Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο

Ισίδωρος Ζουργός
Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
Πατάκης, 2014

Ενδιαφέρον και ανιαρό, με κορυφώσεις και πληκτικό, με ενδιαφέρουσες πληροφορίες και άχρηστες λεπτομέρειες, συναρπαστικό και φλύαρο, βύθισμα σ' έναν άγνωστο αιώνα και αμφιβολία για τη λογοτεχνικότητά του. Λογοτεχνία ή ιστορία; Όλοι αυτοί οι αντιφατικοί χαρακτηρισμοί πέρασαν απ' το μυαλό μου καθώς προχωρούσα στην ανάγνωση των 720 (ηλεκτρονικών) σελίδων του μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού.

Από πολλές απόψεις είναι εντυπωσιακό: για το πλήθος της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε, τις αναρίθμητες πληροφορίες που ζωντανεύουν έναν αιώνα όχι και τόσο γνωστό μας, την πειστική αναπαράσταση της ζωής της Ευρώπης το 17ο  και αρχές του 18ου αι., την ατμόσφαιρα των πόλεων, τις  ενδυμασίες, τα φαγητά, τη ζωή στην καθημερινότητά της, τις νοοτροπίες και προκαταλήψεις και προπάντων την ιατρική της εποχής. Κι όμως, όλ' αυτά δίνονται με τόσες "δόσεις" που συχνά ο αναγνώστης πλήττει.

Η ιστορία αρχίζει το 1756 στη Βασιλεία της Ελβετίας. Εκεί ζει ο Τομπίας Αλμοσίνο με τη γυναίκα και το δεκάχρονο γιο του Ματίας. Είναι μια οικογένεια Μαρράνων, δηλ. Εβραίων που έχουν βαφτιστεί και ζουν ως Χριστιανοί για να αποφύγουν τις διώξεις, αλλά κρυφά παραμένουν Εβραίοι τόσο ως προς την πίστη όσο και ως προς τα έθιμα της φυλής που τηρούν κρυφά. Ένας δίδυμος αδελφός του Τομπίας, ο Ισαάκ, που ζούσε στο πολύ πιο φιλελεύθερο Άμστερνταμ, έρχεται εκεί  και η οικογένεια, εκτός από τη μητέρα που έχει πεθάνει, ξεκινά μ' ένα καραβάνι Εβραίων για τη Βενετία για εμπορικούς σκοπούς. Οι δυο αδελφοί, Τομπίας και Ισαάκ, είναι δυο εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες. Ο Τομπίας φανατικός Εβραίος, πιστός στους τύπους της θρησκείας του, ο Ισαάκ πιο φιλελεύθερος και ανοιχτόμυαλος, διεκδικούν την τυπική αλλά και την ουσιαστική πατρότητα του Ματίας, που είναι ένα πανέξυπνο, χαρισματικό παιδί. Με αφάνταστες δυσκολίες διασχίζουν τις Άλπεις, φτάνουν στο Μιλάνο, στη Βενετία, ενώ καθ' οδόν ο Ματίας προσβάλλεται από ευλογιά. Επιζεί όμως, με μόνο κάποιες ουλές στο πρόσωπο για ανάμνηση. Πλήθος πρόσωπα,  περιστατικά και μετακινήσεις πλημμυρίζουν το βιβλίο, ωσότου ο Ματίας, μόνος πια, καταλήγει στη Θεσσαλονίκη και υιοθετείται από έναν πλούσιο έμπορο, τον Παναγιώτη Μελισσηνό, του οποίου η οικογένεια ζει στη Βενετία. Εκεί ο Ματίας θα φοιτήσει στη Φλαγγίνειο Σχολή και στη συνέχεια θα σπουδάσει γιατρός στην Πάδοβα. Τα βήματά του με τον καιρό θα τον οδηγήσουν στη Ζάκυνθο, στην Κωνσταντινούπολη, στο Λονδίνο, στη Μολδαβία, στη Ρωσία και θα καταλήξει, γέρος πια, στο Άγιον Όρος, όπου και θα πεθάνει.

Ο Ισίδωρος Ζουργός έπλασε με τον Ματίας Αλμοσίνο τον ιδανικό τύπο ανθρώπου. Ικανότατος, με δίψα για μάθηση, ανθρωπιστής γιατρός που δεν κάνει διάκριση σε ποιους θα παράσχει τη βοήθειά του, προοδευτικός, ανοιχτόμυαλος, προτρέχει της εποχής του. Δεν ξέρω γιατί, ενώ παρουσιάζεται ως ένα τελείως ορθολογιστικό πνεύμα, που πιστεύει πιο πολύ στον άνθρωπο παρά σ' οποιονδήποτε Θεό, καταλήγει στο τέλος μοναχός στη μονή Διονυσίου. Να 'ναι άραγε ερωτήματα που βασανίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα, όπως αφήνει να νοηθεί στο επιλογικό του σημείωμα;

Βρήκα το βιβλίο άνισο ως προς το ενδιαφέρον που δημιουργεί. Οπωσδήποτε χρήσιμο για την ιστορία της ιατρικής. Υπάρχουν σελίδες με τρομερό ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα οι συζητήσεις μεταξύ αυτών που εμφορούνται ακόμη από τις παλιές, παγιωμένες αντιλήψεις κι αυτών που διακρίνονται για το καινούριο, επιστημονικό πνεύμα, εκπρόσωπος του οποίου είναι ο Ματίας. Δυστυχώς, εκεί που περιμένεις τη συνέχεια η συζήτηση κόβεται , δεν της δίνεται η ένταση και το βάθος που θα περίμενε ο αναγνώστης. Κρίμα που ο συγγραφέας δεν μπόρεσε να τιθασσεύσει το τεράστιο υλικό που είχε στα χέρια του. Φόρτωσε την ιστορία του με τόσα πρόσωπα, τόσες λεπτομέρειες, συχνά επαναλαμβανόμενες (π.χ. για ενδυμασίες, φαγητά κ.λπ.), που καλύπτουν την ουσία, την εσωτερικότητα, τον προβληματισμό πάνω στην εποχή.

(ebook)