Η Ανάσταση

Λέοντος Τολστόη
Η Ανάσταση
Εκδ. Δαρεμά (χ.χ.)
Μετ. Αθηνά Σαραντίδη

Μια από τις μεγαλύτερές μου απολαύσεις ως βιβλιόφιλης είναι το τριγύρισμα στα παλαιοβιβλιοπωλεία (δυστυχώς σχεδόν ανύπαρκτα στην Κύπρο). Όχι τόσο γιατί εκεί μπορεί να βρει κανείς βιβλία εξαντλημένα από καιρό, ή βιβλία-θησαυρούς σε πολύ χαμηλές τιμές. Μ' αρέσουν κυρίως γι' αυτό το περιδιάβασμα σε ζωές περασμένες. Ζωές που υποδηλώνει μια αφιέρωση, σημειώσεις στο περιθώριο, κάποτε υπογραμμίσεις, όλα εκείνα τα μικρά σημάδια που άφησε στο βιβλίο ο πρώην κάτοχός του, προσπαθώντας με τη φαντασία μου να ανασυστήσω μια ζωή.

Σ' ένα τέτοιο βιβλίο σκόνταψα πριν από λίγο καιρό, την Ανάσταση του Τολστόη. Βιβλίο πασίγνωστο,  που από το 1899 που πρωτοεκδόθηκε σε συνέχειες μέχρι σήμερα, αριθμεί  πάμπολλες εκδόσεις, βιβλίο γα το οποίο έχουν άπειρα κείμενα γραφτεί, που έγινε κινηματογραφική ταινία. Αφιέρωση δεν έχει η παλιά αυτή έκδοση, ούτε χρονολογία έκδοσης, ούτε όνομα πρώην κατόχου. Οι περισσότερες από τις 468 σελίδες του ήταν άκοπες, ενώ και οι πρώτες είναι στραβοκομμένες, σαν να τις έκοψε κάποιος βιαστικά με το χέρι. Πώς τα λυπάμαι κάτι τέτοια βιβλία! Έκοψα τις υπόλοιπες προσεκτικά με τον χαρτοκόπτη, μια απόλαυση που έχουμε από καιρό στερηθεί, δεν βγαίνουν πια βιβλία με άκοπες σελίδες.

Ανάμεσα στις σελίδες βρήκα δυο μικρές φωτογραφίες, κατάλοιπο του ή των πρώην κατόχων. Στη μια τρία μικρά παιδιά φορώντας κουστούμια και υψώνοντας ξίφη φαίνεται να απαθανατίζονται με καρναβαλίστικη μεταμφίεση, ενώ στην άλλη φωτογραφία αρκετός κόσμος παρακολουθεί μια παρελαύνουσα μπάντα, όλα όμως θαμπά, δεν διακρίνεται για ποια εκδήλωση πρόκειται. Στιγμές από ένα ξεχασμένο παρελθόν, αφημένο στις σελίδες ενός μισοδιαβασμένου βιβλίου...
Το διάβασα αργά, προσεκτικά, ξαναζώντας την απόλαυση ενός κλασικού αριστουργήματος. Κεντρικός πυρήνας του μυθιστορήματος είναι η ιστορία της Κατερίνας Μάσλοβα και του πρίγκιπα Ντιμίτρι Ιβάνοβιτς Ναχλιούντοφ. Η Κατερίνα, ψυχοκόρη σε κάποιες θείες του Ντιμίτρι, τον ερωτεύεται. Ενώ εκείνη μένει έγκυος (το παιδί που θα γεννήσει σύντομα θα πεθάνει), εκείνος αδιάφορος τραβάει τον δρόμο του. Τα χρόνια περνούν. Εκείνη για να επιβιώσει καταλήγει πόρνη. Όταν ένας από τους "πελάτες" πεθαίνει δηλητηριασμένος, η Κατερίνα κατηγορείται για φόνο. Από μια συγκυρία, στη δίκη της παρίσταται ως ένορκος ο Ναχλιούντοφ. Βλέποντάς την στη μνήμη του έρχεται η νεανική, εφήμερη εκείνη σχέση. Οι τύψεις τον πλημμυρίζουν. Αισθάνεται υπεύθυνος για τη θλιβερή πορεία της ζωής της Κατιούσας, προπάντων όταν εκείνη από μια αβλεψία στην απόφαση των ενόρκων, κρίνεται ένοχη και καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία. Ο Ναχλιούντοφ, αφού μάταια προσπαθεί να ανακινήσει τη δίκη ή να επιτύχει να της δοθεί χάρις, την επισκέπτεται στη φυλακή, τη βοηθάει όσο μπορεί, της προτείνει να την παντρευτεί και παρ' όλο ότι εκείνη αρνείται, την ακολουθεί στην εξορία.
Γύρω απ' αυτά τα δυο πρόσωπα κινείται ένας ολόκληρος κόσμος. Κινείται η ρωσική, τσαρική Ρωσία του 19ου αι. Δεκάδες πρόσωπα, φεουδάρχες, αριστοκράτες, φτωχοί αγρότες, δουλοπάροικοι, καχύποπτοι μουζίκοι, διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι, πλημμυρίζουν το βιβλίο. Η κρατική εκμετάλλευση, η ανύπαρκτη δικαιοσύνη, η φτώχεια, η αδικία κάνουν αφόρητη τη ζωή. Παράλληλα αρχίζει να θαμποφέγγει το όραμα μιας άλλης ζωής με τους πολιτικούς κρατουμένους και την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ως παντογνώστης αφηγητής ο Τολστόη διεισδύει στην ψυχή και το πνεύμα των ηρώων του, περιγράφοντας, αναλύοντας, καταδικάζοντας και ευαγγελιζόμενος έναν καινούριο κόσμο αγάπης και δικαιοσύνης. Διαβάζοντας την Ανάσταση μπορεί να κατανοήσει κανείς γιατί έπρεπε και γιατί έγινε μετά από λίγα χρόνια η Ρωσική Επανάσταση (άσχετα με την μετέπειτα πορεία και κατάληξή της).