Πάσχα στον Έβρο

Για μια ακόμα χρονιά Πάσχα στην αγαπημένη γη της Ελλάδας, της πιο όμορφης χώρας του κόσμου. Φετινή επιλογή η ακριτική περιοχή του Έβρου.

Από τη Θεσσαλονίκη διασχίζουμε με άνεση την Εγνατία οδό, τελειωμένη μόλις το 2009, χαραγμένη αιώνες πριν απ’ τους Ρωμαίους, δρόμο που ένωνε τη Δυτική με την Ανατολική Αυτοκρατορία και που σήμερα φτάνει από την Ηγουμενίτσα ως τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Σταματάμε για το γεύμα στην όμορφη, παραθαλάσσια Ηρακλείτσα, όπου η ευθυμία και η ευπροσηγορία του εστιάτορα ενισχύει τη χαρούμενη εκδρομική διάθεση.

Άποψη της Ηρακλείτσας

Πρώτη εντύπωση από την Αλεξανδρούπολη, που δεν θα διαφοροποιηθεί όσες μέρες θα μείνουμε εκεί: μια ήρεμη, όμορφη, παραλιακή πόλη, με ήσυχους κι ευγενικούς κατοίκους. Το ξενοδοχείο μας, το ωραιότατο Classical Egnatia Grand, κτισμένο μέσα σε πάρκο, απλώνει τους καταπράσινους κήπους του ως τη θάλασσα. Κάποια δέντρα δεν πρόλαβαν ακόμα ν’ ανθίσουν, χωρίς αυτό να μειώνει την ομορφιά του τοπίου. Στο βάθος μόλις αχνοφαίνεται η Σαμοθράκη με την κορυφή του βουνού της ακόμη χιονισμένη.

Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης

Από τον κήπο του ξενοδοχείου. Στο βάθος η Σαμοθράκη

Στον πανέμορφο κήπο του ξενοδοχείου Egnatia Grand ο οβελίας ετοιμάζεται

Καινούρια πόλη η Αλεξανδρούπολη, στη θέση ενός παλιού οικισμού με τ’ όνομα Δεδεαγάτς, σχεδιάστηκε ρυμοτομικά από τους Ρώσους που την πήραν από τους Τούρκους το 1878. Τη Βουλγαρική κυριαρχία που ακολούθησε τερμάτισε η ενσωμάτωσή της στην ελληνική επικράτεια το 1920 και το παλιό Δεδεαγάτς μετονομάστηκε σε Νεάπολη, όνομα που κράτησε πολύ λίγο. Η επίσκεψη εκεί του λιγόζωου, άτυχου βασιλιά Αλέξανδρου της έδωσε το σημερινό της όνομα.

Σήμα κατατεθέν της πόλης ο φάρος της, που χτίστηκε το 1880 σχεδόν ταυτόχρονα με το λιμάνι της. Ακοίμητος φρουρός του λιμανιού, επιβλέπει τις καφετέριες που απλώνονται στα πόδια του, ενώ η μουσική των νερών συνοδεύει τη ραστώνη των θαμώνων.

Ο φάρος

Πλάι στο φάρο το μνημείο ευγνωμοσύνης σε μια όχι και τόσο γνωστή Θρακιώτισσα ηρωίδα της Επανάστασης, τη Δόμνα Βισβίζη. Ακούμε την ιστορία της, την προσφορά εκείνης, του συζύγου, των πέντε παιδιών της, όλης της μεγάλης περιουσίας τους στον αγώνα, αλλά και το θλιβερό, άδοξο τέλος της (πέθανε στον Πειραιά το 1852 φτωχή και περιφρονημένη) κι αναλογιζόμαστε όχι χωρίς θλίψη, το παρόμοιο τέλος των πιο αγνών και ιδεολόγων αγωνιστών.

Η Δόμνα Βισβίζη

Ο Έβρος, το μεγάλο ποτάμι, το φυσικό σύνορο Ελλάδας-Τουρκίας, που πηγάζει από την οροσειρά Ρίλα της Βουλγαρίας και καταλήγει στο Θρακικό πέλαγος, μας συνοδεύει στην πορεία μας προς τα βόρεια του νομού. Πρασινάδες, νερά, αλλού στενότερο κι αλλού πλατύτερο το ποτάμι, καταλήγει στο περίφημο Δέλτα, ένα προστατευόμενο υγροβιότοπο, πλούσιο σε ιχθυοπανίδα και περιζήτητο κυνηγότοπο. Δεν έχουμε χρόνο για να το τριγυρίσουμε με τις ειδικές βάρκες, όμως έστω και λίγο θα χαρούμε την άπλα του και λίγα υδρόβια πτηνά.

