Παρασκευή, Δεκεμβρίου 27, 2019

Τα Χριστούγεννα του Ηρακλή Πουαρό

Agatha Christie
Τα Χριστούγεννα του Ηρακλή Πουαρό
Μετ. Χρήστος Καψάλης
Ψυχογιός, 2019 
 Έξω κρύο. Ψιλόβροχο. Μέσα η θαλπωρή του σπιτιού (αν υπάρχει και τζάκι ακόμα καλύτερα). Χριστουγεννιάτικη μουσική. Το ιδανικό σκηνικό για το διάβασμα μιας περιπέτειας του Ηρακλή Πουαρό που διαδραματίζεται κι αυτή χριστουγεννιάτικα. Κι ας ήταν ογδόντα χρόνια πριν...
Είναι παραμονή Χριστουγέννων. Στο μεγάλο του σπίτι ο ηλικιωμένος και ιδιότροπος εκατομμυριούχος Σίμεον Λι, στο οποίο ζει με τον πρωτότοκο γιο του Άλφρεντ και τη σύζυγο του Άφρεντ Λίντια, καλεί και τα άλλα παιδιά του για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Τον Τζορτζ, βουλευτή, και τη σύζυγό του Μάγκταλεν, τον Ντέιβιντ, καλλιτέχνη, που είχε χρόνια να επικοινωνήσει με τον πατέρα του, και τη σύζυγό του Χίλντα και τον Χάρι, "το μαύρο πρόβατο" της οικογένειας. Τέλος, προσκεκλημένη είναι και η Πιλάρ, εγγονή του Σίμεον, που τώρα θα την γνωρίσει μια και η μητέρα της, που τώρα έχει πεθάνει, παντρεύτηκε έναν Ισπανό και είχε φύγει από την Αγγλία. Στα πρόσωπα αυτά θα προστεθεί και ένα απρόσκλητο, ο Στίβεν, γιος ενός άλλοτε συνεταίρου του Σίμεον, που καταφθάνει από τη Νότιο Αφρική. Βεβαίως υπάρχει και πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό. Κι ενώ ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα, μια τρομερή κραυγή τους κάνει όλους να τρέξουν στο δωμάτιο του Σίμεον, όπου τον βρίσκουν νεκρό μέσα σε λίμνη αίματος. Καλείται η αστυνομία και μαζί έρχεται και ο Πουαρό, που έτυχε να φιλοξενείται από τον τοπικό διοικητή. Οι ανακρίσεις αρχίζουν. Ο καθένας από όσους βρίσκονταν στο σπίτι είχε λόγο, είχε κίνητρο να σκοτώσει τον γέρο Σίμεον. Κάποιος είχε οικονομικές δυσχέρειες και μια κληρονομιά θα ήταν ευπρόσδεκτη. Άλλος φοβάται  την αλλαγή της διαθήκης τώρα που εμφανίστηκε και άλλη κληρονόμος. Άλλος δεν μπορεί να ξεχάσει πόσο υπέφερε η μητέρα του (σύζυγος του Σίμεον Λι) από την κακή συμεριφορά του  πατέρα του. Άλλο ερώτημα. Θα μπορούσε ο φόνος να είχε διαπραχθεί από γυναίκα; Και ο Πουαρό, βοηθώντας την αστυνομία, να υποστηρίζει πως πέρα από όλα αυτά η αλήθεια θα βρεθεί προπάντων εξετάζοντας τον χαρακτήρα του θύματος. Βεβαίως ο ένοχος θα βρεθεί στο τέλος, δεν ξέρω όμως πόσοι από τους αναγνώστες θα το είχαν υποπτευθεί.
Πιστεύω ότι η αξία των μυθιστορημάτων της Άγκαθα Κρίστι δεν βρίσκεται μόνο στην αστυνομική πλοκή. Με σκόρπιες  πινελιές διανθίζει τα έργα της με πολλά στοιχεία, σύντομες και εύστοχες παρατηρήσεις. Γράφει για παράδειγμα: "Τα Χριστούγεννα συναντάμε μια έντονη υποκρισία, μια υποκρισία με κίνητρο αγαθό, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν παύει να συνιστά υποκρισία". Άλλοτε χαρακτηρίζει υποτιμητικά τους Άγγλους (κι ας είναι η ίδια Αγγλίδα) κι άλλοτε εκφράζει φεμινιστικές απόψεις: "Ο κόσμος είναι πολύ άδικος απέναντι στις γυναίκες" γράφει κάπου. 
Ένα έργο του 1938 που έχει γίνει ταινία, διασκευάστηκε για την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το θέατρο και διατηρεί  την ίδια φρεσκάδα ενός σύγχρονου έργου. Αθάνατη Άγκαθα Κρίστι!

