Δευτέρα, Ιουνίου 30, 2014

Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο

Ισίδωρος Ζουργός
Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
Πατάκης, 2014
Ενδιαφέρον και ανιαρό, με κορυφώσεις και πληκτικό, με ενδιαφέρουσες πληροφορίες και άχρηστες λεπτομέρειες, συναρπαστικό και φλύαρο, βύθισμα σ' έναν άγνωστο αιώνα και αμφιβολία για τη λογοτεχνικότητά του. Λογοτεχνία ή ιστορία; Όλοι αυτοί οι αντιφατικοί χαρακτηρισμοί πέρασαν απ' το μυαλό μου καθώς προχωρούσα στην ανάγνωση των 720 (ηλεκτρονικών) σελίδων του μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού.
Από πολλές απόψεις είναι εντυπωσιακό: για το πλήθος της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε, τις αναρίθμητες πληροφορίες που ζωντανεύουν έναν αιώνα όχι και τόσο γνωστό μας, την πειστική αναπαράσταση της ζωής της Ευρώπης το 17ο  και αρχές του 18ου αι., την ατμόσφαιρα των πόλεων, τις  ενδυμασίες, τα φαγητά, τη ζωή στην καθημερινότητά της, τις νοοτροπίες και προκαταλήψεις και προπάντων την ιατρική της εποχής. Κι όμως, όλ' αυτά δίνονται με τόσες "δόσεις" που συχνά ο αναγνώστης πλήττει.
Η ιστορία αρχίζει το 1756 στη Βασιλεία της Ελβετίας. Εκεί ζει ο Τομπίας Αλμοσίνο με τη γυναίκα και το δεκάχρονο γιο του Ματίας. Είναι μια οικογένεια Μαρράνων, δηλ. Εβραίων που έχουν βαφτιστεί και ζουν ως Χριστιανοί για να αποφύγουν τις διώξεις, αλλά κρυφά παραμένουν Εβραίοι τόσο ως προς την πίστη όσο και ως προς τα έθιμα της φυλής που τηρούν κρυφά. Ένας δίδυμος αδελφός του Τομπίας, ο Ισαάκ, που ζούσε στο πολύ πιο φιλελεύθερο Άμστερνταμ, έρχεται εκεί  και η οικογένεια, εκτός από τη μητέρα που έχει πεθάνει, ξεκινά μ' ένα καραβάνι Εβραίων για τη Βενετία για εμπορικούς σκοπούς. Οι δυο αδελφοί, Τομπίας και Ισαάκ, είναι δυο εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες. Ο Τομπίας φανατικός Εβραίος, πιστός στους τύπους της θρησκείας του, ο Ισαάκ πιο φιλελεύθερος και ανοιχτόμυαλος, διεκδικούν την τυπική αλλά και την ουσιαστική πατρότητα του Ματίας, που είναι ένα πανέξυπνο, χαρισματικό παιδί. Με αφάνταστες δυσκολίες διασχίζουν τις Άλπεις, φτάνουν στο Μιλάνο, στη Βενετία, ενώ καθ' οδόν ο Ματίας προσβάλλεται από ευλογιά. Επιζεί όμως, με μόνο κάποιες ουλές στο πρόσωπο για ανάμνηση. Πλήθος πρόσωπα,  περιστατικά και μετακινήσεις πλημμυρίζουν το βιβλίο, ωσότου ο Ματίας, μόνος πια, καταλήγει στη Θεσσαλονίκη και υιοθετείται από έναν πλούσιο έμπορο, τον Παναγιώτη Μελισσηνό, του οποίου η οικογένεια ζει στη Βενετία. Εκεί ο Ματίας θα φοιτήσει στη Φλαγγίνειο Σχολή και στη συνέχεια θα σπουδάσει γιατρός στην Πάδοβα. Τα βήματά του με τον καιρό θα τον οδηγήσουν στη Ζάκυνθο, στην Κωνσταντινούπολη, στο Λονδίνο, στη Μολδαβία, στη Ρωσία και θα καταλήξει, γέρος πια, στο Άγιον Όρος, όπου και θα πεθάνει.
Ο Ισίδωρος Ζουργός έπλασε με τον Ματίας Αλμοσίνο τον ιδανικό τύπο ανθρώπου. Ικανότατος, με δίψα για μάθηση, ανθρωπιστής γιατρός που δεν κάνει διάκριση σε ποιους θα παράσχει τη βοήθειά του, προοδευτικός, ανοιχτόμυαλος, προτρέχει της εποχής του. Δεν ξέρω γιατί, ενώ παρουσιάζεται ως ένα τελείως ορθολογιστικό πνεύμα, που πιστεύει πιο πολύ στον άνθρωπο παρά σ' οποιονδήποτε Θεό, καταλήγει στο τέλος μοναχός στη μονή Διονυσίου. Να 'ναι άραγε ερωτήματα που βασανίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα, όπως αφήνει να νοηθεί στο επιλογικό του σημείωμα;
Βρήκα το βιβλίο άνισο ως προς το ενδιαφέρον που δημιουργεί. Οπωσδήποτε χρήσιμο για την ιστορία της ιατρικής. Υπάρχουν σελίδες με τρομερό ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα οι συζητήσεις μεταξύ αυτών που εμφορούνται ακόμη από τις παλιές, παγιωμένες αντιλήψεις κι αυτών που διακρίνονται για το καινούριο, επιστημονικό πνεύμα, εκπρόσωπος του οποίου είναι ο Ματίας. Δυστυχώς, εκεί που περιμένεις τη συνέχεια η συζήτηση κόβεται , δεν της δίνεται η ένταση και το βάθος που θα περίμενε ο αναγνώστης. Κρίμα που ο συγγραφέας δεν μπόρεσε να τιθασσεύσει το τεράστιο υλικό που είχε στα χέρια του. Φόρτωσε την ιστορία του με τόσα πρόσωπα, τόσες λεπτομέρειες, συχνά επαναλαμβανόμενες (π.χ. για ενδυμασίες, φαγητά κ.λπ.), που καλύπτουν την ουσία, την εσωτερικότητα, τον προβληματισμό πάνω στην εποχή.
(ebook)

10 σχόλια:

  1. Μου είναι πολύ δύσκολο να μην παρέμβω και να μη διατυπώσω την κάθετη διαφωνία μου όσο και μια ριζικά διαφορετική αίσθηση που αποκόμισα από το καινούριο βιβλίο του Ζουργού. Εκτιμώ ότι όλο αυτό το πραγματολογικό υλικό της εποχής είναι θαυμαστά χωνεμένο μέσα στην αφήγηση η οποία και παραμένει αδιαμφισβήτητα λογοτεχνική. Η ανάγνωσή του συγκεκριμένου μυθιστορήματος δε μου φάνηκε ούτε κατ' ελάχιστο βαρετή αλλά ακριβοζυγισμένη, ελκυστική και πολλά ακόμη. Βλέπετε η αναγνωστική πρόσληψη ενός βιβλίου διαθέτει κάτι το πρωτεικό και αλλάζει συνεχώς από πρόσωπο σε πρόσωπο και σε αυτή την περίπτωση οι εκτιμήσεις μας είναι σχεδόν αντιδιαμετρικές. Σύμφωνα με τη δικιά μου εμπειρία και η ένταση ήταν παρούσα όσο και το βάθος (καμιά φορά μάλλον δυσθεώρητο έως και αχανές). Μήπως, με όλο τον σεβασμό, θα πρέπει να ξαναδείτε το βιβλίο;

    Mετά τιμής
    Ένας άλλος αναγνώστης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Anagnostria, καλημέρα.
    Καταλαβαίνω ότι σε πλάκωσε ο όγκος
    και είδες πολλά στοιχεία να απλώνονται πολύ.
    Από την άλλη βλέπω και την εκτίμηση του Θεοδόση
    να στέκεται στο χώνεμα όλων σε μια αφηγηματική πλοκή που τα δικαιώνει.
    Κλίνω προς τη δεύτερη άποψη, χωρίς να αφήνω αδικαίωτη τη δική-σου αναγνωστική ανταπόκριση.

