Χαρταετοί πάνω απ' την πόλη

Διαβάζεται σαν ανατολίτικο παραμύθι αλλά αντικατοπτρίζει μια σκληρή πραγματικότητα που δύσκολα μπορούμε να συλλάβουμε το μέγεθός της. Ο Αφγανός συγγραφέας Κάλεντ Χοσεϊνί, γεννημένος στην Καμπούλ το 1965, ζει από το 1980 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μυθιστόρημά του "Χαρτετοί πάνω από την πόλη" που εκδόθηκε το 2003 (Ψυχογιός, 2005, μετ. Βαγγέλης Κατσάνης) όχι μόνο έκανε τον ίδιο παγκόσμια γνωστό με την τρομερή απήχηση που είχε και την κυκλοφορία του σε 48 χώρες, αλλά μας γνώρισε και μια χώρα για την οποία ελάχιστα ξέρουμε, έστω κι αν απασχολεί από καιρού εις καιρόν τα δελτία ειδήσεων. Μέσα από το μυθιστόρημα, που χωρίς αμφιβολία περιλαμβάνει και αυτοβιογραφικά στοιχεία, προβάλλει το Αφγανιστάν όπως το βλέπει ένας Αφγανός που αγαπά τη χώρα του κι όμως οι συνθήκες του επέβαλαν να ζει μακριά της. Δεν είναι πολιτικό ούτε ιστορικό βιβλίο, η μυθοπλασία όμως και οι περιπέτειες των ηρώων του τοποθετούνται με φόντο το Αφγανιστάν των τελευταίων περίπου 40 χρόνων. Ο κεντρικός ήρωας και πρωτοπρόσωπος αφηγητής Αμίρ ανήκει στη φυλή των Παστούν, που ήταν η άρχουσα τάξη. Δεν γνώρισε τη μητέρα του που πέθανε στη γέννα της και μεγαλώνει με τον πατέρα του, εναν πλούσιο επιχειρηματία, σ' ένα ωραίο σπίτι σε μια αριστοκρατική, όμορφη γειτονιά της Καμπούλ. Αχώριστος σύντροφος στα παιγνίδια του είναι ο συνομήλικός του Χασάν, γιος του υπηρέτη τους Αλή, υπηρέτης κι ο ίδιος. Τους χωρίζουν οι φυλές τους (Παστούν-Χάζαροι), τους χωρίζει η θρησκεία τους (Σουνίτες-Σιίτες), τους χωρίζει η μόρφωση, τους χωρίζει η τάξη τους. Όμως τα δυο παιδιά ενώνονται με μια άδολη παιδική φιλία. Απ' τα αγαπημένα τους παιγνίδια ήταν το πέταγμα του χαρταετού, ένα πολύ διαδεδομένο παιγνίδι στο Αφγανιστάν, για το οποίο και οργανώνονται ειδικοί αγώνες. Ωραίος χαρακτήρας ο πατέρας του Αμίρ που σ' όλο το βιβλίο αποκαλείται Μπάμπα, ένας προοδευτικός ορθολογιστής, προσπαθεί να δώσει μια σωστή διαπαιδαγώγηση στο γιο του που από μικρός έδειξε την κλίση του στο γράψιμο.

Η ωραία, ανέμελη, ευτυχισμένη ζωή τους θα διακοπεί με την εισβολή των Ρώσων και οι δυο, πατέρας και γιος, θα καταλήξουν στην Αμερική, αφού στο μεταξύ κάποια γεγονότα διέρρηξαν με οδυνηρό τρόπο τους δεσμούς της παιδικής φιλίας Αμίρ-Χασάν. Γι' αυτό το γεγονός ο Αμίρ θα βασανίζεται από τύψεις σ' όλη του τη ζωή. Αναζητώντας τη λύτρωση θα ξαναγυρίσει μεγάλος πια στο Αφγανιστάν, όταν είχαν επικρατήσει οι Ταλιμπάν. Η εικόνα της καταστρεμμένης Καμπούλ, της φτώχειας, της εξαθλίωσης, της μισαλλοδοξίας προβάλλει μέσα από το μυθιστόρημα πολύ πιο έντονα απ' τις εικόνες που κατά καιρούς βλέπουμε στις ειδήσεις. Υπάρχει μια σκηνή λιθοβολισμού ενός ζευγαριού μοιχών που δύσκολα αντέχεται, έστω και να τη διαβάζει κάποιος. Διακινδυνεύοντας τη ζωή του ο Αμίρ προσπαθεί να βγάλει από την κόλαση τον μικρό γιο του Χασάν, τον Σοχράμπ, ως ένα είδος εξιλέωσης γι΄αυτά που βαραίνουν τη συνείδησή του.

Ξεκίνησα το βιβλίο του Χοσεϊνί με πολλή επιφύλαξη και μόνο αφού έμεινε καιρό στη στοίβα με τα αδιάβαστα βιβλία. Όταν όμως το άρχισα δεν μπορούσα να το αφήσω. Γραμμένο με απλότητα (θα μπορούσα να πω απλοϊκότητα) φέρνει κοντά μας μια χώρα κι ένα λαό. Τη φύση της χώρας, τους παγωμένους χειμώνες και την όμορφη εξοχή της, τις παραδόσεις, τα έθιμα, τη θρησκεία, τους μύθους της, τις συνήθειες, αλλά και τα δεινά του πολέμου και της προσφυγιάς. Πάνω απ' όλα όμως είναι ένα βιβλίο εξύμνησης της φιλίας, ένα βιβλίο ενοχής και εξιλέωσης, ένα βιβλίο αγάπης στον άνθρωπο όπου κι αν αυτός ανήκει.