Στο Δέλτα του Έβρου



Σε μικρή απόσταση από το Δέλτα του Έβρου βρίσκεται η πόλη Φέρες. Είναι πραγματικά μεγάλη η συγκίνηση να μπαίνεις στην Παναγία Κοσμοσώτειρα και να σκέφτεσαι τους αιώνες που πέρασαν με την εκκλησία πάντα εδώ κι ας έγινε για ένα διάστημα μουσουλμανικό τέμενος. Παλιά μονή, ιδρυμένη το 1151 από τον Ισαάκιο Κομνηνό διατηρεί ως σήμερα σε λειτουργία στο κέντρο των Φερών το καθολικό της. Μ’ ένα ρόδινο χρώμα στο εξωτερικό της, διακοσμείται εσωτερικά με μοναδικά δείγματα υψηλής τέχνης του 12ου αι. Το τυπικό ίδρυσης της μονής, αναρτημένο στα αριστερά της εισόδου, προσελκύει την προσοχή και το θαυμασμό μας.

Παναγία η Κοσμοσώτειρα στις Φέρες

Το τυπικό ίδρυσης της μονής

Εξήντα πέντε χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη βρίσκεται το Σουφλί, πασίγνωστη «πόλη του μεταξιού». Για αιώνες παραδοσιακή ενασχόληση των κατοίκων η σηροτροφία εξακολουθεί και σήμερα να δημιουργεί ωραία μεταξωτά. Ο επισκέπτης ενημερώνεται για τον τρόπο εκτροφής του μεταξοσκώληκα, την όλη διαδικασία παραγωγής του μεταξιού και ασφαλώς δεν μπορεί να φύγει χωρίς να πάρει μαζί του ένα έστω αναμνηστικό μεταξωτό.

Άποψη του μουσείου μεταξιού στο Σουφλί

Διαλέγοντας μεταξωτά

Οδεύοντας βόρεια προς το Διδυμότειχο ταξιδεύουμε πάντα πλάι στο ποτάμι, στον Έβρο. Στη Γέφυρα των Κήπων σταματάμε για λίγο. Εδώ είναι το σύνορο, απ' εδώ το ελληνικό φυλάκιο, απ' εκεί των Τούρκων.



Στο βάθος η Γέφυρα των Κήπων



Ακόμα μια άποψη του Έβρου

Περιβεβλημένο με τη βυζαντινή αύρα, αποπνέοντας την τουρκική κυριαρχία, γεμάτο από ιστορία και παράδοση, ενενήντα οκτώ χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αλεξανδρούπολης βρίσκεται το Διδυμότειχο. Κτισμένο στη θέση της Ρωμαϊκής Πλωτινούπολης διαδραμάτισε σημαντικό ιστορικό ρόλο. Αυτό ανακήρυξε πρωτεύουσά του ο Ανδρόνικος ο Γ΄ επαναστατώντας κατά του νόμιμου αυτοκράτορα Ανδρόνικου του Β΄, εδώ στέφθηκε αυτοκράτορας ο Ιωάννης Καντακουζηνός, εδώ γεννήθηκε ο Ιωάννης Βατάτζης, αυτοκράτορας της εξόριστης στη Νίκαια αυτοκρατορίας, αυτό έκανε πρώτη πρωτεύουσα του Οθωμανικού κράτους στην ευρωπαϊκή ήπειρο ο Μουράτ ο Α΄, εδώ φυλακίστηκε ο Κάρολος Α΄ της Σουηδίας όταν, νικημένος από τους Ρώσους το 1709, κατέφυγε στο σουλτάνο. Το μεγάλο τζαμί, ένα τεράστιο τετράγωνο κτίσμα, τουρκικά λουτρά, πλήθος χριστιανικές εκκλησίες, τα τείχη ψηλά στο κάστρο κι ο Ερυθροπόταμος, παραπόταμος του Έβρου που διασχίζει την πόλη, συνθέτουν την εικόνα που κρατάω μέσα μου από την παλιά αυτή, παραμεθόριο πόλη.

Το μεγάλο τζαμί

Το κάστρο του Διδυμότειχου

Απομονωμένη, μακριά από τις συστάδες των άλλων ελληνικών νησιών, ντυμένη με το μυστήριο των Καβείριων θεοτήτων της, η Σαμοθράκη δεν είναι συνήθως γνωστή παρά μόνο από το περίφημο άγαλμα, τη μοναδική στο είδος της Νίκη της Σαμοθράκης που κοσμεί το μουσείο του Λούβρου, ενώ ένα αντίγραφό της βλέπουμε στο μικρό μουσείο της Παλαιόπολης.



Αντίγραφο του περίφημου αγάλματος

Η απαξιωτική περιγραφή του Λόρενς Ντάρελ που, στο κατά τα άλλα αξιόλογο βιβλίο του «Τα ελληνικά νησιά» (Μεταίχμιο 2007-πρώτη έκδοση 1977) δεν της βρίσκει τίποτα θετικό, με είχε προϊδεάσει μάλλον δυσμενώς. Γράφει: «…ακόμα κι από τη θάλασσα η Σαμοθράκη δίνει μια εντύπωση χοντροκομμένης, μουτρωμένης αδιαφορίας για τους επισκέπτες. Είναι ζοφερή, είναι βάρβαρη. Δεν μου άρεσε ούτε τοσοδά…».

Λίγο αργότερα, ψάχνοντας σ’ ένα μαγαζάκι για κάποιο αναμνηστικό του νησιού, έπεσα σ’ ένα μικρό βιβλιαράκι. Τίτλος, «Ίων Δραγούμης, Η Σαμοθράκη». Ενθουσιάστηκα. Αγαπημένη μορφή ο Δραγούμης, επισκέφθηκε το νησί όταν υπηρετούσε στο Προξενείο της Αλεξανδρούπολης το 1906 και μας δίνει με εξαιρετική γλαφυρότητα το φυσικό αλλά και το μυθολογικό και το ιστορικό περιβάλλον του νησιού. Πόση αντίθεση στη δική του περιγραφή για το νησί! «Και στεκόταν η Σαμοθράκη έτσι, ολοζώντανη, μαγεμένη, όμορφο, μεγάλο, ατίμητο στολίδι, ζωσμένο από την τρισεύγενη θάλασσα, νησί ξεχωριστό μέσα στα νησιά. Στη μορφή της αγαπούσα λιγάκι όλα τα νησιά με τα χρυσά τα ακρογιάλια».

Η δική μου πραγματικότητα ευτυχώς διέψευσε τον Ντάρελ κι επιβεβαίωσε τον Δραγούμη. Ασφαλώς, αν κανείς αναζητά την κοσμική ζωή, το θόρυβο και την πολυκοσμία άλλων νησιών, δεν θα τα βρει εδώ. Εδώ θα βρει την ηρεμία, τη γαλήνη, το καταπράσινο τοπίο, την ψηλή βουνοκορφή του μοναδικού βουνού του νησιού, του Σάος, που ακόμα και τώρα, τέλη του Απρίλη είναι χιονισμένη, θα βρει τα κρυμμένα μέσα στα πλατάνια χωριά, τις δροσερές πηγές, τα κατσίκια που ελεύθερα γεμίζουν τις πλαγιές, τις χαλικόστρωτες παραλίες που περιζώνουν το νησί.

Μετά από απόσταση δυόμιση ωρών με το φέρι-μπόουτ από την Αλεξανδρούπολη αποβιβαζόμαστε στο λιμάνι της Σαμοθράκης, την Καμαριώτισσα. Ο θρύλος λέει πως το όνομά της πήρε όταν τον καιρό της εικονομαχίας ένα κιβώτιο ξεβράστηκε από τη θάλασσα και μέσα ήταν το εικόνισμα της Παναγίας Καμαριώτισσας.

Στην Καμαριώτισσα

Σε λίγο ανηφορίζουμε με προορισμό τη Γριά Βάθρα. Πρόκειται για μια φυσική «πισίνα» που σχηματίζεται από τα νερά που κατρακυλούν από το όρος Σάος. Δεκαπέντε χιλιόμετρα ανατολικά της Καμαριώτισσας βρίσκεται το χωριό Θέρμα, γνωστό για τις θερμές ιαματικές πηγές του. Τα σπίτια του χωριού σχεδόν δεν φαίνονται, κρυμμένα μέσα στο πράσινο.

Το χωριό Θέρμα

Παίρνουμε πληροφορίες για τη Γριά Βάθρα. Μας λένε ότι μπορούμε να προχωρήσουμε ακόμη πιο πάνω με το πούλμαν και από εκεί είναι πέντε λεπτά απόσταση με τα πόδια. Δεν θα συμβούλευα κανένα να εμπιστευθεί τις τοπικές πληροφορίες! Με κόπο ανηφορίζουμε κι όλο ανηφορίζουμε ώσπου μετά από μισή ώρα να φτάσουμε στον προορισμό μας. Ομολογώ ότι η διαδρομή άξιζε τον κόπο. Πλατάνια, αιωνόβιοι κορμοί με παράξενους σχηματισμούς, ρυάκια, αλλά και δύσβατη ανάβαση που κάποια σημεία της δεν θα μπορούσαμε να διανύσουμε χωρίς αλληλοβοήθεια.

