Όσο κρατάει ένας στεναγμός

Ανν Φιλίπ
Όσο κρατάει ένας στεναγμός
(Le temps d' un soupir)
Θεμέλιο, 1988
Μετ. Στρατής Τσίρκας

Το είχα πρωτοδιαβάσει χρόνια πριν, όταν ανάλογα περιστατικά βίου μ' αυτά της Ανν Φιλιπ οδήγησαν τις αναγνωστικές μου αναζητήσεις στο μικρό αυτό βιβλιαράκι. Έκπληκτη εύρισκα καταγραμμένες τις δικές μου σκέψεις, τα δικά μου συναισθήματα κι ήταν στιγμές που είχα την ψευδαίσθηση πως το είχα γράψει εγώ! Αργότερα το χάρισα. Το ξαναγόρασα και το ξαναχάρισα. Το ήθελα όμως. Όταν το αναζήτησα και πάλι, η έκδοση είχε εξαντληθεί. Πολύ πρόσφατα, σ' ένα παλαιοβιβλιοπωλείο της Αθήνας με άφατη συγκίνηση το ξαναβρήκα.

Η Ανν Φιλίπ (1917-1990), δημοσιογράφος Βελγικής καταγωγής, παντρεύεται τον ωραίο Γάλλο ηθοποιό Ζεράρ Φιλίπ, που πέθανε πολύ νέος το 1959. Στο ευσύνοπτο βιβλιαράκι η Ανν αφήνει να ξεχυθεί ο πόνος από το χαμό του αγαπημένου της. Δεν είναι θρήνος, δεν είναι κραυγή απελπισίας, ούτε οργή, ούτε αγανάκτηση αυτό που κυριαρχεί στη γραφή της. Πηγαινοέρχεται από τις αναμνήσεις ενός έρωτα και μιας ευτυχισμένης συμβίωσης στην αρρώστια του, σε πλήθος σκέψεις γύρω από τη ζωή και τον θάνατο. Ωραίες αναμνήσεις από το παρελθόν μπλέκονται με την ανάμνηση της αρρώστιας του και του επικείμενου θανάτου, που εκείνη ξέρει πως είναι αναπόφευκτος. Θυμάται τη χαρά της απόκτησης ενός σπιτιού στην εξοχή κι αμέσως επανέρχεται η σκέψη της στο τελευταίο του βλέμμα. Αναλογίζεται μια νύχτα που χιόνιζε και οι δυο τους έχοντας βγει από το θέατρο περπατούσαν πιασμένοι απ' το χέρι. "Πρέπει λοιπόν να δεχτώ ένα μέλλον απ' όπου εσύ απουσιάζεις;" είναι η απελπισμένη της σιωπηλή κραυγή.

Άλλοτε κάνει γενικότερες σκέψεις για τον θάνατο. Αγανακτεί γιατί τα πράγματα επιβιώνουν περισσότερο από μας, την πονούν τα βλέμματα των ζευγαριών μεταξύ τους, αυτή η μυστική συνενοχή των ερωτευμένων, ενδόμυχα επαναστατεί στη χρήση του Παρατατικού: "Ήταν", το ρήμα του θανάτου. Η μοναξιά, "η σιωπή της απουσίας του", το "ποτέ πια", εναλλάσσονται με την ανάμνηση της χαράς, όταν ένιωσαν τα πρώτα σκιρτήματα των παιδιών τους, τότε που "η δυστυχία και ο θάνατος ήταν πράγματα μακρινά, θαμπά".

Οι μήνες, τα χρόνια περνούν, οι εποχές ξανάρχονται. Ο πόνος καταλαγιάζει σιγά-σιγά. Άλλωστε "η ζωή μας ολόκληρη τι ήταν μέσα στη ροή του κόσμου; Μόλις ένας στεναγμός".

Ένα βιβλίο που δεν εκλογικεύεται, μονάχα νιώθεται. Η εξαίρετη μετάφραση του Στρατή Τσίρκα του χαρίζει μια ποιητικότητα που αναδεικνύει όλη την τρυφεράδα των συναισθημάτων του.