Παρασκευή, Ιανουαρίου 23, 2009

Η σκιά του Πόε

Αγόρασα το βιβλίο πιστεύοντας ότι θα διάβαζα μέσα από το μυθιστόρημα για τη ζωή του "καταραμένου" αυτού ποιητή και πεζογράφου, θα ενημερωνόμουν, μυθιστορηματικά, έστω, για το έργο του, θα παρακολουθούσα την περιπετειώδη ζωή και το μυστήριο που περιβάλλει το θάνατό του. Το βιβλίο, δυστυχώς, με απογοήτευσε. Παρά τις ενθουσιώδεις κριτικές που είχε στην Αμερική, παρά τη μεγάλη έρευνα την οποία πρέπει να έκανε ο συγγραφέας, παρά τα εξακριβωμένα ιστορικά δεδομένα στα οποία στηρίζεται το ογκώδες βιβλίο (580 σελίδες, Λιβάνης 2007, μετ. Κατερίνα Χαλμούκου), δεν ελκύει, δεν εμπνέει. Ο Matthew Pearl αναμιγνύει τόσα άσχετα στοιχεία, παρεμβάλλει τόσα πρόσωπα, επαναφέρει τόσες φορές τα ίδια γεγονότα που ομολογώ ότι συγχύστηκα και μόνο η περιέργεια να μάθω αν έλυσε τελικά το μυστήριο του θανάτου του Πόε με έκανε να φτάσω ως το τέλος.
Το θέμα με λίγα λόγια είναι το εξής: (Αντιγράφω από το Ιστορικό Σημείωμα στο τέλος του βιβλίου). "Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε πέθανε σε ηλικία σαράντα ετών σε ένα νοσοκομείο της Βαλτιμόρης, στις 7 Οκτωβρίου 1840, τέσσερις μέρες αφότου βρέθηκε σε απελπιστική κατάσταση στο πανδοχείο του Ράιαν. Στις 26 ή 27 Σεπτεμβρίου ο Πόε ξεκίνησε από το Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια με πλοίο, με προορισμό το εξοχικό του στη Νέα Υόρκη, ακολουθώντας ένα δρομολόγιο που περιλάμβανε μια στάση στη Φιλαδέλφεια για να επιμεληθεί την ποιητική συλλογή μιας συγγραφέως ονόματι Μαργκερίτ Σεν Λεόν Λάουντ. Ο Πόε ζήτησε από την πενθερά του, τη Μαρία Κλεμ, να του στείλει στη Φιλαδέλφεια ένα γράμμα, χρησιμοποιώντας στη θέση του παραλήπτη το ψευδώνυμο Ε.Σ. Τ. Γκρέι. Όμως, απ' ό,τι ξέρουμε ο Πόε δεν έφτασε ποτέ στη Φιλαδέλφεια ούτε επέστρεψε στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Αντιθέτως, έκανε μια τελευταία και απρογραμμάτιστη επίσκεψη στη Βαλτιμόρη. Οι λεπτομέρειες για όσα του συνέβησαν κατά τις πέντε μέρες που ακολούθησαν-από τη στιγμή της άφιξής του στο λιμάνι μέχρι τη στιγμή που εμφανίζεται στο πανδοχείο του Ράιαν τη μέρα των εκλογών-έχουν χαθεί. Αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο επίμονα κενά στην ιστορία της λογοτεχνίας". Επιπλέον, τα ρούχα που φορούσε όταν τον βρήκαν στο πανδοχείο δεν ήταν δικά του-ήταν κακοραμμένα και δυο νούμερα μεγαλύτερα- ενώ όλη τη νύχτα πριν πεθάνει φώναζε το όνομα "Ρέινολντς". Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής του μυθιστορήματος, ο νεαρός δικηγόρος Κουέντιν Κλαρκ, μεγάλος θαυμαστής του Πόε, που είχε ήδη μια αλληλογραφία μαζί του, αναλαμβάνει με δική του πρωτοβουλία, δυο χρόνια μετά το θάνατο του Πόε, να λύσει το μυστήριο του θανάτου του ποιητή, αλλά και να προστατέψει τη φήμη του από τους συγχρόνους που θεωρούσαν τον Πόε, μέθυσο και άνθρωπο των καταχρήσεων. Για το σκοπό αυτό και πιστεύοντας ότι ένας μυθιστορηματικός ήρωας του Πόε, ο Κ. Αύγουστος Ντιπέν, που δίνει τη λύση στο διήγημα του Πόε "Οι δολοφονίες της οδού Μοργκ", βασίστηκε σε υπαρκτό πρότυπο, ένα Γάλλο, ταξιδεύει στη Γαλλία για να τον εντοπίσει. Εκεί μπλέκεται σε διάφορες περιπέτειες, εμφανίζονται δυο πρόσωπα που συγκεντρώνουν τα χαρακτηριστικά του Ντιπέν, ένας ονόματι Ντιπέν κι ένας Ντιπόν. Και οι δύο έρχονται στη Βαλτιμόρη. Ακολουθούν άλλες περιπέτειες, αναμιγνύονται θέματα παρακολουθήσεων, μεταμφιέσεων, μελέτης δημοσιευμάτων για τον Πόε, αμφισβήτηση ως προς το ποιος από τους δύο Γάλλους υπήρξε το πρότυπό του...εκταφή πτωμάτων, δουλεμπόριο, ακόμα και ο Λουδοβίκος Ναπολέων που κατέλυσε η Δημοκρατία και ανακηρύχτηκε σε Αυτοκράτορα, φυλακίσεις, δολοφονίες κ.λπ. Πολύς λόγος γίνεται για τον αναλυτικό τρόπο σκέψης, αυτόν που εφάρμοσε ο Πόε στις "αλλόκοτες" ιστορίες του. Σύμφωνα μ' αυτόν, η αναλυτική συλλογιστική "είναι η σπάνια ικανότητα της αντίληψης, μέσω μιας διαδικασίας συλλογισμού που χρησιμοποιεί όχι μόνο τη λογική αλλά και την ανώτερη λογική, της φαντασίας, εκείνη που ξεπερνά την πνευματική λειτουργία των περισσότερων ανθρώπων". Με αυτή τη συλλογιστική θα δοθεί στο τέλος και η ερμηνεία των παράξενων γεγονότων που συνοδεύουν το θάνατο του Πόε.
Είναι κρίμα, πιστεύω, που ο συγγραφέας είχε μια τόσο λαμπρή ιδέα για μυθιστόρημα που όμως την έθαψε σ΄ ένα καταιγισμό παράπλευρων γεγονότων. Όμως, οφείλω να πω, πως η ατμόσφαιρα της εποχής, μέσα του 19ου αιώνα, καθώς και της πόλης της βαλτιμόρης, βρίσκουν μια πολύ ειτυχή απεικόνιση. Τέλος, φανερή είναι και η μεγάλη αγάπη του συγγραφέα για τον Πόε και το έργο του. Λέει χαρακτηριστικά: " Ο Πόε με απελευθέρωσε από την ιδέα ότι η ζωή πρέπει να ακολουθεί μια συγκεκριμένη πορεία. Αντιπροσώπευε την Αμερική-μια ανεξαρτησία που αψηφούσε τον έλεγχο, ακόμα κι όταν η αποδοχή του ελέγχου θα μπορούσε να τον είχε ωφελήσει. Κατά κάποιο τρόπο η αλήθεια του Πόε είναι κάτι πολύ προσωπικό και πολύ σημαντικό για μένα"


