Το βιβλίο στην εποχή του διαδικτύου

Η ιστορία της γραφής και της αποτύπωσής της σε κάποιο υλικό χάνεται μέσα στους αιώνες. Από τη σφηνοειδή γραφή των Σουμερίων και τη χάραξή της σε πλίνθινες πλάκες, ως τα ιερογλυφικά της Αιγύπτου, τις σκαλισμένες σε πέτρα ή αγάλματα επιγραφές της αρχαίας Ελλάδας και αργότερα  τα χειρόγραφα σε παπύρους και περγαμηνές, φτάσαμε στη μεγάλη επανάσταση του Γκούτενμπεργκ με την τυπογραφία. Πέντε αιώνες περίπου αργότερα συναντάμε στην εποχή μας μια εντελώς καινούρια μορφή γραφής. Την άυλη ηλεκτρονική γραφή και την όλο και ολένα συχνότερη χρήση της στην αποτύπωση του γραπτού λόγου. Εφημερίδες και περιοδικά, λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, άρθρα, ειδήσεις κατακλύζουν τον κυβερνοχώρο, σε σημείο που αρκετά μέσα έχουν πάψει πια να εκδίδονται με την παραδοσιακή μορφή που ξέραμε ως τώρα, ή παράλληλα  κυκλοφορούν και σε ψηφιακή μορφή, όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν τις  εφημερίδες.

Τι γίνεται όμως με το βιβλίο; Πριν από περίπου οχτώ χρόνια, το 2012,  έγραφα στο blog μου:

"Χτες είχα τη μεγάλη χαρά να αποκτήσω τον πρώτο μου e-reader, την πρώτη μου συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης, που από καιρό ήθελα. Πέρασα την ημέρα εξερευνώντας τον, προσπαθώντας να κατανοήσω τη λειτουργία του, να κατεβάζω και να αποθηκεύω βιβλία (...)

 Ω, τι απόλαυση! Να κρατάς μια σελίδα που περιέχει μια ολόκληρη βιβλιοθήκη! Μ' ένα άγγιγμα να ξεφυλλίζεις βιβλία, ν' αφήνεις το ένα να πιάνεις το άλλο. Να ταξιδεύεις και να μην έχεις την έγνοια αν θα σε φτάσει το βιβλίο που πήρες μαζί σου. Να πηγαίνεις διακοπές και να μη χρειάζεται να βαρυφορτώνεις τις αποσκευές σου".

Πόσο παιδαριώδης μου φαίνεται σήμερα εκείνη η έκρηξη χαράς. Αν εξαιρέσουμε το kindle, τη συσκευή ανάγνωσης της Amazon, σήμερα συσκευές ανάγνωσης μπορούν να είναι όλα τα ηλεκτρονικά μέσα: Υπολογιστές, τηλέφωνα, tablet...Πράγματι. Η πρώτη εκείνη συσκευή ανάγνωσης που με τόση χαρά είχα αγοράσει αχρηστεύθηκε, χάθηκε, δεν  υπάρχει πια. Τώρα δεκάδες βιβλία έχω "κατεβασμένα", άλλα αγορασμένα και άλλα που βρήκα δωρεάν, στο κινητό ή το i-pad μου.

Αφορμή για τις σκέψεις αυτές μου έδωσαν απόψεις φίλων που συχνά ακούω:"Δεν μου αρέσει το ηλεκτρονικό διάβασμα (κι ας είναι όλη μέρα στο fb!), ή "άλλο πράγμα το ξεφύλλισμα του βιβλίου, η μυρωδιά του χαρτιού..." Έχω την άποψη πως όσοι εκφράζονται μ' αυτό τον τρόπο είναι γιατί, είτε δεν έχουν δοκιμάσει ποτέ το ηλεκτρονικό διάβασμα ή  διαβάζουν μόνο 1-2 βιβλία τον χρόνο. Όσοι όμως βλέπουν το σπίτι τους να πλημμυρίζει σιγά-σιγά από βιβλία που δεν ξέρουν πια πού να τα βάλουν, όσοι πάνε διακοπές ή ταξίδι και χρειάζονται περισσότερα από ένα βιβλία, όσοι θέλουν να έχουν ανά πάσα στιγμή μαζί τους όλο τον Καβάφη, για παράδειγμα, γιατί μπορεί ξαφνικά να θέλουν να θυμηθούν ένα ποίημά του, όσοι θέλουν να περιηγηθούν σ΄ένα βιβλιοπωλείο ή ν' αγοράσουν κάποιο βιβλίο χωρίς να μετακινηθούν από το σπίτι τους (η περίπτωση του πρόσφατου lockdown δεν εμπόδισε εμάς του ηλεκτρονικού διαβάσματος ν' αγοράσουμε καινούρια βιβλία), όσοι λόγω προβλημάτων όρασης θέλουν να μεγαλώνουν τα τυπογραφικά στοιχεία, όσοι δεν  θέλουν να ενοχλούν όποιον κοιμάται δίπλα τους έχοντας αναμμένο το φως, όλοι αυτοί αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα του e-book. 

Αλλά τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής ανάγνωσης δεν σταματούν εδώ. Μπορείς να σημειώνεις, να υπογραμμίζεις, να ξαναβρίσκεις εύκολα τις αντίστοιχες σελίδες, να κάνεις αναζήτηση και να εντοπίζεις αμέσως πού αναφέρεται ένα όνομα ή κάτι άλλο που θέλεις, να κλείνεις το βιβλίο κι εκείνο, όταν το συνεχίζεις, να ανοίγει στο σημείο που το άφησες...

Προλαμβάνω ένα ερώτημα: Δηλαδή προτιμάς τα e-books από τα χάρτινα βιβλία; Ψυεδοδίλημμα μου φαίνεται. Τα χάρτινα βιβλία έχουν περισσότερο συναισθηματική αξία. Μας θυμίζουν πού και πότε  αγοράσαμε ένα βιβλίο, ποιος πιθανόν μας το χάρισε, μπορεί να βρούμε ανάμεσα στις σελίδες του ένα εισιτήριο θεάτρου ή ένα ξεραμένο λουλούδι. Μπορεί να είναι μια πανέμορφη έκδοση, τέτοια που ποτέ δεν θα γίνει η ηλεκτρονική, ναι, ακόμα και η μυρωδιά του χαρτιού μπορεί να μας συγκινεί. Οι δύο μορφές βιβλίου  συνυπάρχουν για την ώρα, και πιστεύω, για πολλά ακόμα χρόνια. Θα έρθει άραγε η ώρα που, όπως η τυπογραφία εξαφάνισε τα χειρόγραφα βιβλία, το ηλεκτρονικό θα εξαφανίσει το χάρτινο; Κανείς δεν  μπορεί να προβλέψει το απώτερο μέλλον.

Σημ. Μια χρησιμότατη ιστοσελίδα, στην οποία ο δημιουργός της Μιχάλης Καλαμάρας δημοσιεύει οτιδήποτε έχει σχέση με τα e-books, άρθρα, διευθύνσεις, ενημέρωση για σχετικά συνέδρια κ.λπ. είναι η σελίδα http://www.eanagnostis.gr/ στην οποία μπορεί να βρει κάποιος άλλες ιστοσελίδες που αφορούν το ηλεκτρονικό βιβλίο, πολλά από τα οποία διατίθενται δωρεάν.