Η μυστική γραφή

Το μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα Σεμπάστιαν Μπάρυ "Η μυστική γραφή" (Καστανιώτης 2009, μετ. Αύγουστος Κορτώ) μου άφησε την εντύπωση μιας μουσικής σύνθεσης που αρχίζει μ' έναν αργό, ήρεμο ρυθμό που όσο πάει δυναμώνει, εντείνεται, κορυφώνεται για να καταλήξει σ' ένα δυνατό, απρόσμενο φινάλε. Είναι βιβλίο για το οποίο δεν μπορείς να πεις πολλά χωρίς ν' αποκαλύψεις τα μυστικά (πόσο η λέξη ταιριάζει στον τίτλο!) που η τέχνη του συγγραφέα, αργά-αργά ξεσκεπάζει στον αναγνώστη. Θα περιοριστώ, λοιπόν, παρουσιάζοντάς το σε πολύ αδρές γραμμές.

Οι αφηγηματικές φωνές είναι δύο: σε πρωτοπρόσωπη γραφή μια εκατοντάχρονη γυναίκα, η Ροσίν ΜακΝάλτι, κλεισμένη για κάπου 60 χρόνια σε μια ψυχιατρική κλινική που πρόκειται σύντομα να κατεδαφιστεί, καταγράφει την ιστορία της ζωής της γιατί, όπως λέει, αφηγούμενη ιστορίες που έλεγε ο πατέρας της "ο άνθρωπος δίχως προσωπικές ιστορίες που θρέφονται όσο περνούν τα χρόνια, και επιζούν μετά το θάνατό του, είναι πολύ πιο πιθανόν να λησμονηθεί τελειωτικά όχι μονάχα από την Ιστορία μα και από τους επιγόνους του".

Μεγαλώνει μέσα στη δίνη του εμφύλιου της Ιρλανδίας και το ατομικό συμπλέει με το συλλογικό. Γεγονότα που αφορούν την προσωπική της ιστορία συνυφαίνονται με επεισόδια της ιστορίας της μικρής πόλης που γεννήθηκε, του Σλάιγκο και της Ιρλανδίας. Το μυθιστόρημα δεν είναι ιστορικό, το ιστορικό υπόβαθρο θεωρείται εκ προοιμίου γνωστό. Ποια ήταν η Πολιτοφυλακή, ποιοι οι Επαναστάτες και ποιος ο Ντε Βαλέρα θα πρέπει να τα έχει ήδη υπ' όψιν ο αναγνώστης.

Τα ιστορικά γεγονότα αναπόφευκτα βέβαια επηρεάζουν τη ζωή των ηρώων. Η Ροσίν ερωτεύεται τον Τομ, παντρεύονται, αλλά πλέον δεν μπορώ να αποκαλύψω τη συνέχεια.

Στα κεφάλαια με την αφήγηση της Ροσίν παρεμβάλλονται τα κεφάλαια στα οποία ακούγεται η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του δόκτορος Γκρεν, διευθυντή της Ψυχιατρικής Κλινικής, στην οποία για τόσα χρόνια νοσηλεύεται η Ροσίν. Στην αφήγησή του εμπλέκονται τόσο γεγονότα της προσωπικής του ζωής όσο και η προσπάθειά του να ανιχνεύσει το παρελθόν της υπεραιωνόβιας ασθενούς του.

Εντυπωσιάζει η περιγραφική ικανότητα του συγγραφέα, ο συνδυασμός σκηνών σκληρότητας και βίας με εικόνες ποιητικής ομορφιάς. Η φύση, η κοινωνία και η ιστορία της ιρλανδίας προβάλλουν για άλλη μια φορά πλάι σε τόσα άλλα "ιρλανδικά" μυθιστορήματα που γνωρίσαμε. Μα ταυτόχρονα το τοπικό γίνεται καθολικό, έτσι μόνο η λογοτεχνία αποκτά διαχρονικές και οικουμενικές διαστάσεις. Για παράδειγμα, ποιος αναγνώστης δεν θα υιοθετούσε σκέψεις όπως τις πιο κάτω:

-Πρέπει πάντα να αριθμούμε τις χαρές μας, υπάρχουν εξάλλου τόσες λύπες στη ζωή που αξίζει τον κόπο, όποτε μπορούμε, να βάζουμε κι ένα μικρό σελιδοδείκτη στις σελίδες της ευτυχίας.

-Στα μάτια μας ποτέ δεν είμαστε γέροι. Διότι, όταν το πλοίο θα σαλπάρει, μαζί του θα πάρει την ψυχή και όχι το σώμα μας.

-Καταπώς φαίνεται, βέβαια, η μοίρα είναι άφταστη στη στρατηγική και μπορεί να κάνει θαύματα συγχρονισμού προκειμένου να διευκολύνει την καταστρφή μας.

Και μια καταγραφή που λες και γράφτηκε για την Κύπρο:
-Στον εμφύλιο τουφεκιστήκαμε τόσο αναμεταξύ μας που το δολοφονήσαμε στην κούνια το νέο κράτος.
"Η μυστική γραφή" έχει χαρακτηριστεί σαν ένα από τα σπουδαιότερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαετίας. Το σίγουρο είναι πως μπορεί να χαρίσει στον αναγνώστη ευφρόσυνες στιγμές λογοτεχνικής απόλαυσης.