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 19, 2019

Οι ρετσίνες του βασιλιά

Ισίδωρος Ζουργός
Οι ρετσίνες του βασιλιά
Πατάκης, 2019
Από το πρώτο του βιβλίο που διάβασα (Η σκιά της πεταλούδας), ο Ισίδωρος Ζουργός με γοήτευσε και τον παρακολουθώ σε κάθε καινούρια του συγγραφική δημιουργία. Έτσι, παρ' όλες τις επιφυλάξεις μου λόγω του αινιγματικού, περίεργου τίτλου, διάβασα και το πιο πρόσφατο βιβλίο του, Οι ρετσίνες του βασιλιά. Δεν φτάνει βέβαια ούτε ως περιεχόμενο ούτε ως λογοτεχνική γραφή το Λίγες και μια νύχτες, ούτε το Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο, δεν παύει όμως να ελκύει και να διαβάζεται με ενδιαφέρον.
Έχει γραφτεί και είναι φανερό τόσο από τα αποσπάσματα που προτάσσει ο συγγραφέας όσο και από την ανάγνωση του μυθιστορήματος ότι αυτό αποτελεί μια αναγνώριση των οφειλών του συγγραφέα αφενός προς τον Σαίξπηρ και ειδικά τον Βασιλιά Ληρ και αφετέρου προς τον αναγεννησιακό Γάλλο γιατρό και συγγραφέα Φρανσουά Ραμπελαί. Δεν θα αναφερθώ στη σχέση αυτή. Το αφήνω για ειδικότερους κριτικούς.
Σ' ένα ελληνικό χωριό που δεν κατονομάζεται καταφθάνει ο ηλικιωμένος Λεόντιος Έξαρχος. Αποτραβηγμένος από την επαγγελματική του δραστηριότητα (υπήρξε επιτυχημένος επιχειρηματίας πολιτικός μηχανικός) έρχεται να περάσει τα τελευταία του χρόνια στον Πύργο του πενθερού του, όπως  ονομάζουν οι κάτοικοι του χωριού το χτισμένο σ' ένα ύψωμα σπίτι του πεθαμένου πια Γαβριήλ Ζαμάνη. Ο Ζαμάνης υπήρξε γιατρός, βουλευτής, αλλά  και με πολιτική ισχύ του παρασκηνίου. Πεθαμένη από χρόνια είναι και η Ουρανία, κόρη του Ζαμάνη και σύζυγος του Έξαρχου. Οι τρεις κόρες του Λεόντιου ζουν η μια στο Λονδίνο, η άλλη στις Βρυξέλλες, η τρίτη στην Αθήνα. Τίποτα δεν τον συνδέει μαζί τους. Τους γράφει μόνο ανεπίδοτα γράμματα όπως γράφει και στη νεκρή πια γυναίκα του, εκφράζοντας σε πρωτοπρόσωπη γραφή σκέψεις, συναισθήματα, αναφορές σε γεγονότα του παρόντος και του παρελθόντος. 
Στο υπόλοιπο βιβλίο παρακολουθούμε σε τριτοπρόσωπη γραφή τη ζωή του Έξαρχου στο χωριό κατά τη διάρκεια ενός χρόνου. Πολλά είναι τα πρόσωπα που διακινούνται: Ο ιερέας του χωριού, ο Φώτης ο καφετζής, βασικό πρόσωπο, το καφενείο του οποίου αποτελεί χώρο συνάντησης και κέντρο ζωής του χωριού και πλήθος άλλοι, γνωστοί με τα παρωνύμιά τους, συχνά προερχόμενα από το επάγγελμά τους. Ξεχωρίζει ο Ζαχαρίας ή Μασούρης, ο τρελός του χωριού, που προσκολλάται και αφοσιώνεται στον Λεόντιο Έξαρχο, ως ένα είδος υπηρέτη ή ακολούθου.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μεγάλα τμήματα που ακολουθούν τις εποχές: Φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι. Ωραίες περιγραφές της φύσης, συγκεντρώσεις στο καφενείο και οινοποσία με αναφορά στη ρετσίνα όπως ωρίμαζε παλιά, σε βαρέλια και όχι η σύγχρονη βιομηχανοποιημένη. Πλήθος θέματα αναδεικνύονται. Παλιά μυστικά που ξεθάβονται, εξώγαμα παιδιά, εγκλήματα που ποτέ δεν αποκαλύφθηκαν, η ερήμωση των χωριών, τα προβλήματα των γηρατειών, οι οικογενειακές σχέσεις. Πάνω απ' όλα ωραίες, χαρακτηριστικές εικόνες της φύσης με τις αλλαγές των εποχών που μόνο στην ύπαιθρο μπορούμε να δούμε.
Ένα απροσδόκητο τέλος επισφραγίζει το ενδιαφέρον μυθιστόρημα κι ο αναγνώστης απομένει να αναπολεί όλο αυτόν τον κόσμο με τον οποίο έζησε όσο διάβαζε το μυθιστόρημα. Τόσο φανταστικό αλλά και τόσο πραγματικό.

Σάββατο, Δεκεμβρίου 07, 2019

Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία

Τεύκρος Μιχαηλίδης
Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία
Πόλις, 2019
Αστυνομικό μυθιστόρημα; Ιστορικό; Μαθηματικό; Όλα αυτά μαζί. Αυτά που κάνουν το καινούριο μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα και τον αναγνώστη να μην το αφήνει από τα χέρια του  (κι ας ξενυχτήσει) πρά μόνο όταν φτάσει στην τελευταία σελίδα.
Για τους λάτρεις βέβαια των μαθηματικών ή/και των αστυνομικών μυθιστορημάτων ο Τεύκρος Μιχαηλίδης δεν χρειάζεται συστάσεις. Καθηγητής Μαθηματικών ο ίδιος, αφιερωμένος στον κλάδο αυτόν της γνώσης και της φιλοσοφίας, έχει γράψει πλήθος βιβλία, άρθρα, μεταφράσεις, συνδυάζοντας επιστήμη και λογοτεχνία.
Αρχίζοντας από τα "Μαθηματικά Επίκαιρα" που μου χάρισε η αείμνηστη θεία του Μαρίκα Ρώσου (ο Τεύκρος είναι κυπριακής καταγωγής) τον παρακολουθώ ανελλιπώς και ανυπομονώ για κάθε καινούριο του βιβλίο. Πιστεύω το "Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία" είναι από τα καλύτερα. Συνδυάζοντας ιστορικά και μυθοπλαστικά πρόσωπα, ιστορία και φαντασία, δημιουργεί ένα ολοζώντανο περιβάλλον. Διαβάζοντάς το δεν έχεις την αίσθηση ενός μακρινού παρελθόντος, αλλά ενός ολοζώντανου παρόντος του οποίου είσαι μέρος.
Αρχίζει στις 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ. όταν η Κωνσταντινούπολη ετοιμάζεται να γιορτάσει τα Θυρανοίξια της Εκκλησίας της του Θεού Σοφίας, που χτίστηκε στη θέση εκείνης που λίγα χρόνια πριν είχε καταστραφεί στη Στάση του Νίκα. Το αυτοκρατορικό ζεύγος, ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα, παρόντες. Παρούσα όλη η αριστοκρατία της Πόλης, παρόντες οι συντελεστές της δημιουργίας αυτού του θαύματος, παρόντα και τα μυθιστορηματικά πρόσωπα, όπως η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος, η Θεανώ. Μια ωραία νέα, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, παθιασμένη με τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία, με δίδυμη την εντελώς διαφορετική αδελφή της, Αναστασία. Κραυγαλέα όμως η απουσία του Ιωάννη, σημαντικού βοηθού του αρχιτέκτονα Ισίδωρου. Σε λίγο ο Ιωάννης θα βρεθεί νεκρός στο σπίτι της Θεανώς. Όμως δεν θα πάμε αμέσως στη λύση του μυστηρίου. Ο συγγραφέας μας πάει πρώτα αρκετά πίσω. Μας παρουσιάζει την αγάπη της Θεανώς για τα Μαθηματικά, τη σφοδρή επιθυμία της να φοιτήσει στην Ακαδημία του Πλάτωνος στην Αθήνα, τη μετάβασή της εκεί, τη φιλία της με μια άλλη αξιόλογη νέα, τη Σωσάννα, τη γνωριμία και τον δεσμό της με ένα νέο συμπατριώτη της, τον Ερμόδωρο. Βέβαια, τα Μαθηματικά πάντα παρόντα, με σχήματα και προβλήματα που και ο πιο άσχετος με τα Μαθηματικά μπορεί να κατανοήσει και να απολαύσει. Θα ακολουθήσουν πολλά επεισόδια, πολλές περιπέτειες, πολλά γεγονότα, θα φτάσουμε σχεδόν στο τέλος του μυθιστορήματος για να ξανασυνδεθούμε με την αρχή και να βρούμε τη λύση του μυστηρίου του φόνου του Ιωάννη που συναντήσαμε στις πρώτες σελίδες.
Ένας ολόκληρος κόσμος ζωντανεύει στο βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη. Τόσο διαφορετικός αλλά και τόσο όμοιος ο κόσμος του 6ου μ.Χ. αιώνα με τον κόσμο του 21ου! Οι φιλομαθείς και οι αρριβίστες, οι αφοσιωμένοι στην επιστήμη κι αυτοί που πλουτίζουν με τις απάτες, ο έρωτας και η συκοφαντία, ο αιώνιος άνθρωπος με τις αρετές και τις κακίες του. 
Ένα βιβλίο που προσφέρει όχι μόνο απόλαυση αλλά και γνώση. Ένα βιβλίο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην τάξη από τους διδάσκοντες Ιστορία. Να διαβάσουν, για παράδειγμα, μια ωραία περιγραφή του τρούλου της Αγίας Σοφίας, ή της Στάσης του Νίκα ή να γνωρίσουν μια πλευρά της προσωπικότητας της Θεοδώρας που (πέρα από όσα συκοφαντικά της αποδίδονται) δεν είναι και τόσο γνωστή. Όπως το ότι φρόντισε για τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας, ότι οι νόμοι του Ιουστινιανού υπέρ των γυναικών έφεραν τη δική της σφραγίδα.
Οι σημειώσεις και η βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου όχι μόνο τεκμηριώνουν τα γεγονότα, αλλά πλουτίζουν τις γνώσεις μας και καθίστανται κίνητρα για περαιτέρω μελέτη. Εν ολίγοις: ένα εξαιρετικό βιβλίο.