6 σχόλια:

  1. Πολύ νωρίς, κοντά στην εφηβεία νομίζω πως ήμουνα, είχε πέσει στα χέρια μου μια βιογραφία του Πόε που δημοσίευε σε συνέχειες η ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, προπολεμικά. Δε θυμάμαι ποιός ήταν ο συγγραφέας, πάντως πρέπει να ήταν καλογραμμένη για να θυμάμαι ακόμη και σήμερα την εντύπωση που μου είχε κάνει.Ννομίζω πως ο βιογράφος απέδιδε το θάνατο σε χτύπημα που δέχτηκε ο Πόε πάνω σε καυγά μεθυσμένος, ως γνωστόν ήταν αλκοολικός. Την εποχή εκείνη τα πνευματα να ήταν εξημένα, λόγω των εκλογών.

    Και τώρα μιλώντας για τον Πόε θυμήθηκα το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βέρν " Η Σφίγγα των Πάγων" που περιστρέφεται γύρω από τον ήρωα του τον ΄Αρθουρ Γκόρντον Πύμ και το θάνατό του. Το έχεις διαβάσει;

    Τι κάνεις, Κίκα μου, σε έχω πεθυμήσει, θα έρθεις καθόλου από τα μέρη μας; ΄Ισως όταν έρθει και η συνονόματή σου;

    ΕΚΤ Ελένη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γεια σου Έλλεν μου (με ένα ή με δύο λ το γράφεις;), καιρό έχουμε να τα πούμε. Ελπίζω να έχεις τελειώσει το γράψιμο. Ο Πόε με συγκινούσε κι εμένα από νέα, κυρίως εξαιτίας του ποιήματος "Never more" που έτυχε να διαβάσω. Δυστυχώς δεν θα μπορέσω να έρθω στην Αθήνα ούτε και για την παρουσίαση της Γιόλας. Ελπίζω το Πάσχα, καθώς προγραμματίζουμε με τη γνωστή παρέα να το περάσουμε στη Μυτιλήνη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΕΚΤ@ καταπληκτική η "αφήγηση του Άρθουρ Γκόρνγον Πυμ! και σπεύδω να διαβάσω τη Σφίγγα των πάγων, πού να φανταστεί κανείς τέτοιο πράγμα (όταν διάβασα τελευταία φορά τη Σφίγγα των πάγων ήμουν ...μικρή (φοιτήτρια) και δεν ήξερα την αφήγηση του Πόε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ΕΚΤ@ καταπληκτική η αφήγηση του Αρθουρ Γκόρντον Πυμ, δεν ήξερα ότι στη "Σφίγγα των πάγων" αναφέρεται πάλι ο Πυμ!! σπέυδω!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Κίκα μου, Είδες που πάλι διαβάζαμε τα ίδια; Το Κοράκι μου άρεσε και εμένα, αλλά πιο πολύ το Annabelle Lee, είχε γράψει για τη γυναίκα του,έτσι θυμάμαι πως έλεγαν.
    Κρίμα για το Πάσχα, κρίμα δύο φορές που δε θα έρθεις για τη Γιόλα.
    Το όνομά μου,με δύο λάμδα, αλλά και με ένα δε με πειράζει. Όπως σε βολεύει.
    φιλιά

    Αγαπητή Χριστίνα Παπ,
    Νομίζω πως μπορώ να σου κάνω μια εξομολόγηση. Τη Σφίγγα των Πάγων την είχα διαβάσει στην τρυφερή ηλικία των 12. Μου την είχε χαρίσει μια θεία αγαπημένη που σήμερα δεν υπάρχει,λέγοντάς μου πως καιρός ήταν να διαβάσω κάτι πιο σοβαρό! Δεν είχε δίκιο γιατί είχα ήδη διαβάσει πολύ σοβαρά και απαγορευμένα βιβλία όπως την Παναγιά Γοργόνα, του Μυριβήλη, μόνο που δεν το ήξερε. Η έκδοση ήταν πολύ επιμελημένη, Σαλλίβερος με ωραίο κόκκινο δέσιμο. Στην ανάγνωση του βιβλίου χρωστάω πολλές νύχτες ξάγρυπνες με τον τρόμο συντροφιά. Παρ΄όλα αυτά δεν εννοούσα να αφήσω το βιβλίο. Το διάβαζα μάλιστα κρυφά, κάτω από το σχολικό για να μη με δούν και μου πουν πως παραμελώ τα μαθήματά μου. Η αίσθηση του απαγορευμένου και του τρόμου που μου προκαλούσε η αφήγηση και το.. τέλος της ιστορίας του Βέρν, είναι κάτι που έχει χαραχτεί έντονα στη μνήμη μου.
    ΕΚΤ Ελένη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @EKT Ασφαλώς και η θλιμμένη "Άναμπελ Λη" ήταν κι αυτό από τα αγαπημένα της εφηβείας, τότε που κάποιες στιγμές μελαγχολούμε ανεξήγητα. Ναι, γράφτηκε για την Βιρτζίνια Κλεμ, τη δεκατριάχρονη ξαδέρφη του την οποία και παντρεύτηκε, αλλά που πέθανε φυματική δυο χρόνια αργότερα.
    Καιρός να διαβάσω και τη "Σφίγγα των πάγων" μου φαίνεται, από τα λίγα έργα του Βερν που μου διέφυγαν!

    ΑπάντησηΔιαγραφή