    Γιατί ένας ορθολογιστής γίνεται εντέλει μοναχός; Πολύ καλή απορία.
    Μα νομίζω επειδή τα δύο αυτά δεν αντιφάσκουν.
    Πιο πολύ αντιφάσκει η αφελής θρησκοληψία και η φανατική θρησκομανία με την επιστήμη
    παρά η γνήσια υπαρξιακή πίστη με τα κατορθώματα του μυαλού.
    Ή όχι;
    Καλό μήνα
    Πατριάρχης Φώτιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητοί Θεοδόση και Φώτιε, εν πρώτοις ευχαριστώ που διαβάσατε την ανάρτησή μου και που μπήκατε στον κόπο να τη σχολιάσετε. Το βιβλίο το διάβασα με πολλή προσοχή και σεβασμό, όπως άλλωστε και κάθε βιβλίο. Αν, αγαπητέ Θεοδόση, προσέξεις τους θετικούς χαρακτηρισμούς, θα διαπιστώσεις ότι το θεωρώ σημαντικό επίτευγμα. Δεν μπορώ όμως να μην επισημάνω αυτά, που κατά την άποψή μου τουλάχιστον, είναι αρνητικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι μερικές φορές ανυπομονούσα να συνεχίσω το διάβασμα κι άλλες που το θεωρούσα σαν μια υποχρεωτική αγγαρεία. Βέβαια, ξέρω ότι τα βιβλία δεν πρέπει να κρίνονται από την υποκειμενική άποψη του καθενός και λυπάμαι γιατί δεν έχουμε τη δυνατότητα μιας ζωντανής και εκ του σύνεγγυς συζήτησης. Αναφέρω απλώς δυο σημεία: πόσες φορές αναφέρονται οι "ρόμπες" των Εβραίων, πόσο λεπτομερώς περιγράφονται, όχι μια φορά τα φαγητά; Όλη εκείνη η πορεία των νάνων και μάλιστα με λεπτομέρειες για το γενεαλογικό δέντρο του καθενός, τι προσθέτει στο μυθιστόρημα; Όσο για την συνύπαρξη ορθολογισμού και θρησκείας να μου επιτρέψεις να αμφιβάλλω, αγαπητέ Φώτιε, εκτός αν υπάρχει μια επαρκής δικαιολόγηση από τον συγγραφέα, που δεν την είδα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Νομίζω ότι ο Ματίας μπορεί να μην ήταν θρησκευόμενος αλλά δεν ήταν και αντίθεος. Ίσως αντικληρικαλιστής αλλά όχι ενάντιος σε μια θεία ύπαρξη. Μπορεί να αντιμαχόταν τη θρησκοληψία όπως αυτή εκδηλωνόταν την εποχή εκείνη αλλά δεν ήταν ιδεολογικά ενάντιος στον Θεό.
    Γι' αυτό η στροφή προς τον μοναχισμό που την υποπτευόμαστε από την αρχή
    δεν φαίνεται άτοπη
    Καληνύχτα
    Πατριάρχης Φώτιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. το έχω αγοράσει και περιμένει τη σειρά του...δεν μπορώ όμως να μην πω οτι λατρεύω τον Ζουργό!ευχομαι αν μην απογοητευτώ με αυτό εδώ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σίγουρα δεν θα απογοητευτείς, αλλά είναι στιγμές που θα σε κουράσει. Έτσι τουλάχιστον ένιωσα εγώ. Περιμένω εντυπώσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αναγνώστρια και φίλοι,το πόσο μας έχετε εξάψει την περιέργεια δεν λέγεται!
    Είκοσι "γεροί"- ας ευλογήσουμε καμιά αφορά και τα γένια μας, δεν χάλασε ο κόσμος-αναγνώστες και αναγνώστριες της λέσχης του Degas πάμε με τον Ματίας Αλμοσίνο και τις σκηνές από τον βίο του, δια χειρός Ζουργού ,επιλογή βιβλίου για την συνάντηση του Σεπτεμβρίου και ήδη από την ομάδα μας άλλοι εκφράζονται με ενθουσιασμό άλλοι δηλώνουν συγκρατημένοι και λένε "πρώτα να το τελειώσουμε".
    Τι να σας πω,δεν το έχω ξεκινήσει καν,έχω τ ρ ο μ ε ρ ή περιέργεια πάντως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δεν φαντάζεσαι, αγαπητή Βιβή, με πόση ανυπομονησία θα περιμένω τις εντυπώσεις σας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα. Διάβασα τα Ανεμώλια και δεν μου άρεσαν. Πολλές επαναλήψεις και λίγη λογοτεχνία. Έγραψα τις εντυπώσεις μου εδώ
      http://peopleandideas.gr/2013/07/04/anemolia-isidoros-zourgou/

      Διαγραφή
  9. Εγώ προσωπικά βρήκα το βιβλίο εξαίρετο, η ανάγνωσή του ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο μερόνυχτα δίχως σκαμπανεβάσματα.Ύστερα από τη χωνεμένη αναγνωστική εμπειρία, τολμώ να πώ με βεβαιότητα πως αυτό είναι το καλύτερο βιβλίο του Ζουργού.Οι χαρακτήρες (πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές, πρβλ. Λουντοβίκο), η πλοκή, τα πραγματολογικά στοιχεία, καθώς και η εναγώνια αναζήτηση για την εύρεση του Θεού, συνιστούν έναν ιδιαίτερο λογοτεχνικό κόσμο. Και ας μην ξεχνάμε το βασικότερο:κάθε καινούργιος κόσμος είναι μια ακόμη ευκαιρία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή