Ο λιμός

 Πάνος Αμυράς

Ο λιμός

Διόπτρα, 2018

 Ένας πρωτότυπος συνδυασμός αστυνομικής πλοκής και ιστορικών γεγονότων, μυθιστορηματικών και ιστορικών προσώπων, ιστορίας και λογοτεχνίας, συνθέτουν το εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημα του Πάνου Αμυρά.

Το έργο αρχίζει στις 5 Δεκεμβρίου 1941 στην Αθήνα και τελειώνει τον Φεβρουάριο του 1942. Κατοχή, πείνα, κρύο, θάνατοι, ο πιο μαύρος χειμώνας που γνώρισε ποτέ η Ελλάδα. Η δολοφονία ενός Γερμανού αξιωματικού, του Χάιντριχτ Κράους, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, ειδικού απεσταλμένου του Γκαίμπελς, είναι η εναρκτήρια σκηνή που θέτει σε κίνηση το έργο. Την εξιχνίαση της δολοφονίας αναλαμβάνουν τόσο οι Γερμανοί όσο και η Ελληνική Αστυνομία. Ένας ικανότατος Έλληνας υπαστυνόμος, ο Νίκος Αγραφιώτης, αν και βρισκόταν σε διαθεσιμότητα λόγω μη εξιχνίασης της υπόθεσης κλοπής της σβάστικα από την Ακρόπολη, καλείται να συνεργαστεί με τους Γερμανούς, ώστε να βρεθεί ο δολοφόνος του Κράους, καθώς και ο σκοπός της δολοφονίας. Έτσι αρχίζει μια περιδιάβαση σε χώρους, πρόσωπα, καταστάσεις της κατεχόμενης Αθήνας. Τριγυρνάμε μαζί με τον  Αγραφιώτη σε δρόμους, κτίρια, πλατείες, γνώριμα κι αγαπημένα μέρη: Σύνταγμα, Ομόνοια, Πανεπιστημίου, Σταδίου, Πατησίων, Εξάρχεια, Κολωνάκι και πλήθος άλλα. Ο συγγραφέας μας περιγράφει και μας γνωρίζει κτίρια και στέκια που πια δεν υπάρχουν, τα γραφεία της Βέρμαχτ, το κολαστήριο της οδού Μέρλιν, τα γραφεία του Ερυθρού Σταυρού, τη Ριζάρειο Σχολή που είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο για παιδιά... Με την ολοζώντανη αφήγηση μπαίνουμε σε καφενεία, μπαρ, ζαχαροπλαστεία, στο Καζίνο της οδού Πατησίων (πόσοι άραγε ξέρουν ότι υπήρξε ένα τέτοιο μέρος;).

Με κεντρικό άξονα τη δολοφονία του Γερμανού αξιωματικού και την εξαφάνιση ενός χαρτοφύλακα που είχε μαζί του, γνωρίζουμε πλήθος πτυχές της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής, ιστορικής ζωής της λιμοκτονούσας Αθήνας. Παιδιά με πρησμένες από την πείνα κοιλιές, πτώματα που κάθε πρωί μαζεύονται με τα κάρα και ρίχνονται σε ομαδικούς τάφους, μαυραγορίτες που εκμεταλλεύονται την κατάσταση  και αγοράζουν σπίτια και περιουσίες για ένα ντενεκέ λάδι ή ένα σακκί αλεύρι. Ο πληθωρισμός στα ύψη, όσπρια 1.800 δραχμές η οκά, αλεύρι 2.200 κ.λπ. Η διεθνής πολιτική, σκληρή και αδιάφορη για τα ανθρώπινα δράματα, επιβάλλει τον αγγλικό ναυτικό  αποκλεισμό για να στερήσουν από τους Γερμανούς τον ανεφοδιασμό, παραβλέποντας ότι έτσι καταδικάζουν ένα ολόκληρο λαό στον θάνατο από πείνα.

Κι όμως μέσα σ' όλο αυτό το ζοφερό σκηνικό κάποιοι άνθρωποι εξακολουθούν να παραμένουν έντιμοι, αγνοί αγωνιστές. Μια τέτοια ομάδα, με την οποία λόγω της έρευνάς του έρχεται σε επαφή ο Νίκος Αγραφιώτης, προσπαθεί να συγκεντρώσει φωτογραφίες από όλη αυτή τη φοβερή κατάσταση της πείνας, του θανάτου, της απελπισίας, και να βρει τρόπο, παρακάμπτοντας τη γερμανική απαγόρευση, να τις στείλει στο εξωτερικό. Να κάνει γνωστή την κατάσταση της Ελλάδας, να εξασφαλίσει βοήθεια.

Το εντυπωσιακό με το μυθιστόρημα του Αμυρά είναι η απόλυτα φυσική ανάμειξη ιστορικών και μυθιστορηματικών προσώπων. Συναντάμε πολύ φυσιολογικά ενταγμένα στο έργο την Ιωάννα Τσάτσου, τον Άγγελο Σικελιανό, τον  πρωθυπουργό της πρώτης δωσίλογης κυβέρνησης Τσολάκογλου, τη Λιλίκα Νάκου που υπηρετεί στη Ριζάρειο και γράφει την "Κόλαση των παιδιών", τη Μαρία Ιορδανίδου που εργάζεται στον Ερυθρό Σταυρό, τον Τσώρτσιλ, τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Αθηναγόρα, τον Σπύρο Σκούρα και πληθώρα άλλων. Δεκάδες ιστορικά πρόσωπα που άλλοτε διαδραματίζουν ενεργό ρόλο και άλλοτε απλώς αναφέρονται. Είναι πραγματικό συγγραφικό επίτευγμα το να μη σε κουράζουν, να μη σε συγχίζουν όλα αυτά τα πρόσωπα, αλλά αντίθετα, να μπορείς να τα συγκρατείς στη μνήμη σου και να αγωνιάς για τη συνέχεια. Κι ανάμεσα σ' όλα αυτά μια τρυφερή, ερωτική σχέση, μόλις διακριτή κι ευγενική, χωρίς τον έντονο σεξουαλισμό άλλων μυθιστορημάτων.

Αυτός ο συνδυασμός ιστορικών γεγονότων με το αστυνομικό στοιχείο και την περιπέτεια, συνθέτουν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, αξιοδιάβαστο μυθιστόρημα, που ξεχωρίζει ανάμεσα στην πληθώρα της σύγχρονης, ελληνικής λογοτεχνίας