Τετάρτη, Νοεμβρίου 19, 2014

Ο θησαυρός του χρόνου

Μένης Κουμανταρέας
Ο θησαυρός του χρόνου
Πατάκης, 2014
"Τότε νόμιζα πως ο χρόνος ήταν όλος δικός μου. Μα ως γνωστόν ο χρόνος δεν είναι ποτέ δικός μας, είναι δανεικός".
"Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες ο χρόνος".
"Δεν με παίρνει πια ο καιρός. Όσο πάει και ο χρόνος γίνεται χρυσάφι. Θησαυρός".
Μερικές μόνο αποφθεγματικές διατυπώσεις από όσες αφθονούν στο τελευταίο βιβλίο του Μένη Κουμανταρέα. Ένα βιβλίο μελαγχολικό έως καταθλιπτικό, που αμφιβάλλω αν οι νεότεροι αναγνώστες μπορούν να το νιώσουν, μπορούν να συμπορευθούν με τις σκέψεις και τα συναισθήματα του συγγραφέα-αφηγητή όπως εμείς, οι μεγαλύτεροι στην ηλικία αναγνώστες, για τους οποίους ο εναπομένων χρόνος γίνεται πραγματικά ανεκτίμητος θησαυρός. Ένα βιβλίο-απολογισμός ζωής, ένα βιβλίο όπου ο γοητευτικός λόγος του Κουμανταρέα συνδυάζει αριστοτεχνικά την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία. Άλλωστε, "ο καλός γραφιάς είναι αυτός που δεν ξεχωρίζει αυτά που συνέβησαν από εκείνα που επινόησε να του συμβούν-αρχή της μυθοπλασίας ιερή για όποιον γράφει".
Απευθύνεται σ' ένα "παλιό συνάδελφο και αδερφό", τον καθένα μας ίσως, διαλέγεται μαζί του, απαντά σε υποτιθέμενες ερωτήσεις και αντιρρήσεις του. Μέσα στο ατμοσφαιρικό κλίμα της σύγχρονης Αθήνας η αφήγηση μετατοπίζεται εναλλάξ μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. 
Επιστρέφει στο τόσο αλλαγμένο τώρα τοπίο της Στοάς, στο οποίο, νέος κάποτε, δούλευε σε μια ασφαλιστική εταιρεία, ενώ στο σπίτι περιμένει η Λιλή, η αγαπημένη, άρρωστη σύζυγός του. Η αφήγηση εναλλάσσεται. Την περιγραφή της αρρώστιας και την επιδείνωσή της ως το αναπόφευκτο τέλος, διαδέχονται οι αναμνήσεις της νεότητας. "Είμαι πια σε ηλικία να τα αναπαραγάγω όλα, ομολογημένα και ανομολόγητα-ιδίως αυτά", γράφει. Η ιδιομορφία της ερωτικής του ζωής κατέχει ιδιαίτερη θέση στην όλη αφήγηση. Από τα πορνεία στα στέκια ομοφυλοφίλων, στην αναζήτηση νεαρών, πρόσκαιρων ή μονιμότερων συντρόφων, ενώ διαχωρίζει τη σχέση αγάπης για τη γυναίκα από την ερωτική για τον άντρα.
Χροιά μεταφυσικής διάστασης παρέχει η εμφάνιση ενός παλιότερου υπαλλήλου που έρχεται ξαφνικά και αναπάντεχα, συνδιαλέγεται με τον αφηγητή, εξιστορεί τις δικές του εμπειρίες, τόσο από την υπηρεσία όσο και από την αναζήτηση της ομοφυλοφιλικής του ταυτότητας. Ίσως ο άγνωστος που χαρακτηριστικά ονομάζεται Αναγνώστου ή Αναγνωστόπουλος δεν είναι παρά ο εαυτός του ή η φωνή της συνείδησης.
Ποιητικοί και μουσικοί απόηχοι πλημμυρίζουν το βιβλίο. Καβάφης και Άμλετ, Βέρντι, Καρυωτάκης, Σολωμός, Λαπαθιώτης και Φίλιπ Ροθ κλείνουν το μάτι στον αναγνώστη, ενώ η άρια "eri tu" ηχεί σαν λάιτ μοτίβ, καθώς ο θάνατος, αυτός ο μέγας άγνωστος, παραμονεύει. "Άραγε, ποια να ήταν η τλευταία της σκέψη, το στερνό της όνειρο; Οι νεκροί παίρνουν τα μυστικά μαζί τους φεύγοντας-καμιά ανακάλυψη της επιστήμης δεν μπόρεσε ούτε θα μπορέσει να το εξιχνιάσει".
Βιβλίο-απολογία ζωής, βιβλίο αναστοχασμού, βιβλίο που τις περιπέτειες του βίου, τις χαρές και τις αμαρτίες, τα όσα ο συγγραφέας έζησε και τα όσα φαντάστηκε, τα μετουσιώνει σε λογοτεχνικές σελίδες με παναθρώπινη απήχηση. Συγκινητικό και απολαυστικό.
(ebook)

6 σχόλια:

  1. Anagnostria,
    είμαι μυθιστόρημα (έχει δηλαδή υπόθεση)
    ή είναι σαν αυτοβιογραφία, σαν απολογισμός;
    Πατριάρχης Φώτιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι ακρβώς αυτό, νομίζω, ένας απολογισμός ζωής. Ασφαλώς υπάρχουν μυθιστορηματικά στοιχεία, αλλά για να τα διακρίνει κανείς θα πρέπει να είναι γνώστης της ζωής του Κουμανταρέα. Οπωσδήποτε δεν παύει να είναι (για μένα τουλάχιστον) μια γοητευτική γραφή. Θα χαιρόμουν αν κάποτε είχα και τη δική σου άποψη.

      Διαγραφή
  2. Συμφωνώ, Κίκα μου, ότι ένα τέτοιο βιβλίο δεν μπορεί να ενδιαφέρει τους νεότερους αναγνώστες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Υπάρχουν ίσως και νεότεροι που σκέφτονται " ώριμα ". Ασχετα όμως από αυτό, ένα καλό βιβλίο είναι καλό, ανεξαρτήτως αν είναι ενδιαφέρον για όλες κι όλους ΟΛΩΝ των ηλικιών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δεν πρόκειται για ωριμότητα. Εκείνο που εννοώ είναι ότι αλλιώς θα εκτιμήσει ένας νεότερος το βιβλίο, για τον οποίο ο θάνατος δεν υπάρχει ( υπήρξαμε νέοι και ξέρουμε) κι αλλιώς ένας μεγαλύτερος που βλέπει ως ανεκτίμητο θησαυρό τα χρόνια που του απομένουν. Έχεις δίκαιο, Μάκη, ένα καλό βιβλίο είναι πάντα καλό, δεν σημαίνει όμως ότι μπορεί να ενδιαφέρει όλους εξίσου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλημέρα Κίκα, ναι συμφωνώ, στο ότι μπορεί το θέμα ενός βιβλίου να μην ενδιαφέρει όλους...Μιλώ όμως γενικότερα...έχουμε δει - ακούσει, απόψεις ακόμη και για αριστουργήματα που δεν έχουν αρέσει...! ΄Αλλο το να μην μου αρέσει ένα φαγητό κι άλλο να μην είναι.....καλό! (Για μένα δεν συμπίπτουν οι όροι).

    ΑπάντησηΔιαγραφή