, προς το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένα κορίτσι, η Κομνηνή, φανερώνει ήδη από τα επτά της χρόνια, την ομορφιά, την εξυπνάδα, το δυναμικό της χαρακτήρα, την έφεσή της για μόρφωση, σε μια εποχή που τα γράμματα δεν θεωρούνταν απαραίτητα για τα κορίτσια. Καθώς το έργο προχωρούσε και η Κομνηνή μεγάλωνε, μου θύμιζε πότε τη Σμαραγδή από την "Παναγιά τη Γοργόνα" και πότε τη Σκάρλετ του "Όσα παίρνει ο άνεμος". Πανέμορφη, αισθησιακή, δεν αφήνει κανένα άντρα ασυγκίνητο, αλλά και η ίδια δεν διστάζει να ανταποκριθεί στις ερωτικές προκλήσεις και πολύ συχνά να τις δημιουργεί.

Ο δυναμικός της χαρακτήρας κυριαρχεί σ' ολόκληρο το βιβλίο. Με το δυναμισμό, την ομορφιά, τη σεξουαλικότητα αλλά και την πονηριά, θα μπορέσει να ξεφύγει από το στενό περίγυρο και τη μίζερη ζωή του χωριού. Θα αποκτήσει πλούτη, θα αναπτύξει πρωτοβουλίες, αλλά δυστυχώς εκείνο που προβάλλεται στο βιβλίο είναι κυρίως η σεξουαλικότητά της και μέσω αυτής και όχι με τα άλλα της προσόντα θα πετύχει τους στόχους της.

Γύρω της πλήθος άλλοι χαρακτήρες δίνονται από τη συγγραφέα με περιγραφική δύναμη και ζωντάνια. Οι φτωχοί και αμόρφωτοι γονείς της, ο δάσκαλος του χωριού χάρις στον οποίο  μπόρεσε να φοιτήσει στο σχολείο, ο ηλικιωμένος πρώτος της άντρας, ο γιος της, οι παιδικοί του φίλοι, ο Μεχμέτ, ο μεγάλος έρωτας της ζωής της και πλήθος άλλοι. Ξεχωριστός χαρακτήρας είναι αυτός της συνονόματης γιαγιάς της, κοντά στην οποία βρίσκει τη στοργή και την αγάπη που της είχαν στερήσει οι γονείς της. Η γιαγιά θα είναι και ο μυστικοσύμβουλός της σε κάθε δύσκολη στιγμή και η γυναικεία πονηριά που τη χαρακτηρίζει δεν είναι άσχετη με τις συμβουλές της γιαγιάς.

Πιστεύω ότι η Ναούμ δεν αξιοποίησε όσο και όπως θα μπορούσε τόσο τις δυνατότητες που έχει η ίδια όσο και τις ευκαιρίες που της έδινε το θέμα της. Για παράδειγμα, η Κομοτηνή, όπου διαδραματίζεται το μεγαλύτερο μέρος του έργου, παρείχε την ευκαιρία για την πληρέστερη απόδοση του ιδιαίτερου πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης. Επίσης δεν αξιοποιήθηκε το χρονικό πλαίσιο μιας πολύ ενδιαφέρουσας εποχής και όταν τελειώνει το βιβλίο, εξήντα περίπου χρόνια από τότε που άρχισε, δεν διακρίνουμε καμιά σχεδόν αλλαγή σε κοινωνικές συνθήκες,  περιβάλλον κ.λπ.

Δυο παρένθετες ιστορίες που από μόνες τους έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, η ιστορία του Ρούση που μετά το θάνατο της αγαπημένης του ζει σαν ερημίτης στο βουνό και η ιστορία ενός τσιγγάνου με το φίδι, συνδέονται πολύ χαλαρά με τον κύριο κορμό της ιστορίας και ο αναγνώστης μένει με την απορίας της σχέσης τους με το θέμα.

Έχω ξαναγράψει ότι δεν κατανοώ γιατί τα "ευπώλητα" πρέπει να είναι περίπου γύρω στις 500 σελίδες, πράγμα που αναγκάζει τους συγγραφείς να "ξεχειλώνουν" την έμπνευσή τους. Πιστεύω κάτι τέτοιο συνέβη και με αυτό το βιβλίο. Οι ιστορίες των τεσσάρων φίλων, μεταξύ των οποίων και ο γιος της Κομνηνής, επεκτείνει μεν, αλλά αποδυναμώνει το έργο. Οπωσδήποτε, αν η Ναούμ ήθελε να γράψει ένα "ευπώλητο", ασφαλώς το πέτυχε με την ηρωίδα της που "...απ' όπου περνούσε άφηνε πίσω της μια μυρωδιά από αποκαΐδια, μα κι από βατόμουρο γλυκό". Κρίμα όμως γιατί πιστεύω ότι έχει δυνατότητες για κάτι πολύ καλύτερο.