Κατεβαίνοντας από τη Γρια Βάθρα

Άλλο ένα ανηφορικό μονοπάτι μας περίμενε ωσότου φτάσουμε στον κυριότερο αρχαιολογικό χώρο του νησιού, εκεί όπου βρέθηκε και το περίφημο άγαλμα της Νίκης, στην Παλαιόπολη. Γράφει ο Ίων Δραγούμης: «Εκεί βλέπω ναών μαρμαρένιων και χτιρίων χαλάσματα, γκρεμισμένα τείχη, πέτρες κομμάτια και μάρμαρα μεγάλα και μικρά με γράμματα και δίχως γράμματα, μορφές ειδώλων κομματιασμένων και παραμορφωμένων και ένα λιμάνι χωσμένο από τις κατεβασιές των ποταμών. Και παντού μες στα ερείπια φυτρώνουν αγριλιές, πρινάρια και χόρτα, σα να πασκίζουν να τα αποσκεπάσουν».

Χρειάζεται πραγματικά μεγάλη δύναμη φαντασίας για να αναπλάσει κανείς μέσα από τα λιγοστά ερείπια το Ιερό των Μεγάλων Θεών, τα Καβείρια μυστήρια, το ανάκτορο που λειτουργούσε ως χώρος μύησης των πιστών, τη θόλο όπου τελούνταν οι θυσίες, ενώ αναλογίζεσαι κι όλους του μεγάλους ήρωες που, σύμφωνα με τη μυθολογία και την ιστορία πέρασαν απ’ εδώ. Τον Ιάσονα, τον Ηρακλή, τον Ορφέα, τον Οδυσσέα, τον Κάδμο που εδώ γνώρισε την Αρμονία, τον Φίλιππο που εδώ έπλεξε το ειδύλλιό του με την Ολυμπιάδα. Μα κι ο Ποσειδώνας λέγεται πως καθισμένος στην κορυφή του Σάος παρακολουθούσε απέναντι στην Τροία τον πόλεμο Αχαιών και Τρώων.

Μικρό αλλά συμπαθητικό το μουσείο της Παλαιόπολης φιλοξενεί εκτός από το αντίγραφο της Νίκης της Σαμοθράκης, και άλλα ευρήματα της περιοχής. Ευρήματα, αδιάψευστους μάρτυρες της ζωής και της τέχνης αιώνων περασμένων.

Στα ερείπια της Παλαιόπολης

Την ώρα που φτάνουμε στην πρωτεύουσα του νησιού, τη Χώρα, ένας ενοχλητικός και κρύος αέρας μας εμποδίζει να περιδιαβάσουμε στα στενά, πλακόστρωτα δρομάκια της μικρής πόλης. Μόνο για λίγο κοιτάζουμε και φωτογραφίζουμε το μνημείο που στήθηκε για τους σφαγιασθέντες κατοίκους του νησιού το 1821. Τότε που όσοι δεν εξοντώθηκαν εγκατέλειψαν το νησί για να σωθούν κι αυτό για χρόνια ερημώθηκε.

"Η μνημοσύνη στεφανώνει το ηρωικό νησί για τους σφαγιασθέντες το 1821"

Ψηλά στον Προφήτη Ηλία, σ’ ένα εστιατόριο με πανοραμική θέα της παραλίας, απολαμβάνοντας το φημισμένο σαμοθρακιώτικο κατσίκι ρίχνουμε μια τελευταία ματιά και αποχαιρετούμε τ’ όμορφο νησί.

Αποχαιρετώντας τη Σαμοθράκη

Η πασχαλινή εκδρομή πήρε τέλος. Οδεύοντας ξανά προς τη Θεσσαλονίκη για την επιστροφή, όλα όσα είδαμε, όλα όσα ζήσαμε, όλα όσα αναπολήσαμε στριφογυρίζουν στη σκέψη. Βαδίσαμε σε μια ακόμη γωνιά της ελληνικής γης όπου περπατούν οι αιώνες, η ιστορία και η παράδοση και ο θρύλος, όπου οι αρχαίοι οι θεοί λες και περιδιαβάζουν μαζί σου. Παίρνουμε μαζί μας εικόνες, ακούσματα, μυρωδιές της άνοιξης να μας συνοδεύουν ως το επόμενο Πάσχα.

Οι "Πασχαλιστές"