Στο σπίτι

"Η Μέριλιν Ρόμπινσον αποτελεί ένα ζωντανό μύθο της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας", σημειώνεται στο βιογραφικό της κι ας έχει γράψει τρία μόνο μυθιστορήματα.

Συνήθως, όταν περάσει καιρός από τότε που διαβάσαμε ένα μυθιστόρημα, οι λεπτομέρειες ξεχνιούνται. Εκείνο που μένει είναι σε πολύ γενικές γραμμές η υπόθεση, ο μύθος κι ένα συναίσθημα αναλόγως ευχάριστο ή δυσάρεστο, που συνοδεύει την ανάμνησή μας. Όμως, χωρίς να έχει περάσει πολύς καιρός, σχεδόν ταυτόχρονα με την τελευταία σελίδα του μυθιστορήματος της Ρόμπινσον "Στο σπίτι" (Εν πλω 2012, μετ.Βασίλης Αργυριάδης), όταν θέλησα να το επαναφέρω στη μνήμη, είχαν ήδη σβηστεί οι λεπτομέρειες κι έμεινε μόνο η συναίσθηση μιας μελαγχολικής ατμόσφαιρας, η αίσθηση της φθοράς από το πέρασμα του χρόνου, η έννοια του σπιτιού όπως αυτή λειτούργησε στη συγκεκριμένη ιστορία, αλλά και όπως λειτουργεί για τον καθένα μας.

Κι όμως, καθώς το διάβαζα, αυτό το σχεδόν χωρίς υπόθεση βιβλίο, απολάμβανα τη γραφή, το ύφος, σταματούσα σε κάποια φράση. Καμιά από τις 462 σελίδες του βιβλίου δεν ήταν ανιαρή, αντίθετα  σ' έκαναν να γυρίζεις τη μια μετά την άλλη, απολαμβάοντας το στυλ της Ρόμπινσον.

Το έργο τοποθετείται στη δεκαετία του '50, στη Γκίλιαντ, μια μικρή, αγροτική πόλη της Αϊόβα (("Γκίλιαντ" είναι και ο τίτλος του προηγούμενου βιβλίου της Ρόμπινσον). Εκεί επιστρέφει η 38χρονη Γκλόρι, ανύπαντρη κόρη του πρεσβυτεριανού ιερέα Ρόμπερτ Μπόουτον. Τα επτά παιδιά του ιερέα είχαν από χρόνια σκορπίσει, φεύγοντας από τη "νυσταγμένη μονοτονία του Γκίλιαντ". Η Γκλόρι επιστρέφει μετά από έναν αποτυχημένο αρραβώνα, για να φροντίσει το γέροντα πατέρα της. Δεν ξέρω γιατί, καθώς το διάβαζα συνεχώς μου ερχόταν στο νου η Αντιγόνη καθώς συνοδεύει τον τυφλό Οιδίποδα. 

Εκείνο όμως που σ' όλο το βιβλίο κυριαρχεί και στο οποίο στηρίζεται σχεδόν  είναι η παραβολή του Ασώτου. Το μαύρο πρόβατο της οικογένειας υπήρξε ο Τζακ. Απείθαρχος, κλέφτης, αλκοολικός, έχοντας περάσει κι ένα διάστημα στη φυλακή, που δεν είχε επιστρέψει ούτε για την κηδεία της μάνας του, γυρίζει κι αυτός στη Γκίλιαντ, αναζητώντας ένα καταφύγιο, προσπαθώντας να ξεφύγει από τον ίδιο τον εαυτό του, έχοντας κάπου αφήσει μια γυναίκα κι ένα παιδί.

Ανάμικτα τα συναισθήματα του πατέρα καθώς υποδέχεται το παραστρατημένο του παιδί, μα η αγάπη υπερέχει. "Προσπάθησα να μη σε αγαπώ τόσο πολύ", θα πει κάποια στγμή. Κι η αδελφική αγάπη της Γκλόρι ξεπερνά την επιφύλαξη με την οποία υποδέχεται στην αρχή τον παραστρατημένο αδελφό.

Το βιβλίο διαπνέεται από έντονη θρησκευτικότητα, καθώς εκτός από τον Μπόουτον, προβάλλεται κι ένας άλλος ιερέας, ο Έιμς, φίλος και γείτονας του Ρόμπερτ. Πλήθος χωρία της Καινής αλλά προπάντων της Παλαιάς Διαθήκης, από τις Προφητείες ή τους Ψαλμούς, παρεμβάλλονται στις συζητήσεις, αλλά δεν λείπουν και οι πολιτικές αναφορές της εποχής, ο ρατσισμός και άλλα.

Όλα αυτά δίνονται από τη Ρόμπινσον με μια αοριστία, υπαινικτικά, ελλειπτικά. Ακόμα και η απόπειρα αυτοκτονίας του Τζακ δίνεται με πολύ έμμεσο τρόπο, η λέξη αυτοκτονία δεν ακούγεται πουθενά..

Όμως ασφαλώς εκείνο που δεσπόζει είναι αυτό που δικαιολογεί και τον τίτλο του βιβλίου:"Το σπίτι". Που δεν είναι απλώς ένα οικοδόμημα, αλλά  παίρνει τη  μορφή ενός συμβόλου. "Τι όμορφο να είναι κανείς στο σπίτι", λέει κάποια στιγμή ο Τζακ που έχει επιστρέψει "με λιγοστή από τη νιότη που του έχει απομείνει". Αναμνήσεις, λεπτομέρειες που έζησαν εδώ ως παιδιά τους δένουν με το χώρο. Μια απ' αυτές τις αναμνήσεις είναι κι αυτή που συνοψίζει, θα λέγαμε, την έννοια του σπιτιού: "Έπειτα από κάθε συμφορά οποιασδήποτε εκτάσεως, εκείνη (η μητέρα) έκανε το σπίτι να μοσχομυρίσει κανέλλα από τίποτα κουλουράκια ή μπράουνις ή κοτόπουλο και τάρτες κι όλο αυτό σήμαινε, "Αυτό το σπίτι έχει μια ψυχή που μας αγαπά όλους ό,τι κι αν γίνει". Σήμαινε ειρήνη αν είχαν τσακωθεί, και αμνηστία αν είχαν παραστρατήσει"