Παρασκευή, Οκτωβρίου 04, 2013

Επικίνδυνη συμπόνια

Στέφαν Τσβάιχ
Επικίνδυνη συμπόνια
Αγγελάκης, 2012
Μετ. Δ. Π. Κωστελένος
Και ξαφνικά, μια επιθυμία να ξαναγυρίσω στα διαβάσματα των νεανικών μου χρόνων μ' έκανε ν' αναζητήσω βιβλία για τα οποία κάποτε είχα ξενυχτήσει, βιβλία τα οποία ανυπομονούσα, τελειώνοντας βιαστικά τα σχολικά μαθήματα, να συνεχίσω. Δεν ξέρω αν αυτή η νοσταλγία ήταν για να διαπιστώσω αν θα εξακολουθούσαν να μου κάνουν την ίδια εντύπωση ύστερα από τόσα χρόνια και τόσα διαβάσματα, ή αν μέσα σ' αυτά υποσυνείδητα αναζητούσα την εφηβεία μου.
Ό,τι και να 'ταν, έψαξα ένα βιβλίο που, εκτός από την κεντρική ιδέα, πολύ λίγο και πολύ αόριστα θυμόμουν. Τίτλος του ήταν "Ανυπόμονη καρδιά" και συγγραφέας ο Στέφαν Τσβάιχ. Άδικα όμως το 'ψαχνα μ' αυτό τον τίτλο. Τελικά ανακάλυψα πως τώρα κυκλοφορεί ως "Επικίνδυνη συμπόνια". Το πήρα.
Ασφαλώς δεν μου έκανε πια την ίδια εντύπωση όπως τότε. Όμως, παρ' όλο ότι θα το κατέτασσα στην "ελαφρά" λογοτεχνία που διαβάζεται εύκολα, που ίσως να ήταν στα "ευπώλητα" της τότε εποχής, διακρίνεται από μια ευγένεια και ένα βάθος άγνωστο στη σημερινή λογοτεχνία του "ευπώλητου".
Το βιβλίο αποτελεί την αφήγηση ενός νεαρού στρατιωτικού, του Άντον Χοφμίλλερ, που υπηρετεί στο ιππικό, σε μια μικρή πόλη της τότε γνωστής ως Αυστροουγγαρία, πολύ κοντά στη Βιέννη. Χρονικά τοποθετείται στο 1914, παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ανία και η μονοτονία της στρατιωτικής υπηρεσίας στη μικρή πόλη διακόπτεται με την πρόσκληση για δείπνο που αποδέχεται, στον πύργο του πιο πλούσιου ανθρώπου της περιοχής, του Κεκεσφάλβα. Εκεί θα γνωρίσει τη νεαρή κόρη του Κεκεσφάλβα, την Έντιθ, καθηλωμένη με παράλυση των κάτω άκρων σε αναπηρικό καροτσάκι. Μια παρεξήγηση τον ωθεί να ξαναγυρίσει την επομένη στον πύργο για να ζητήσει συγγνώμη. Οι επισκέψεις θα πυκνώσουν, η παρουσία του εκεί θα γίνει σχεδόν καθημερινή. Δεν τρέφει παρά μόνο φιλικά αισθήματα για την Έντιθ και συμπόνια για την κατάστασή της. Όταν θα αντιληφθεί ότι εκείνη τον έχει ερωτευτεί, θα είναι πολύ αργά. Οι ποικίλες ψυχολογικές του μεταπτώσεις διαζωγραφίζονται με εξαιρετικό τρόπο από τον Τσβάιχ. Από τη συμπόνια στην ενοχή, από τη διάθεση φυγής ξανά επιστροφή στην άρρωστη, από την ανταπόκριση στις εκκλήσεις του στοργικού πατέρα, στην αρνητική στάση λόγω της κοροϊδίας των συναδέλφων του. Η μια παρεξήγηση διαδέχεται την άλλη, ώσπου αργά, σταδιακά, βρίσκεται χωρίς να το καταλάβει και παρά τη θέλησή του, υπεύθυνος για την τύχη της ανάπηρης κοπέλας. Μια τελευταία παρεξήγηση, σε μια εποχή που η επικοινωννία γινόταν μόνο με επιστολές, τηλεγραφήματα ή τηλεφωνικώς με αφάνταστες δυσκολίες και τη μεσολάβηση τηλεφωνήτριας, η ιστορία θα φτάσει στο τραγικό της τέλος. Είναι η μέρα που στο Σεράγεβο δολοφονείται ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγός του, δολοφονία που στάθηκε η αφορμή για την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Χοφμίλλερε κατατάσσεται, τα χρόνια περνούν, ο πόλεμος τελειώνει, τα πρόσωπα του δράματος έχουν πεθάνει ή έχουν σκορπίσει και ο Χοφμίλλερ νόμιζε ότι είχε ξεχάσει. Όμως, βλέποντας τυχαία στο θέατρο ύστερα από χρόνια το γιατρό Κόντορ που παρακολουθούσε την Έντιθ και είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο έργο, φεύγει βιαστικά και κρυφά για να μην τον συναντήσει. "Από κείνη τη στιγμή ήξερα πως κανένα μας σφάλμα δεν μπορεί να λησμονηθεί, όσο η συνείδηση θυμάται", δηλώνει στην καταληκτήρια φράση του μυθιστορήματος.
Ένα βιβλίο που, αν και γραμμένο το 1938, εξακολουθεί να διαβάζεται και να συγκινεί, γιατί ακριβώς εκτός από το ζωντάνεμα μιας εποχής, έχει να κάνει με την ψυχή του ανθρώπου.

Υ. Γ. Κρίμα που δεν εντόπισα πιο πριν την έκδοση του Άγρα με τίτλο "Επικίνδυνος οίκτος". Πιο ακριβή βέβαια έκδοση, αλλά σίγουρα πολύ καλύτερη απ' αυτήν του Αγγελάκη που βρίθει τυπογραφικών λαθών. Παρατονισμοί, επανάληψη φράσεων, απουσία κάποιου γράμματος ή λέξης, γενικά μια πρόχειρη έκδοση. Κρίμα.

2 σχόλια:

  1. Πολύ ενδιαφέρον φαίνεται. Βέβαια, είναι και ο τρόπος που το δίνεις, καλή μου αναγνώστρια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλή σου μέρα, Ζήνα μου. Είναι κάποια βιβλία που, αν και θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε στην "ελαφρά" λογοτεχνία, έχουν μια ποιότητα άλλου είδους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή